VAKULIKONSHA ACHILUMBWANA
Kansi kutukila ni kuipa chendi?
“Nenze djaile kumvwa ŵanthu otukila mwakuti nenzewona kuti paliya vuto iliyonse.”—Christopher, wavyaka 17.
“ Nili Mwana nenze tukila ngako ndipo nuwona kuti ŵanthu ochelwa lini kutolela nkhalidwe yamene iyi koma vunkhala vovuta kuti aleke.”—Rebecca, wavyaka 19.
Kuyankha makonsho
Kansi mukumvwa tyani ŵanthu ayakine akotukila?
Nuwonapo lini vuto iliyonse.
Vunisangalasa lini koma nangovidjaila.
Nunyasiwa navo ngako.
Kansi mwewo mutukila?
Nutukila lini
Mwa apo na apo
Kanyinji-kanyinji
Kansi muwona kuti nkhani yotukila mufunika kuiganizila?
Patontho
Ngako
Kansi nkhani yamene iyi niyofunika tyani
Kansi muwona kuti kutukila ni nkhani ikulu? ‘payakine mungayankhe kuti osati ngako-ngako,’ M’chalo umu muli mavuto akulu ngako kupambana kutukila. Komasoti aliyense otukila. Kansi vamene ivi ni vachendi?
Ziŵani kuti pali ŵanthu anyinji asatukila. Ove oziŵa mfundo ziyakine zamene ŵanthu ayakine oziziŵa lini. Mwachisanzo:
Tikotukila tuwonesha mwatilili. Tunena tetyo chifukwa vakulaŵila munthu vuwonesha vamene vili mu ntima mwake. Tetyo keno tutukila tingawoneshe kuti tuganizila lini mwakumvwila ŵanthu ayakine. Kansi niye mwamulili mwewo?
Baibolo yunena kuti: “Vofuma mkamwa vufumila mu ntima.”—Mateyu 15:18.
Kutukila niye kuipisha mawu. Ndaŵa yanji tufunika kuganizila ayakine—kapena sewo—kuli vamene ivi?
Kutukila kungachitishe kuti ŵanthu ayakine aleke kukuwonani kuti nimwe munthu muweme. Buku iyakine yunena kuti: “Vatulaŵila vingachitishe enekwasu olo ayasu aku ntchito kuti osati akotilemekeza komasoti kuti tikovutika kufwana ntchito kapena kukwejewa pa ntchito. Keno tulaŵila lini bwino, ŵanthu angofuna lini kutandala nase, kumvwa vatulaŵila komasoti tingapeze lini ayasu aweme.” Buku yamene iyi inena soti kuti: “Mufunika kulikonsha kuti, ‘Kansi nikaleka kutukila niye kuti ningayambe kukatijana ngako na ayakine?”’—Cuss Control
Baibolo yunena kuti: “Mawu aipa afumyiwe muli mwewo’’—Aefeso 4:31.
Kulaŵila motukila kuwonesha lini kuti nimwe wochenjela. Dr. Alex Packer elemba mubuku yake kuti: “Munthu akokonda kulaŵila motukila, ŵanthu oŵeŵa naye.” Yove enena soti kuti, ŵanthu keno otukila ngako, “olaŵila lini vinthu vanzelu kapena kuwonesha kuti omvwila chisoni ayakine. Lomba keno olaŵila lini vinthu vanzelu pakapita nthawe onkhala lini soti na nzelu.”—How Rude.
Baibolo yunena kuti: “Mawu aliwonse owola osati afume pakamwa panu.”Aefeso 4:29.
Vamungachite
Nkhalani na cholinga. Yeja-yejani kuti muleke kulaŵila motukila pakaliye pita mwezi umozi. Lomba mungalembe papepa kapena pakalenda. Koma pali vinthu viyakine vamene vingakuyavyeni. Mwachisanzo:
Mukopewa vosangalasa vamene vulimbikisa kutukila. Baibolo yunena kuti: “Kukatijana na ŵanthu aipa kuwononga minkhalidwe iweme.” (1 Akorinto 15:33) Keno tutamba mafilimu, kuchita masoŵela apakompyuta komasoti kumvwishila Nyimbo, vunkhala monga tutandala na ŵanthu amene ochita vinthu vamene ivo. Mulumbwana muyakine wa vyaka 17, zina yake Kenneth, enena kuti: “N’vosavuta kuimba nawo Nyimbo yaukonda koma nkunyala-nyaza mawu otukila amene ali mu Nyimbo yamene iyo. Ungakwanishe kuchita vamene ivi chifukwa cha mwayumvwikila nyimbo yamene iyo magita.”
Mukowonesha kuti muganiza monga munthu nkulu. Ŵanthu ayakine oganiza kuti keno utukila niye kuti owonesha kukula. Koma vamene ivi ni vachendi lini chifukwa Baibolo yunena kuti munthu mkulu niwala oganiza luweme ‘ophunzisa mphamvu zake za kuzindikila kuti akosiyanisha chiipa na chiweme’. (Aheberi 5:14) Ŵanthu oteti ochita lini vinthu vosayenela pofuna tyala “kudabwisa” ŵanthu ayakine.
Kulaŵila chendi mawu otukila ali monga ni umphuye uipa ndipo uipisha maganizo a munthu wamene oŵalaŵila komasoti amene oŵamvwishila. M’chalo ŵanthu anyinji alikale na maganizo ayipa, tetyo tufunika lini kuipisha maganizo a ŵanthu ayakine.! Buku iyakine yala yatatomolako kale yunena kuti: “Mukochita mbali yanu kuti osati mukoipisha maganizo a ŵanthu na mawu otukila. Keno muchita mbali yanu, muvwe luweme mu ntima mwanu ndipo ŵanthu ayakine asangalale namwe.”—Cuss Control.
