KWA VYAKA vinyinji, Aisiraeli enzepeleka ndalama kuti ziyavye pa kulambila kwachendi. Koma kulipila misonkho chinkhala chinthu chovuta ngako kuli Ayuda m’masiku a Yesu.

Pofuna kuyavya kulambila Mulungu kwamene kwenzechitika pa chihema komasoti pavuli pake pa kachisi, Ayuda onse akulu-akulu enzefunika kupeleka hafu ya sekeli (madalakima aŵili). M’masiku a Yesu, misonkho yamene iyi enzeikatishila ntchito popeleka nsembe komasoti kusamalila kachisi wechimanga Herode. Ayuda ayakine ekonsha Petulo kuti keno Yesu enzelipila nsonkho wamene uyo, ndipo Yesu eŵafotokozela kuti kwenzelini kuphoniya kulipila nsonkho. Ndipo yove euja Petulo kwangafwane ndalama kuti alipile nsonkho wamene uyo.​—Mt. 17:24-27.

Ŵanthu a Mulungu enzefunika kulipilasoti nsonkho uyakine, wamene uitiwa kuti chakhumi. Chakhumi chamene ichi chenzelingana na kupeleka gawo imozi mwa magawo 10 a voweja vawo olo ndalama zawo. (Lev. 27:30-32; Num. 18:26-28) Asogoleli avipembezo enena kuti ŵanthu ofunika kunkhala osamala ngako kuti akolipila misonkho ya tumbewu twa “minti, dilili, na chitoŵe.” Yesu eliyelaŵile kuti kupeleka chakhumi ni kuphoniya yayi, koma elaŵila kuti alembi na Afarisi enzekatishila ntchito lamulo yopeleka chakhumi mwachinyengo.​—Mt. 23:23.

Koma pa nthawe yamene iyo, Ayuda enzefunikasoti kupeleka misonkho inyinji kwa Aroma, amene enzeŵalamulila. Mwachisanzo, ŵala amene enze na malo enzefunika kulipila nsonkho na ndalama olo na vinthu vawo. Ŵanthu enzefunika kulipila gawo imozi mwa magawo 5 a voweja. Kuyangijila pali vamene ivi, penzesoti nsonkho uyakine wamene Myuda aliyense wamene enze nsogoleli enzefunika kupeleka. Yenze nkhani ya nsonkho wamene uyu yamene Afarisi ekonsha Yesu. Yove ewonesha mwatufunikila kuiwonela nkhani yolipila misonkho pechinena kuti: “Pelekani vinthu va Kaisara kwa Kaisara, koma va Mulungu, kwa Mulungu.”​—Mt. 22:15-22.

Komasoti penze nsonkho wa katundu wamene enzeloŵa komasoti kufuma. Nsonkho wamene uyu, wenzesonkheshewa m’masitesheni ŵa mmanzi, m’mabilidji, m’mamphambano a njila olo m’milyango yoloŵela m’matauni olo ya m’maketi.

Kuli ŵanthu amene enzetongewa na ulamulilo wa Roma, kulipila misonkho yonse chenze chinthu chovuta ngako. Mokatijana na wolemba mbili muyakine Wachiroma zina yake Tacitus, enena kuti, mu ulamulilo wa Tiberio, Yesu penze pano pachalo, ŵanthu aku “Siriya na Yudeya, chifukwa chakuti enze eŵeŵa navo vamene ivi esenga kuti aŵachefyeleko nsonkho.”

Njila yenzechitilamo vinthu pokhomesha misonkho yenzechitisha kuti moyo wa ŵanthu unkhale wovuta ngako. Udindo wokhomesha misonkho wenzegulisiwa kuli munthu wamene angapeleke ndalama zinyinji kuti apeze ntchito yamene iyi. Munthu wamene enzegula udindo wamene uyu enzekwanisha kulembasoti ntchito ŵanthu ayakine kuti akokhomesha misonkho ndipo ŵanthu onse amene enzekata ntchito yamene iyi enzeyeja-yeja kuti apeze pindu mwa njila iyakine. Vuwoneka kuti Zakeyu enze elemba ntchito ŵanthu ayakine kuti akomuyavya kukhomesha nsonkho. (Lk. 19:1, 2) Ivi vutiyavya kumvwisha chifukwa chenzechitisha kuti ŵanthu akokalipa navo vamene ivi ndipo enzenyansiwa nawo ŵanthu enzekhomesha misonkho.