1, 2. (a) Kansi kuziŵa tyala zina ya munthu wotchuka niye kuti mumuziŵa luweme munthu wamene uyo? Fotokozani. (b) Kansi ŵanthu ali na maganizo osiyana-siyana otyani polaŵila za Yesu?

PANO pachalo pali ŵanthu anyinji ngako otchuka. Payakine mwewo muziŵako zina ya munthu muyakine wotchuka. Koma kuziŵa tyala zina kutanthauza lini kuti mumuziŵa luweme. Vingachitike kuti muziŵa lini mbili yake, nkhalidwe yake komasoti vochita vake.

² Payakine mwewo mwimvwapo za Yesu Khilisitu, olo kuti enkhalako pano pa chalo vyaka 2.000 vapita. Koma lomba ŵanthu anyinji oziŵa lini kuti Yesu enze munthu wotyani. Ayakine olaŵila kuti enze munthu tyala muweme, ayakine olaŵila kuti enze mneneli, komasoti ayakine okhulupilila kuti ni Mulungu. N’nga mwewo muganiza tyani?—Onani Mawu Akumapeto 12.

3. Ndaŵa yanji mufunikila kuziŵa Yehova Mulungu na Yesu?

³ Mufunikila kumuziŵa luweme Yesu chifukwa Baibolo yutiuja kuti: ‘Pakuti moyo wosasila akaufwane akophunzila, noziŵa za mwewo mweka Mulungu wachendi, na wala wemutumija, Yesu Khilisitu.’ (Yohane 17:3) Lemba yamene iyi yuwonesha kuti keno mwaziŵa luweme Yehova na Yesu, muzankhale na moyo wosasila m’paladaiso pano pa chalo. (Yohane 14:6) Kuziŵa Yesu kungakuyavyenisoti chifukwa yove ni chisanzo chiweme cha mwatingankhalile na ŵanthu ayakine. (Yohane 13:34, 35) M’Mutu 1, tiphunzila vokhuza Mulungu. Lomba tiphunzile vayuphunzisa Baibolo vokhuza Yesu.

4. Kansi mawu akuti ‘Mesiya’ na akuti ‘Khilisitu’ otanthauza chinji?

⁴ Vyaka vinyinji Yesu akaliye vyalika, Baibolo inena kuti Yehova azatumije Mesiya, kapena kuti Khilisitu. Mawu akuti ‘Mesiya’ ni Achihebeli soti mawu akuti ‘Khilisitu’ ni Achigiliki. Mawu aŵili amene aŵa otanthauza wozozewa, kapena kuti, Mulungu niye esalula Mesiya soti emupasa udindo wapadela. Mesiya niye ati azakwanilishe vinthu vonse vawalonjeza Mulungu. Yesu angakuyavyenisoti lomba teti. Koma Yesu akaliye vyalika, ŵanthu enzelikosha kuti, ‘Kansi Mesiya azankhale ŵani?’

5. Kansi ophunzila a Yesu enzekhulupilila chendi kuti yove ni Mesiya?

⁵ Ophunzila a Yesu enzekayikila lini kuti yove ni Mesiya elonjezewa. (Yohane 1:41) Mwachisanzo, Simoni Petulo ewuja Yesu kuti: ‘Mwewo nimwe Khilisitu.’ (Mateyu 16:16) N’chinji chingatiyavye kusimikijila kuti Yesu ni Mesiya?

6. Kansi Yehova eŵayavya tyani ŵanthu okhulupilika kuziŵa Mesiya?

⁶ Kukali vyaka vinyinji Yesu akaliye vyalika, aneneli a Mulungu elemba vinthu vinyinji vokhuza Mesiya, ivi sembe viyavya ŵanthu kumuziŵa mosavuta. Kansi vamene ivi sembe viŵayavya tyani? Tiyelekezele kuti mwatumiwa kuti mulute ku sitesheni ya basi, kwamene kunkhala ŵanthu anyinji kuti mukalondele munthu wamusaziŵa. Lomba munthu muyakine okufotokozelani luweme viyakine vokhuza munthu wamene uyo komasoti vovwala valivwale, niye kuti mungayamuziŵa mosavuta. Molingana na vamene ivi, Yehova ekatishila ntchito aneneli ŵake pofuna kutiziŵisha vokhuza Mesiya, vati azachite komasoti viti vizamuchitikile. Kukwanilishiwa kwa maulosi onse amene aŵa kuyavya ŵanthu okhulupilika kuziŵa kuti Yesu ni Mesiya.

7. Kansi ni maulosi aŵili otyani otisimikijila kuti Yesu ni Mesiya?

 ⁷ Lomba tikambilane maulosi aŵili olaŵila za Mesiya. Choyamba, kukali vyaka 700 kuti Yesu avyalike, Mika elaŵililatu kuti Mesiya azavyalikile m’katauni katontho ka Betelehemu. (Mika 5:2) Ndipo Yesu niye kwechivyalikila chendi! (Mateyu 2:1, 3-9) Chachiŵili, Danieli elaŵililatu kuti Mesiya azawonekele m’chaka cha 29 C.E. (Danieli 9:25) Takambilana tyala visanzo viŵili va maulosi anyinji amene otisimikijila kuti Yesu ni Mesiya elonjezewa.—Onani Mawu Akumapeto 13.

8, 9. Kansi ni vinthu votyani vichitika penzebatiziwa Yesu vuwonesha kuti yove enze Mesiya?

⁸ Yehova epeleka umboni wofwikapo wotisimikijila kuti Yesu ni Mesiya. Mulungu enze elonjeza Yohane M’batizi kuti azamupase chizindikilo chingazamuyavya kuziŵa Mesiya. M’chaka cha 29 C.E. Yesu eluta kwa Yohane kuti akabatiziwe mu mmana wa Yorodano, Yohane echiwona chendi chizindikilo. Baibolo yunena kuti: ‘Pechibatiziwa, nthawe yamene iyo Yesu evuuka m’manzi; pamene apo kululu kwiseguka, Yohane ewona mzimu wa Mulungu useluka monga ni nkhunda nakuzankhala Yesu. Pemvwikasoti mawu kufuma kululu olaŵila kuti: ‘Uyu niye mwana wangu wanukonda, wamene wanukondwela naye.’’ (Mateyu 3:16, 17) Yohane pechiwona komasoti kumvwa vamene ivi, eziŵa kuti Yesu ni Mesiya. (Yohane 1:32-34) Pansiku yamene iyo, Yehova pechimuzoza na nzimu utuŵa, Yesu enkhala Mesiya. Kutanthauza kuti esaluliwa na Mulungu kunkhala Msogoleli komasoti Mfumu.—Yesaya 55:4.

 ⁹ Kukwanilishiwa kwa maulosi a m’Baibolo, mawu ŵechilaŵila Yehova komasoti chizindikilo chechipeleka pa nthawe yechibatiziwa Yesu, vutisimikijila kuti Yesu enze chendi Mesiya. Koma, kansi Yesu efumila kuni, ndipo enze munthu wotyani? Lomba tiyeni tiwone vayunena Baibolo pankhani yamene iyi.

10. Kansi Baibolo yuphunzisa chinji polaŵila za moyo wa Yesu akaliye wela pano pa chalo?

¹⁰ Baibolo yuphunzisa kuti Yesu enkhala na moyo kululu kwa vyaka vinyinji akaliye wela pano pa chalo. Mika elaŵila kuti Mesiya enkhalapo ‘kufumila nthawe yoyambilila.’ (Mika 5:2) Yesu elaŵilasoti yeka maulwendo anyinji kuti enzenkhala kululu akaliye wela pano pa chalo. (Ŵelengani Yohane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Yesu akaliye wela pano pa chalo, enzekatijana ngako na Yehova.

11. Chifukwa n’chinji Yesu ni mwana wapadela ngako kwa Yehova?

¹¹ Yesu ni mwana wapadela ngako kwa Yehova. Chifukwa n’chinji? Chifukwa choyamba n’chakuti, Mulungu elenga yove akaliye lenga ŵanthu komasoti chinthu chiyakine chilichonse. Tetyo Yesu otomolewa kuti ‘woyamba kuvyalika wa chilengedwe chonse.’ * (Akolose 1:15) Chifukwa chachiŵili chupangisha Yesu kunkhala wapadela kwa Yehova n’chakuti, niyove tyala wechiyamba kulenga soti emulenga yeka Yehova. Pa chifukwa chamene ichi otomolewa kuti ‘Mwana wake wovyalika yeka.’ (Yohane 3:16) Chachitatu n’chakuti, ni Yesu tyala wechikatishila ntchito Mulungu polenga vinthu viyakine vonse. (Akolose 1:16) Komasoti cha 4 n’chakuti, Yehova enzekatishila ntchito yove popeleka mauthenga komasoti malangizo kwa angelo na ku ŵanthu. Pa chifukwa chamene ichi, ni Yesu yeka oitiwa kuti ‘Mawu.’—Yohane 1:14.

12. Kansi tuziŵa tyani kuti Yesu na Mulungu ni munthu lini yumo?

¹² Ŵanthu ayakine okhulupilila kuti Yesu na Mulungu ni munthu yumo. Koma ivi n’vamene lini vayuphunzisa Baibolo. Baibolo yunena kuti Yesu echitalengewa, ivi vutanthauza kuti poyamba kwenzeve. Koma Yehova, niye  elenga vinthu vonse, yove wankhalapo kufumila kale-kale. (Salimo 90:2) Yesu aliye ganizilepo vofuna kunkhala wolingana na Mulungu. Baibolo yunena momvwika luweme kuti Atata nakulu kupambana Mwana. (Ŵelengani Yohane 14:28; 1 Akorinto 11:3) Ni Yehova yeka wamene ni ‘Mulungu Wamphamvuzonse.’ (Genesis 17:1) Yove ni nkulu komasoti ali na mphamvu kupambana aliyense m’chilengedwe chonse.—Onani Mawu Akumapeto 14.

13. Ndaŵa yanji Baibolo yunena kuti Yesu ni ‘chithunzi-thunzi cha Mulungu asaoneka’?

¹³ Yehova na Mwana wake, Yesu, enzekatila ntchito pamozi mokatijana vyaka mabiliyoni anyinji ngako, vinthu vakululu komasoti vapano pa chalo vikaliye lengewa. Ove owoneka kuti enzekondana ngakosoti! (Yohane 3:35; 14:31) Yesu enzekonkheja ngako minkhalidwe ya atata ŵake, tetyo Baibolo yumutomola kuti ni ‘chithunzi-thunzi cha Mulungu asawoneka.’—Akolose 1:15.

14. Kansi vikwanishika tyani kuti Mwana wapadela wa Yehova avyalike monga munthu?

¹⁴ Mwana wapadela wa Yehova wamene uyu evomela kufuma kululu kuzavyalika monga munthu pano pa chalo. Kansi vamene ivi vikwanishika tyani? Yehova echita vinthu vodabwisa. Yove efulusha moyo wa Mwana wake kululu nakuzauika mmala mwa ndola iyakine, zina yake Mariya. Paliye mwanalume wechiyona naye. Vamene ivi vichitisha kuti Mariya avyale mwana aliye uchimo, soti emupasa zina yakuti Yesu.—Luka 1:30-35.

15. N’chinji chingakuyavyeni kuti mumuziŵe luweme Yehova?

¹⁵ Mungaziŵe venzechita Yesu, moyo wake na minkhalidwe yake mukaŵelenga mabuku a Mateyu, Maliko, Luka, na Yohane. Mabuku amene aŵa oitiwa kuti Mauthenga. Vili tetyo chifukwa Yesu ali na minkhalidwe yolingana na ya Atata ŵake, vamungaŵelenge vingakuyavyeni  kuti mumuziŵe luweme Yehova. Pa chifukwa chamene ichi Yesu elaŵila kuti: ‘Wala wawona newo wawonasoti Atata.’—Yohane 14:9.

16. Kansi Yesu enzephunzisa chinji? N’nga venzephunzisa enzevitola kuni?

¹⁶ Ŵanthu anyinji otomola Yesu kuti ‘Mphunzisi.’ (Yohane 1:38; 13:13) Chinthu chimozi pa vinthu vofunika ngako venzephunzisa chenze ‘uthenga uweme wa Ufumu.’ Kansi Ufumu wamene uyu n’chinji? Ni boma ya kululu ya Mulungu yamene ikuti izatonge chalo chonse soti izalete madaliso anyinji kwa ŵanthu omumvwila. (Mateyu 4:23) Vonse venzephunzisa Yesu venzefumila kwa Yehova. Yove elaŵila kuti: ‘Vanuphunzisa newo nivangu lini yayi, koma ni vawala enituma.’ (Yohane 7:16) Yesu enzeziŵa kuti Yehova ofuna kuti ŵanthu amvwe uthenga uweme wakuti Ufumu wa Mulungu uzatonge chalo chonse.

17. Kansi Yesu enzephunzisa kuni? N’nga ndaŵa yanji Yesu enzelitwala ngako pophunzisa ayakine?

¹⁷ Kansi Yesu enzephunzisa kuni? Kulikonse kwangafwane ŵanthu. Enzephunzisa m’matauni, m’minzi, kumaketi, kumalo opemphelela komasoti m’mang’anda a ŵanthu. Enzeyembekezela lini kuti ŵanthu awele ŵeka kuli yove. Nthawe zinyinji yove niye enzeluta kuli ŵanthu. (Maliko 6:56; Luka 19:5, 6) Nthawe zonse Yesu enzemvwila Atata ŵake mwakuti elitwala ngako pokata ntchito yophunzisa ŵanthu chifukwa enzeziŵa kuti niye vakufuna Mulungu kuti akochita. (Yohane 8:28, 29) Palisoti chifukwa chiyakine chenzepangisha kuti Yesu akolalikila. Yove enzeŵamvwila chifundo ŵanthu. (Ŵelengani Mateyu 9:35, 36.) Yesu enzewona kuti asogoleli avipembezo enzeŵaphunzisa lini vinthu vachendi ŵanthu ŵawo vokhuza Mulungu na Ufumu wake. Tetyo yove enzefunishisha kuyavya ŵanthu anyinji kuti amvwe uthenga uweme.

18. Kansi ni minkhalidwe yotyani ya Yesu yukuwamijani ngako?

 ¹⁸ Yesu enze munthu wachikondi komasoti wogazilila ayakine. Enze muweme ntima komasoti womasuka, mwakuti olo ŵana enzemukonda. (Maliko 10:13-16) Yesu enzekondela lini pochita vinthu, mwakuti enzezonda ukhuluku komasoti vinthu viliye chilungamo. (Mateyu 21:12, 13) Pa nthawe yamene iyo, anakazi enzeve ufulu komasoti enzelemekezewa lini. Koma Yesu enzeŵalemekeza ngako. (Yohane 4:9, 27) Yesu enze wolichefya ngako. Mwachisanzo, nsiku iyakine esambika mapazi ŵa ophunzila ŵake koma nthawe zinyinji ntchito yamene iyi yenzekatiwa na wantchito.—Yohane 13:2-5, 12-17.

19. Kansi n’chisanzo chotyani chuwonesha kuti Yesu enzeziŵa vakufunikila ŵanthu komasoti kuti enze wofunishisha kuŵayavya?

¹⁹ Yesu enzeziŵa venzefunikila ŵanthu soti enzefunishisha kuŵayavya. Ivi viwonekelatu patuŵa yove pechikatishila ntchito mphamvu zechipasiwa na Mulungu pochita vodabwisa nopojeka olwala. (Mateyu 14:14) Mwachisanzo, munthu muyakine wamankhutu efwika penze Yesu nolaŵila kuti: ‘Keno mufuna, munganituŵishe.’ Yesu ekhuziwa ngako poganizila ululu na kutamana kwenzechita munthu wamene uyo. Pamene apo yove echita chifundo soti efuna kumuyavya. Yesu etambulula kwanja yake nomukumya. Tetyo emuwuja kuti: ‘Nufuna! Nkhala ntuŵa.’ Nthawe yamene iyo munthu wala epola! (Maliko 1:40-42) Kansi muganiza kuti munthu wamene uyu echimvwa tyani pavuli pakuti wapola?

20, 21. Kansi Yesu ewonesha tyani chisanzo chiweme pa nkhani yonkhala wokhulupilika kwa Mulungu?

²⁰ Yesu epeleka chisanzo chiweme pa nkhani yonkhala womvwila kwa Mulungu. Yove enkhala mphela wokhulupilika kwa Atata ŵake olo penzeshushiwa komasoti  kutamanishiwa na adani ŵake. Mwachisanzo, yove aliyechimwe Satana penzeyeja-yeja kumunyengelela. (Mateyu 4:1-11) Pa nthawe iyakine, enekwake ayakine enzemukhulupilila lini kuti ni Mesiya komasoti enzemunena kuti ‘wafuntha’ koma yove epitilija kukata ntchito yechipasiwa na Mulungu. (Maliko 3:21) Penzechitiliwa vinthu vankhanza na adani ŵake, Yesu enkhala wokhulupilika kwa Mulungu soti aliyejoshele vinthu viipa.—1 Petulo 2:21-23.

²¹ Yesu enkhala wokhulupilika kwa Yehova penzetamanishiwa na adani ŵake, mpaka pechipayiwa mwankhanza. (Ŵelengani Afilipi 2:8.) Ganizilani vimuchitikila pa nsiku yechipaiwa. Yove emangiwa, ŵanthu enzemunenela umboni wawenye kuti onyoza Mulungu, oweluza achinyengo emugamula kuti ni wophoniya, ŵanthu anyinji enzemuseka komasoti masodja emutamanisha nomukhomelela  pachimuti. Penzesilijika, yove eŵilikija kuti: ‘Nakwanilisha chifunilo chanu!’ (Yohane 19:30) Papita masiku atatu, Yehova emuusha ndipo emupasa muŵili wauzimu (1 Petulo 3:18) Pavuli pamawiki anyinji, Yesu ejokela kululu ndipo ‘enkhala pansi kukwanja ngayo ya Mulungu,’ kulindilila kuti Mulungu amupase Ufumu.—Aheberi 10:12, 13.

22. Kansi ni mwayi wotyani watili nawo chifukwa cha kukhulupilika kwa Yesu kwa Atata ŵake?

²² Chifukwa chakuti Yesu enkhala wokhulupilika kwa Atata ŵake, sewo tili namwayi wakuzankhala na moyo wosasila m’paladaiso pano pa chalo, monga mwenzefunila Yehova. M’mutu wokonkhapo tizakambilane mwaingatiyavyile imfwa ya Yesu kuti vamene ivi vinkhale vokwanishika.