Chochitika chamene ichi chochitisha wowa chichinja moyo wangu chifukwa niye peniyamba kuyeja-yeja kuti niziŵe Mulungu. Koma nikaliyelaŵila vichitika wala usiku pekwenze nfinzi ngako, lekani nikuujeni vinthu viyakine vinichitikila penenze mwana vamene vinichitisha kuti niyambe kufuna kuphunzila za Mulungu.

Newo nivyalika mu 1937 ku Guesnain, tawuni ya migodi cha kumpoto kwa chalo cha France. Atata enzekata ntchito mu mgodi wamalasha ndipo eniphunzisa kuti kukata ntchito mwakhama n’kofunika. Komasoti atata eniphunzisa kuti nikozonda kusoŵa chilungamo. Ove enzewona kuti ŵanthu anyinji enzekata ntchito m’migodi enzechitiliwalini vinthu vachilungamo, enzekata ntchito m’malo angozi ndipo ove enzefuna kuŵayavya. Kuti achite vamene ivi ove eloŵa mu gulu ya ŵanthu oniyatila ufulu ŵanthu okata ntchito m’migodi. Ove ekhumudwasoti na chinyengo chenzewona chenzechita ansembe akudela yamene iyo. Anyinji mwa ansembe amene aŵa enze olemela, koma olo n’tetyo, enzesenga mphela vakulya na ndalama kuli ŵanthu osauka okata ntchito m’migodi. Atata enzenyansiwa ngako na nkhalidwe ya ansembe n’chifukwa chake ove aliye niphunziseko  chilichonse chokhuzana na chipembezo. Kulaŵila chendi, tenzelaŵilakolini vokhuza Mulungu.

Nane penikula, niyambasoti kuzonda vinthu viliye chilungamo. Chinthu chimozi chiliye chilungamo chenenzewona chenze chakuti ŵanthu anyinji enzenizenguluke enzeŵazonda ŵanthu akuchalo chiyakine amene enzenkhala ku France. Newo nenzetchaya bola pamozi na ŵana akuchalo chiyakine ndipo nenzewamijiwa nawo. Kuyangijila pamene apo, amama enze aku Polish, enzelini aku French. Newo nenzefuna kuti ŵanthu amitundu yosiyana-siyana akonkhala pamozi mwantendele komasoti kuti akochitiliwa vinthu molingana.

Boma inikakamija kuti nikaloŵe usodja mu 1957. Umu niye mweninkhalila kumalupili aku Algeria usiku wamene kwenze nfinzi ngako wanafotokoza koyambilila. Pavuli pakuti nalilila Mulungu kuti, “Mulungu! Mwewo, Mulungu!” Nichizawonana menso na menso, osati na nsodja wa adani yayi, koma niwonana na bulu wakusanga! Nichimvwa kunkhala womasuka ngako! Olo n’tetyo, chochitika chamene chala​—na nkhondo yamene—​vinichitisha kuti niganizilesoti ngako za tanthauzo ya moyo. Niyamba kulikonsha kuti, ndaŵa yanji tili na moyo? Mwa Mulungu osamala za sewo? Kansi pano pa chalo pazankhale ntendele ngawo-ngawo?

Pavuli pake, penenze kung’anda kuyawona makolo ŵangu kufuma ku nkhondo, nikumana na wa Mboni za Yehova. Yove enipasa Baibolo ya chi French ya La Sainte Bible, ya Chikatolika, yamene niyamba kuiŵelenga pavuli pakuti najokela ku Algeria. Mbali imozi ya Baibolo yamene inichitisha kuti niganizile yenze buku ya Chivumbulutso 21:3, 4. Yamene yunena kuti: “Chitenti cha Mulungu chili pakati pa ŵanthu. Yove azapukute misozi yonse m’menso mwawo, ndipo imfwa izaŵepolinisoti.” * Mawu amene aŵa enidadwisa. Nilikonsha neka kuti, ‘Kansi mawu amene aŵa angankale ŵachendi?’ Pa nthawe yamene iyo newo nenzeziŵalini chilichonse chokhuza Mulungu komasoti Baibolo.

Pavuli pakuti nawelako kufuma ku nkhondo mu 1959, nikumana na wa Mboni zina yake François, wamene eniphunzisa vinthu vinyinji kufumila m’Baibolo. Mwachisanzo, yove eniwonesha m’Baibolo kuti Mulungu ali na zina yake, yakuti Yehova. (Sal. 83:18) François enifotokozelasoti kuti Mulungu azalete chilungamo pano pachalo, kuchinja chalo kunkhala paladaiso, komasoti kukwanilisha mawu ali pa lemba ya Chivumbulutso 21:3, 4.

Ivi vechiniphunzisa venze vatanthauzo ndipo vikhuza ngako ntima wangu. Koma nenzekalipa ngako na ansembe ndipo nenzefuna kuŵazuzula chifukwa chophunzisa vinthu vamene vupezekalini m’Baibolo! Vuwoneka kuti nitolelako maganizo ŵa atata ndipo niliyekwanishe kunkhala woleza ntima. Nenzefuna kuchitapo kanthu mokulumija!

François komasoti azishamwali ŵangu ayakine a Mboni za Yehova eniyavya kuti osati nikokalipa kamangu. Ove efototokoza kuti monga Akhilisitu, tufunikalini kuweluza ayakine, koma tufunika kuŵayavya, poŵaujako uthenga uweme wa Ufumu wa Mulungu. Yamene iyi niye ntchito yechikata Yesu ndipo niye yechipasa ophunzila ŵake kuti aikate. (Mt. 24:14; Lk. 4:43) Komasoti nenzefunikila kuphunzila kulaŵila na ŵanthu mowama ntima komasoti mosamala paliye kanthu kuti okhulupilila vinthu votyani. Baibolo yunena kuti: “Wantchito wa Ambuye ofunikilalini  kukangana na ŵanthu, koma ofunika kunkhala wodekha kuli onse.”​—2 Tim. 2:24.

Newo nichinja vinthu venenzefunikila ndipo nibatizika nonkhala mmozi wa Mboni za Yehova mu 1959 pa nsonkhano wadela. Kwamene uko, niziŵana na mulongo muyakine oitiwa kuti Angèle, wamene nikopeka naye. Niyamba kufwambila mpingo wenzesonkhana yove ndipo tilungulana mu 1960. Kulaŵila chendi, yove ni mwanakazi muweme ngako, komasoti mphaso yantengo wapatali yofumila kwa Yehova.​—Miy. 19:14.

Kwa vyaka vinyinji, naphunzila vinthu vinyinji vofunika kufumila kuli abale anzelu na oziŵa vinyinji. Chinthu chofunika ngako chanaphunzilapo ni chakuti: Kuti tikwanishe kukata ntchito iliyonse yovuta, tufunika kunkhala olichefya nokatishila ntchito malangizo opezeka pa Miyambo 15:22, amene onena kuti: “Koma alangizi akapaka vukwanilishiwa.”

Mu 1964, niyamba kuwona kuti mawu oujiliwa amene aŵa ni achendi. Chaka chamene icho niyamba kutumikila monga wopanamila dela, noyendela mipingo kuti nilimbikise abale komasoti kuŵatang’isha mwauzimu. Olo n’tetyo, pa nthawe yamene iyo nenze na vyaka 27 ndipo nenzeziŵalini vinthu vinyinji. Tetyo, newo niphoniyesha. Koma niyeja-yeja kuphunzila kufumila kuli ove. Kupambana vonse, newo naphunzila vinthu vinyinji kufumila kuli “alangizi” anzelu na “oziŵa vinthu vinyinji.”

Nukumbukila chinthu chiyakine chichitika penenze wopanamila dela munyowani. Petitandalila mpingo uyakine ku Paris, m’bale muyakine oziŵa vinthu vinyinji enikonsha keno angalaŵileko nane pambali. Newo ninena kuti “Chabwino.”

Yove enikonsha kuti: “Louis, kansi dokota akaluta kung’anda ya munthu olutila kuyawona ŵani?

Newo niyankha kuti: “Olwala.”

Yove enena kuti: “Ni vamene ivo letu. Koma nawona kuti mwewo monga wosogolela mpingo mutola nthawe yanu ikulu kunkhala na ŵanthu amene ali pa ushamwali uweme na Yehova. Mumpingo mwasu muli abale na alongo anyinji amene ni ofoka, anyowani olo ansoni. Ove angalimbikisiwe ngako keno mungatole nthawe ikulu muli na ove, olo kuluta kung’anda kwawo kuyakulya chakulya.”

Newo nitembeja ngako malangizo aweme a m’bale wokondewa. Chikondi chake pali mbelele za Yehova chikhuza ntima wangu. Tetyo, olo kuti venze vovuta kuvomekeja kuti niphoniyesha, kufumila pa nthawe yamene iyo, niyamba kukatishila ntchito vinthu vechinena yove. Numutembeja ngako Yehova chifukwa cha abale oteti.

 Mu vyaka vam’ma 1969 na 1973, nisankhiwa kuti nikalolele Dipatimenti Yupeleka Chakulya pamisonkhano iŵili ya m’vyalo ku Colombes, Paris. Pa nsonkhano wachigawo wa mu 1973, ŵanthu pafupi-fupi 60.000 enzefunikila kulyeshewa kwa masiku 5! Newo nenzeziŵalini kuti tingachite tyani vamene ivi. Koma ulwendo unosoti, chisinsi chosilijila vuto yamene iyi chenze malangizo ali pa Miyambo 15:22​—amene ni kusakila malangizo kuli ayakine. Nisakila malangizo kuli analume otang’a mwauzimu amene enzeziŵa vinthu vinyinji pa nkhani ya malonda a vyakulya. Ayakine mwa ove enze ogulisa nyama, olima ndiyo zamatepo, opika, komasoti ogula. Tonse pamozi, tikwanisha kukata ntchito yovuta yamene iyi.

Mu 1973, newo na mwanakazi wangu tisengewa kuti tikatumikile pa Beteli ku France. Kutumijiwa kwangu ulwendo woyamba kwamene uko inkhalasoti vuto iyakine kuli newo. Nenzefunika kufwana njila zotumijila mabuku kuli abale ŵasu m’chalo cha Cameroon ku Africa, kwamene ntchito yasu yenze yoleshewa pakati pa vyaka vam’ma 1970 na 1993. Newo nenzeziŵalini keno ningakwanishe kuchita vamene ivi. Wopanamila nthambi ku France vuwoneka kuti eziŵa mwenenzemvwila. Pofuna kunilimbikisa, yove enena kuti: “Abale ŵasu ku Cameroon ofunikila ngako chakulya chauzimu. Tiyeni tiŵalyeshe!” Ndipo vamene ivi niye vetichita.

Nenzeyenda maulwendo osiyanasiyana kuluta ku vyalo vamene vili kufupi na ku Cameroon kuti nikakumane na akulu a m’chalo cha Cameroon. Abale amene awo enze otang’a ntima komasoti anzelu. Ove eniyavya kufwana njila zotumijila mabuku kuti abale akoŵalondila nthawe zonse ku Cameroon. Yehova edalisa khama yasu. Kulaŵila chendi, kwa vyaka pafupi-fupi 20, ŵanthu ŵake m’chalo chamene icho aliyeluze olo patontho magazini a Nsanja ya Mulonda komasoti kabuku ka mwezi na mwezi kamisonkhano ya pakati pa sondo kamene kenzeitiwa kuti Our Kingdom Service.

Kufumila petiyamba kuziŵana luweme, niwona kuti Angèle enze pa ushamwali wotang’a na Yehova. Minkhalidwe yamene iyi iwonekela ngako mu banja yasu. Mwachisanzo, nchingulo mwa nsiku ya ukwati  wasu, yove enisenga kuti nipemphelele vokhuza cholinga chasu chotumikila Yehova mulimonse mwatingakwanishile monga banja. Yehova eyankha pemphelo yamene iyo.

Angèle eniyavyasoti kuti nikodalila ngako Yehova. Mwachisanzo, petiitiwa mu 1973, kuti tikatumikile pa Beteli, nikwinyilila ndaŵa yakuti nenzekonda ntchito yopanamila dela. Koma Angèle enikumbusha kuti sewo tilipeleka kwa Yehova. Kansi tufunikalini kuchita chilichonse chayutisenga gulu yake kuti tichite? Newo nivomekejana naye! Tetyo, tiluta ku Beteli. Nkazi wangu ni mwanakazi wanzelu, wololela komasoti wamene okonda chendi Yehova. Minkhalidwe yamene iyi yatang’isha ushamwali wasu ndipo yatiyavya kupanga vosankha viweme kwa vyaka vinyinji vatankhala pamozi.

Lomba sewo nise achikulile, Angèle opitilija mphela kunkhala mwanakazi muweme komasoti woyavya. Mwachisanzo, kuti tiloŵe masikulu ophunzisa utumiki, vinthu vinyinji vuchitika mu Chingelezi, ndipo newo na Angèle tiyamba kuyeja-yeja mwakhama kuti tikolaŵila luweme chilaŵilo chamene ichi. Tetyo, tiloŵa mu mpingo wa chilaŵilo cha Chingelezi, olo kuti tenze na vyaka vam’ma 70 pa nthawe yamene iyo. Chifukwa cha maudindo ŵangu monga wa m’Komiti ya Nthambi ku France, kuphunzila chilaŵilo chiyakine yenzesoti vuto iyakine. Koma newo na Angèle tenzeyavyana muyake na muyake. Lomba tili na vyaka vam’ma 80, tupitilija mphela kukonzekela misokhano yampingo mu Chingelezi na Chifalansa. Komasoti tuyeja-yeja kutolamo nawo mbali pafupi-pafupi pamisonkhano komasoti mu utumiki na mpingo wasu. Yehova wadalisa khama yasu kuti tiphunzile Chingelezi.

Madaliso akulu ewela mu 2017. Newo na Angèle tinkhala na mwayi wakuyaloŵa Sikulu ya abale a m’Komiti ya Nthambi na Anakazi Ŵawo, yamene yuchitikila ku Likulu ya Maphunzilo ya Watchtower ku Patterson, New York.

Kulaŵila chendi Yehova ni Mulangizi Nkulu. (Yes. 30:20) Tetyo, n’vosadabwisa kuti ŵanthu ŵake​—akulu na ŵana—​ankhale na maphunzilo aweme ngako! (Deut. 4:5-8) Kulaŵila chendi, newo nuwona kuti achilumbwana amene omvwila Yehova komasoti kumvwila abale na alongo amene oziŵa vinthu vinyinji angachite vosankha viweme pa moyo wawo komasoti kunkhala atumiki okhulupilika a Yehova. Lemba ya Miyambo 9:9 yutikumbusha kuti: “Peleka malangizo kuli munthu wanzelu ndipo yove ayangijile nzelu zake. Phunzisa munthu wolungama ndipo yove apitilije kuphunzila.”

Nthawe ziyakine, nuganizila vinthu vichitika pa usiku wala wochitisha wowa wamene kwenze nfinzi ngako ku malupili aku Algeria vyaka 60 vapita. Usiku wamene wala, newo nenzeziŵalini kuti ningazankhala na moyo wosangalala teti. Newo naphunzila vinthu vinyinji ngako kufumila kuli ŵanthu ayakine! Kulaŵila chendi Yehova wanipasa Angèle komasoti moyo uweme ngako. Tetyo, sewo nise osimikijila kuti osati tileke kuphunzila kufumila kuli Atata ŵasu ŵakulu komasoti kuli abale na alongo anzelu komasoti oziŵa vinthu vinyinji amene omukonda.