1. Kansi chinji chingatiyavye kuti tikosangalala pophunzila maulosi a m’Baibolo?

 M’BALE muyakine wachilumbwana zina yake Ben enena kuti, “Newo nukonda kuphunzila maulosi a m’Baibolo.” Kansi mwewo mukatijana naye? Kapena muwona kuti maulosi a m’Baibolo ni ovuta kuŵamvwisha? Payakine mwewo mungoganiza kuti kuphunzila maulosi kungankhale koŵeŵesha. Koma olo n’tetyo, mukaphunzila vinyinji vokhuza chifukwa chechitisha Yehova kulemba maulosi m’Mawu ŵake, namwesoti mungayambe kuŵakonda.

2. Kansi tikambilane chinji munkhani ino?

² Munkhani ino, tikambilane chifukwa chake tufunika kuphunzila maulosi a m’Baibolo komasoti mwatingaŵaphunzilile. Pavuli pake, tikambilane maulosi aŵili a m’buku ya Danieli kuti tiwone mwamene kumvwisha luweme maulosi amene awo mwakungatiyavyile palipano.

3. Kansi tufunikila kuchita chinji kuti tiŵamvwishe maulosi amene ali m’Baibolo?

³ Sewo tufunika kusenga thandizo keno tufuna kuti tiŵamvwishe luweme maulosi amene ali m’Baibolo. Ganizilani fanizo iyi. Tiyelekezele kuti mwewo mwaluta kudela yamene muiziŵalini koma muyanu wamene wamuli naye oiziŵa luweme ngako dela yamene iyo. Yove oziŵa malo ngawo-ngawo amene ŵamuli komasoti kwamene kwaikuya njila iliyonse. N’voziŵikilatu kuti mwewo mungasangalale kuti muyanu wamene uyo wavomela kuyenda namwe pamozi! Molingana na vamene ivi, Yehova oziŵa kuti tilipani mu mndandanda yake ya nthawe, komasoti vinthu vamene vili kusogolo kwasu. Tetyo, kuti timvwishe ulosi wa m’Baibolo tufunikila kumusenga Yehova molichefya kuti atiyavye.—Dan. 2:28; 2 Pet. 1:19, 20.

4. Ndaŵa yanji Yehova echitisha kuti maulosi alembewe m’Mawu ŵake? (Yeremiya 29:11) (Onanisoti chithunzi.)

⁴ Molingana na kolo iliyonse iweme, Yehova ofuna kuti ŵana ŵake ankhale na sogolo iweme. (Ŵelengani Yeremiya 29:11.)  Koma mosiyana na kolo iliyonse, Yehova angatiuje vinthu vamene vikuti vichitike kusogolo, ndipo yove nthawe zonse olaŵila vachendi. Yove echitisha kuti maulosi alembewe m’Mawu ŵake kuti tikokwanisha kuziŵilatu vinthu vofunika vikaliyechitika. (Yes. 46:10) Maulosi a m’Baibolo, ni mphaso zachikondi zofumila kuli Atata ŵasu a kululu. Koma kansi mungasimikijile tyani kuti maulosi a m’Baibolo azakwanilishiwe chendi?

5. Kansi achilumbwana angaphunzile chinji kufumila pa vichitikila Max?

⁵ Kusikulu, ŵana ŵasu nthawe zinyinji, onkhala pamozi na ŵanthu amene olemekezalini ngako Baibolo kapena amene oilemekezelatu lini. Nthawe ziyakine vinthu vakulaŵila komasoti kuchita ŵanthu amene awo vingachitishe mwana wa Mboni kukaikila vinthu vakukhulupilila. Onani vichitikila m’bale muyakine zina yake Max. Yove enena kuti, “Penenze nikali pasikulu, nenze niyamba kukaikila kuti makolo ŵangu enzeniphunzisa chipembezo chachendi komasoti kuti Baibolo niyofumila chendi kuli Mulungu.” Kansi makolo ŵake echita tyani? Yove enena kuti, “Ove echita vinthu modekha, koma olo n’tetyo newo niziŵa kuti ove enze na nkhaŵa.” Makolo a Max ekatishila ntchito Baibolo poyankha makonsho ŵake. Nayesoti Max echita vangakwanishe. Yove enena kuti, “Nipatula nthawe kuti niphunzile ulosi wa m’Baibolo paneka, ndipo nifotokozelako achilumbwana ayangu vinthu vamene veniphunzila.” Kansi vokonkhapo vake venze votyani? Max enena kuti, “Penichita vamene ivo, nikhulupilila kuti Baibolo iujiliwa chendi na Mulungu!”

6. Kansi mufunikila kuchita tyani keno mwayamba kukaikila, ndipo ndaŵa yanji?

⁶ Molingana na Max, keno mwewo mwayamba kukaikila kuti Baibolo yulaŵila vachendi, mufunikalini kiliimba mulandu. Koma mufunikila kuchitapo kanthu mokulumija. Kukaikila kuli monga ni nguwe. Keno mungailekelele, patontho na patotho yove ingawononge chinthu chiyakine chofunika ngako. Kuti muchose kukaikila kulikonse kwamene kungawononge chikhulupililo chanu, mwewo mufunikila kulikonsha kuti, ‘Kansi nukhulupilila vayunena Baibolo vokhuza vinthu vakusogolo?’ Keno muchitalini tetyo, mufunikila kuphunzila maulosi a m’Baibolo amene ekwanilishiwa kale. Kansi mwewo mungachite tyani vamene ivo?

7. Kansi Danieli epeleka chisanzo chotyani pankhani ya mwatingaphunzilile maulosi? (Danieli 12:10) (Onanisoti chithunzi.)

⁷ Danieli epeleka chisanzo chiweme kuli aliyense wa sewo pankhani ya mwatingaphunzilile maulosi. Yove enzephunzila maulosi pa vifukwa viweme. Danieli enzefuna kuziŵa choonadi. Danieli enzesoti munthu wolichefya. Yove enzeziŵa kuti Yehova angamuyavye kumvwisha maulosi keno yove angapitilije kunkhala naye paushamwali komasoti kumumvwila. (Dan. 2:27, 28; ŵelengani Danieli 12:10.) Danieli ewonesha kulichefya podalila Yehova kuti amuyavye. (Dan. 2:18) Danieli enzesoti munthu woleza ntima. Yove enzefufuza mayankho a makonsho ŵake m’Malemba amene enzepo panthawe yamene iyo. (Yer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Kansi mwewo mugamukonkheje tyani Danieli?

8. Ndaŵa yanji ayakine okana kukhulupilila kuti maulosi a m’Baibolo okwanilishiwa, lomba sewo tufunikila kuchita tyani?

⁸ Mukoganizila chifukwa chamuphunzilila maulosi a m’Baibolo. Kansi kuphunzila kwanu  maulosi a m’Baibolo, n’chifukwa chakuti mufuna kuziŵa chendi choonadi? Keno n’tetyo, yove azakuyavyeni. (Yoh. 4:23, 24; 14:16, 17) Kansi munthu angaphunzile maulosi pachifukwa chiyakine chotyani? Ayakine oŵaphunzila pa chifukwa chofuna kusimikijila kuti Baibolo iliye ujiliwe na Mulungu. Ove oganiza kuti keno Baibolo iliyefumile kwa Mulungu, niye kuti angolisankhila ŵeka chiweme na chiipa. Koma mmalomwake, sewo tufunika kuphunzila maulosi pa vifukwa viweme. Kuyangijila pamene apo, n’pofunikila kunkhala na nkhalidwe iweme kuti timvwishe maulosi a m’Baibolo.

9. Kansi ni nkhalidwe yotyani yatufunika kunkhala nayo kuti timvwishe ulosi wa m’Baibolo? Fotokozani.

⁹ Mukonkhala olichefya. Yehova olonjeza kuti azayavye ŵanthu olichefya. (Yak. 4:6) Tetyo, tufunikila kupemphela kuti Yehova atiyavye kumvwisha maulosi a m’Baibolo. Keno sewo nise olichefya, tizavomele kulondela thandizo yofumila kuli kapolo wokhulupilika wamene Yehova wakukatishila ntchito potipasa chakulya chauzimu pa nthawe yake. (Lk. 12:42) Yehova ni Mulungu wadongosolo, tetyo n’pomvwika kuti yove angakatishile ntchito tyala gulu imozi kuti atiyavye kumvwisha mfundo za choonadi za m’Mawu ŵake.—1 Akor. 14:33; Aef. 4:4-6.

10. Kansi muphunzila chinji kufumila pa vichitikila Esther?

¹⁰ Mukophunzila mosamala. Choyamba, sankhani ulosi wamene ukusangalasani nouphunzila pokatishila ntchito mabuku ofufuzila. Vamene ivi niye vechichita mulongo muyakine zina yake Esther. Yove enzechita chidwi na maulosi amene elosela za kuwela kwa Mesiya. Yove enena kuti, “penenze na vyaka 15, niyamba kufufuza umboni wamene uwonesha kuti maulosi amene awo elembewa chendi nthawe ya Yesu ikaliye fwika.” Vinthu vamene vechiphunzila poŵelenga vokhuza Mipukutu ya ku Nyanja Yakufwa vimukhutilisha. Yove enena kuti, “iyakine mwa mipukutu yamene iyo ilembewa nthawe ya Khilisitu ikaliye fwika, tetyo maulosi ŵake ofunika kunkhala ofumila kuli Mulungu.” Esther enena kuti. “Newo nenzefunikila kuŵelenga nkhani zamene izo maulwendo oweleja-weleja kuti nizimvwishe.” Koma yove niwosangalala chifukwa cha khama yechichita. Pavuli pophunzila mosamala maulosi anyinji a m’Baibolo, yove enena kuti, “Niwona neka kuti vayulaŵila Baibolo n’vachendi!”

11. Kansi sewo tupindula tyani tikasimikijila seka kuti Baibolo yulaŵila vachendi?

¹¹ Tikawona maulosi ayakine a m’Mawu a Mulungu amene ekwanilishiwa kale, tumukhulupilila ngako Yehova komasoti njila yakukatishila ntchito potisogolela. Kuyangijila pamene apo maulosi a m’Baibolo otiyavya kupitilija mphela kunkhala na chiyembekezo chiweme chakusogolo mosasamala kanthu za viyeso vamene vatukumana navo palipano. Tiyeni tikambilane mwachidule maulosi aŵili ŵechilemba Danieli amene okwanilishiwa masiku ŵano. Kuŵamvwisha luweme maulosi amene aŵa kungatiyavye kupanga vosankha mwanzelu.

12. Kansi mendo opangiwa na “nsimbi yoyavijana na lito inana” opanamila chinji? (Danieli 2:41-43)

¹² Ŵelengani Danieli 2:41-43. M’maloto a Mfumu Nebukadinezara amene Danieli ŵechimasulila, mendo achifanizilo ŵeiwona mfumu yamene iyo enze opagiwa na “nsimbi yoyavijana  na lito inana.” Mwakuyelekezela ulosi wamene uyu na maulosi ayakine a m’buku ya Danieli na buku ya Chivumbulutso, tinganene kuti mendo amene awo opanamila nkatijano wa Britan na America wamene ni ulamulilo wamphamvu pachalo chonse masiku ŵano. Ponena za ulamulilo wamphamvu pachalo chonse wamene uyu, Danieli enena kuti “pavinthu viyakine ufumu wamene uyu uzankhale wotang’a, koma pavinthu viyakine uzankhale wosatang’a.” Ndaŵa yanji mbali ziyakine za ufumu wamene uyu n’zosatang’a? Chifukwa chakuti nzika zake zamene zulinganijiwa na lito inana, zuusokoneza ufumu wamene uyu kuti ukochita vinthu mwamphamvu monga ni nsimbi yotang’a. b

13. Kansi ni mfundo yofunika yotyani ya choonadi yatuphunzila pa ulosi wamene uyu?

¹³ Pali mfundo zofunika za choonadi zamene zatuphunzila kufumila muchifanizilo chechifotokoza Danieli. Sewo tingaphunzile vinyinji maka-maka kufumila pa mendo achifanizilo chamene icho. Choyamba, Ulamulilo Wamphamvu pachalo chonse wa Britain na America wiwonesha kuti niwamphamvu ngako. Mwachisanzo, United States na Britain enze m’gulu ya vyalo vamene vipambana pa Nkhondo Yoyamba Komasoti pa Nkhondo Yachiŵili ya pachalo chonse. Koma olo n’tetyo ulamulilo wamphamvu pachalo chonse wamene uyu, wafokeshewa ndipo upitilije kufoka chifukwa nzika zake zulimbana zeka-zeka komasoti na boma. Chachiŵili ulamulilo wa mphamvu pachalo chonse wa Britain na America, unkhale ulamulilo wamphamvu pachalo chonse wosilijila kulamulila Ufumu wa Mulungu ukaliye wononga maufumu onse a ŵanthu. Olo kuti vyalo viyakine vingoushusha ulamulilo wamphamvu pachalo chonse wa Britain na America, vove vizauloŵelini mmalo. Sewo tuziŵa vamene ivo chifukwa “mwala” wamene upanamila Ufumu wa Mulungu, uzafwaye mendo amene ni mbali ya chifanizilo chamene icho, opanamila ufumu wamphamvu pachalo chonse wa Britain na America.—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Kansi kumvwisha ulosi unena za mendo ansimbi yoyavijana na lito inana kungatiyavye tyani kusankha vinthu mwanzelu?

¹⁴ Kansi mwewo mukhulupilila kuti ulosi wa Danieli unena za mendo opangiwa na nsimbi yoyavijana na lito inana ni wachendi? Keno n’tetyo, vamene ivi vizakhuze mwamuchitila vinthu pa moyo wanu. Muzaikelini menso ŵanu pakuyeja-yeja kuti mufwane ndalama zinyinji kapena kunkhala na chuma chinyinji, chifukwa muziŵa kuti kwalombapano chalo chamene ichi chiipa chizawonongewe. (Lk. 12:16-21; 1 Yoh. 2:15-17) Kumvwisha ulosi wamene uyu kuzakuyavyenisoti kuwona kufunika kwa ntchito yolalikila nophunzisa. (Mt. 6:33; 28:18-20) Pavuli pophunzila ulosi wamene uyu, tyani kulikonshako kuti, ‘Kansi vosankha vangu vuwonesha kuti nukhulupilila kuti kwalombapano Ufumu wa Mulungu uzasilije maboma onse a ŵanthu?’

15. Kansi “mfumu ya kumpoto” na “mfumu ya kumwela” niŵani masiku ŵano? (Danieli 11:40)

¹⁵ Ŵelengani Danieli 11:40. Chapitala 11 cha buku ya Danieli, chufotokoza za mafumu aŵili kapena kuti maboma aŵili, amene opikishana muyake na muyake pofuna kulamulila chalo chonse. Masiku ŵano tuziŵa kuti “Mfumu ya kumpoto” ni chalo cha Russia na vyalo viyakine vamene vili kumbali yake, ndipo “mfumu ya kumwela” niye Ulamulilo Wamphamvu pachalo chonse wa Britain na American. c

16. Kansi ŵanthu amene onkhala m’vyalo vulamuliliwa na “mfumu ya kumpoto” okumana na mavuto otyani?

¹⁶ Ŵanthu a Mulungu amene onkhala m’vyalo vamene vulamuliliwa na “mfumu ya kumpoto” ankhala onzunziwa na mfumu yamene iyi.  Amboni ayakine ankhala okwapuliwa noikiwa mudjeli chifukwa cha chikhulupililo chawo. Mmalo mochita wowa na vochita va “mfumu ya kumpoto” abale ŵasu atang’isha chikhulupililo chawo. Ndaŵa yanji tunena tetyo? Chifukwa chakuti abale ŵasu oziŵa kuti kunzunziwa kwa ŵanthu a Mulungu kukwanilisha mawu a ulosi wechilemba Danieli. d (Dan. 11:41) Kuziŵa vamene ivi kungatiyavye kunkhala na chiyembekezo chotang’a komasoti kuti tinkhale mphela okhulupilika.

17. Kansi ŵanthu a Mulungu amene onkhala m’vyalo vulamuliliwa na “mfumu ya kumwela” ankhala okumana na mavuto otyani?

¹⁷ Mmasiku akuvuli, “mfumu ya kumwela” inzunzasoti ŵanthu a Yehova mochita liwoneshela. Mwachisanzo, m’vyaka voyambilila vamma 1900, abale anyinji eikiwa mudjeli chifukwa chokana kuloŵelela mundale, ndipo ŵana ayakine Amboni echosewa m’masikulu pachifukwa chimo na chimo. M’vyaka valombapano ngako, kukhulupilika kwa ŵanthu a Yehova amene onkhala m’vyalo vulamuliliwa na mfumu ya kumwela kwiyesewa soti mwa njila iyakine. Mwachisanzo,  panthawe ya visankho Nkhilisitu payakine angayesewe na maganizo ofuna kuchilikiza chipani chiyakine olo munthu wamene opanamila chipani chamene icho. Olo kuti ovotalini, yove payakine angoyembekezela kuti chipani chiyakine chandale mulimonse chizapambane pachisankho. N’pofunika ngako kuti tipitilije kupewa kuloŵelela mundale osati tyala kupitila muli vinthu vatuchita, koma kupitila soti mu vatuganiza pamozi na mwatumvwila!—Yoh. 15:18, 19; 18:36.

18. Kansi tuchita tyani tikawona udani wamene uli pakati pa “mfumu ya kumpoto” na “mfumu ya kumwela”? (Onanisoti chithunzi.)

¹⁸ Ŵanthu amene okhulupilila lini ulosi wa m’Baibolo payakine angachite wowa ngako akawona “mfumu ya kumwela” pamene ‘payukankhana’ na “mfumu ya kumpoto.” (Dan. 11:40) Mafumu onse aŵili amene aŵa ali na mabomba a nyukiliya okwanila kuwononga vamoyo vonse vamene vili pano pachalo. Koma sewo tuziŵa kuti Yehova azalolelini kuti vamene ivo vichitike. (Yes. 45:18) Tetyo, mmalo motichitisha kuti tikodela nkhaŵa za vinthu vakusogolo, udani wamene uli pakati pa “mfumu ya kumpoto” na “mfumu ya kumwela” utang’isha chikhulupililo chasu. Utisimikijila kuti mapeto a ichi chalo chiipa ali pafupi.

19. Kansi tufunikila kuziŵa chinji pa nkhani ya maulosi a m’Baibolo?

¹⁹ Sewo tuziŵalini mwamene maulosi ayakine a m’Baibolo mwakuti azakwanilishiliwe. Olo mneneli Danieli nivinthu lini vonse vechilemba vamene vechimvwisha tanthauzo yake. (Dan. 12:8, 9) Koma kusamvwisha luweme mwaukuti uzakwanilishiliwe ulosi uyakine kutanthauzalini kuti ulosi wamene uyo uzakwanilishiwelini. Mosakaikila, sewo tingankhale osimikijila kuti Yehova azatiyavye kumvwisha vinthu vatufunikila kuziŵa panthawe yake, molingana na mwechichitila m’masiku akuvuli.—Amo. 3:7.

20. Kansi ni maulosi osangalasa otyani a m’Baibolo amene akuti akwanilishiwe kwalombapano, ndipo sewo tufunikila kupitilija kuchita tyani?

²⁰ Chilengezo cha “ntendele na chitetezo” chizapelekewe. (1 Ates. 5:3) Pavuli pake, maulamulilo azaukile chipembezo chawenye nochiwononga. (Chiv. 17:16, 17) Pasogolo pake ove azaukile atumiki a Mulungu. (Eze. 38:18, 19) Vochitika vamene ivi vizachitishe kuti nkhondo yosilijila ya Aramagedo iyambe. (Chiv. 16:14, 16) Sewo tukaikilalini kuti vinthu vamene ivi vichitike kwalombapano. Mpaka nthawe yamene iyo izafwike, tiyeni tonse tipitilije kuwonesha kutembeja kwasu kuli Atata ŵasu achikondi akululu mwa kunkhala tchelu na maulosi a m’Baibolo noyavya ayakine kuti nawo akochitasoti chimozi-mozi.