Skip to content

Skip to table of contents

Makonsho ofumila kuli oŵelenga

Makonsho ofumila kuli oŵelenga

Kansi Aisiraeli enzesoti na chakulya chiyakine mu chipululu kuyangijila pa mana na apimbilo?

Aisiraeli, enzekulya mana kwa vyaka 40 m’chipululu. (Eks. 16:35) Yehova eŵapasa apimbilo kwa maulwendo aŵili. (Eks. 16:12, 13; Num. 11:31) Koma olo n’tetyo, Aisiraeli enzesoti na vakulya viyakine vakuti angalye.

Mwachisanzo, Yehova nthawe ziyakine esogolela ŵanthu ŵake ku malo ŵangafwane manzi komasoti chakulya kuti alye. (Num. 10:33) A mozi mwa malo amene awo enze chinshambo cha Elimu, “kwamene kwenze visime 12 va manzi na vimiti 70—vakanjedza.” (Eks. 15:27) Buku yakuti Plantas da Bíblia, yunena kuti chimuti cha kanjedza “ni chomela chamene chukwanisha kukula mmalo osiyana-siyana, ndipo ŵanthu ochikatishila ntchito ngako m’chipululu, chifukwa chimuti chamene ichi chupeleka vakulya, mafuta, ndipo chumela mmalo okwanila kuyona ŵanthu mamiliyoni anyinji.”

Vuwoneka kuti Aisiraeli enze epanama pa chinshambo chikulu chamene ichi chamene masiku ŵano chuziŵika kuti chinshambo cha Feiran, chamene ni mbali imozi ya Chinshambo cha Feiran. a Buku iyakine ya Discovering the World of the Bible, inena kuti “Chinshambo chamene icho, n’chitali mamailosi okwana 81 [130 kilomita] ndipo ni chimozi mwa mishambo ikulu-ikulu, iweme, komasoti yomvwikila ngako yaku Sinai.” Buku yamene iyi ipitilija kufotokoza kuti: “Chinshambo chamene ichi n’chitali pafupi-fupi mamailosi okwanila 28 [45 kilomita] ndipo muluvumo mwake chukwana mamailosi atatu [4.8 kilomita], chove ni chiweme, ndipo pansuwa pa chinshambo cha Feiran pali akanjedza atali-atali mamita okwanila pafupi-fupi mendo 2.000 [610 mita]. Chinshambo chamene ichi ni Munda wa Edeni waku Sinai. Kwa vyaka vinyinji ŵanthu masauzande ankhala owela kuno chifukwa cha vimiti va kanjedza.”

Nyengo ya vitwazi va kanjedza

Aisiraeli penzefuma ku Iguputo enze etola unga, nongo, vokanyila, komasoti payakine enze etola tiligu na mafuta. Koma n’vowonekelatu kuti vinthu vamene ivi viliye nkhalishe. Ŵanthu amene aŵa enze etolasoti “ng’ombe, mbuzi, na mbelele zinyinji ngako.” (Eks. 12:34-39) Koma olo n’tetyo, chifukwa cha minkhalidwe yawo iipa yenzechita m’chipululu, chiŵelengelo cha nyama zamene izo chiyamba kuchepa. Vingachitike kuti viyakine mwa viŵeto vamene ivo ove echilya. Viyakine mwa viŵeto vamene ivo ove enzevipeleka nsembe kwa Mulungu wachendi komasoti kwa milungu yawenye. b (Mac. 7:39-43) Tuziŵa vamene ivi chifukwa cha vechilaŵila Yehova kuli ŵanthu ŵake panthawe yechimupandukila, yove enena kuti: “Ŵana ŵanu azankhale achiŵeta m’chipululu kwa vyaka 40.” (Num. 14:33) Tetyo, vuwoneka kuti viŵeto vawo vamene ivi venzeŵapasa nkaka, ndipo nthawe ziyakine enzekulya nyama, koma n’voziŵikilatu kuti vamene ivi venzelini vokwanila kulyesha ŵanthu 3 miliyoni kwa vyaka 40. c

Kansi nyama zamene izo zenzefwana kuni chakulya na manzi? d Vuwoneka kuti kale-kale kwamene uko kwenzepona nvula ngako, yamene yenzechitisha kuti m’chipululu mukonkhala vomela vinyinji. Buku ya Estudo Perspicaz das Escritura, Volume 1, inena kuti kwa vyaka 3.500 kuvuli, “m’dela yenzenkhala Aisiraeli mwenzenkhala manzi anyinji kupambana masiku ŵano. Sewo tuziŵa vamene ivi chifukwa m’dela yamene iyi, muli vidikha-dikha vonoka komasoti viliye manzi vamene poyamba venze mimana amanzi.” Koma olo n’tetyo, chipululu chamene icho chenze malo aliye manzi komasoti ochitisha wowa. (Deut. 8:14-16) Kuti Yehova enzeŵapasalini manzi modabwisa, Aisiraeli pamozi na viweto vawo sembe echifwa.—Eks. 15:22-25; 17:1–6; Num. 20:2, 11.

Mose euja Aisiraeli kuti Yehova eŵalyesha mana m’chipululu “kuti aziŵe kuti munthu angankhalelini moyo na chakulya cheka koma na mawu onse ofuma m’kamwa mwa Yehova.”—Deut. 8:3.

a Onani Nsanja ya Mulonda ya 1 Meyi 1992 pedji 24-25.

b Baibolo yutomola maulwendo aŵili amene nyama zipelekewa nsembe kwa Yehova mu chipululu. Ulwendo woyamba ni panthawe yenzesankha asembe; ndipo ulwendo wachiŵili ni panthawe ya pasika. Vochitika vonse viŵili vamene ivi vichitika mu 1512 B.C.E., chaka chachiŵili kufumila panthawe yechifuma Aisiraeli ku Iguputo.—Lev. 8:14–9:24; Num. 9:1–5.

c Penzekwanisha vyaka 40 ali mu chipululu, Aisiraeli enze na nyama masauzande anyinji zamene zechitola ku nkhondo. (Num. 31:32-34) Koma olo kuti venze tetyo, ove epitilija kulya mana mpaka pechiloŵa m’Chalo cholonjezewa.—Yos. 5:10-12.

d Paliye umboni wamene uwonesha kuti viŵeto vawo venzekulya mana, chifukwa aliyense enzelondela chakulya mokatijana na changakwanishe kulya.—Eks. 16:15, 16.