Annette elaŵila kuti: “Nengoona kuti munthu wanikata noniponeshela pansi kamangu-kamangu. Neyesa-yesa kulimbana naye koma soti kukuwa koma ziliyoyavye. Neyesa kumukankha, kumuniyata na mendo, manja na kumukwalaula. Pavuli pake necimvwa kuti wanilasa na cipula. Muŵili wonse wefookelatu.”

Keno mwakumana na ciyeso coteti, ko mungacitenji?

Nangu kuti mungankhale okonzeka mwa kunkhala tchelu keno muyenda panja usiku, zinthu ziipa zingakucitikileni mphela. Baibolo yulaŵila kuti: “Ŵanthu outuka ngako opambana lini pampikisano, nangu oziŵa zinthu okondewa lini, cifukwa nthawi yasoka na zinthu zosayembekezeleka zuponela aliyense.”—Mlaliki 9:11.

Acilumbwana ayakine, monga ni Annette, olaliwa mwacikakamizo na ŵanthu ŵaasaziŵa. Koma ayakine olaliwa mwacikakamizo na ŵanthu ŵakunkhala nao pafupi. Mwacisanzo, Natalie, elaliwa mwacikakamizo ali na vyaka 10 na mlumbwana wamene enzonkhala pafupi na pa ng’anda yao. Yove elaŵila kuti: “Nenzocita wowa koma soti nsoni cakuti niliyouzhyeko aliyense pezenicitikila zamene izi.”

Mpaka lomba Annette akaluziimba mlandu cifukwa ca zinthu zemucitikila. Yove elaŵila kuti: “Nuona kuti neo niye nelakwa ngako. Zenicitikila nikaluzikumbukila mpaka lomba. Nuona kuti sembe ziliyocitike kuti nenze neyesa-yesa kulimbana naye. Koma zecitika n’zakuti pecinilasa na cipula, mphamvu zonse zesililatu cifukwa cocita wowa. Nekangiwa kucita ciyakine ciliconse, koma nuziimba nkhela mlandu polingilila kuti pali ziyakine zenenzowamila kucita.”

Natalie naye oziimba soti mlandu. Yove elaŵila kuti: “Vuto yenze yakuti nenzomukhulupilila ngako. Makolo ŵasu enzotiuzhya kuti nthawi zonse keno tusoŵela tikonkhala pamozi na msaza wangu koma nenzokumvwa lini. Tetyo nuona kuti neo niye nemupasa mpata uyu mlumbwana kuti anicite zacipongwe. Zecitika zekhuza banja yasu yonse nipo nuona kuti neo niye neyambisha mavuto amene aŵa. Maganizo amene aŵa onisoŵesha ngako mtendele.”

Keno namwe muvutika maganizo molingana na Annette olo Natalie, mukokumbukila kuti keno mwelaliwapo mwacikakamizo niye kuti kwenze lini kufuna kwanu. Ŵanthu anyinji oiona mopepuka nkhani yamene iyi polaŵila malizu akuti “alumbwana niye mwaalili” nipo olaŵila soti kuti ŵala amene elaliwapo mwacikakamizo niye kuti ecitila lona. Koma paliye munthu angakonde kulaliwa mwacikakamizo. Keno mwelaliwapo mwacikakamizo, ziŵani kuti yamene iyi ni vuto lini yanu!

N’cendi kuti malizu akuti “ni vuto lini yanu” ni osavuta kuŵelenga koma ni ovuta kuŵakhulupilila. Ŵanthu ayakine ofisa zeŵacitikila nipo ovutika cifukwa coziimba mlandu koma soti onkhala na maganizo anyinji olakwika. Koma kansi ni ŵani opindula keno muulula lini nkhani yamene iyi? Mweo olo munthu ekulalani mwacikakamizo? Kuti zinthu zikuyendeleni luweme muwamila kuuzhyako ŵanthu ayakine zekucitikilani.

Baibolo yutiuzhya kuti Yobu pecivutika maganizo cifukwa ca zinthu zemucitikila, elaŵila kuti: “Nulaŵila cifukwa ca kuŵaŵa kwa moyo wangu.” (Yobu 10:1) Kucita zamene izi kungakuyavyeni namwe. Kuuzhyako munthu muyakine wamukhulupilila kungakuyavyeni kuti m’kuluta kwa nthawi muluŵe zecitika na kuti maganizo ŵanu ankhazikike.

Izi niye zecicita Annette. Yove elaŵila kuti: “Nefotokozela muyangu wapamtima zecitika nipo enilimbikisha kuti nikafotokozele akulu ku mpingo kwasu. Nuona kuti necita luweme kuŵafotokozela cifukwa elaŵizhyana nane nkhani yamene iyi maulwendo anyinji nipo eniuzhya zinthu zamene zeninkhazika mtima pansi. Eniuzhya kuti zecitika yenze lini vuto yangu nangu patontho.”

Natalie efotokozela makolo ŵake zakuti walaliwa mwacikakamizo. Yove elaŵila kuti: “Makolo ŵangu eniyavya ngako. Enilimbikisha kuti nikofotokozela ŵanthu ayakine zecitika nipo zamene izi zeniyavya kuti osati nikonkhala wokhumudwa ngako.”

Cinthu ciyakine cemulimbikisha Natalie ni pemphelo. Yove elaŵila kuti: “Kupemphela kwa Mulungu kwenzoniyavya maka-maka nikaona kuti numasuka lini kuuzhya munthu muyakine. Popemphela nulaŵila momasuka nipo zamene izi zuniyavya kuti ninkhale na mtendele wamumtima koma soti maganizo ŵangu onkhazikika.”

M’kuluta kwa nthawi namwe muone kuti pali “nthawi yocila.” (Mlaliki 3:3) Mukosamalila thanzi yanu nipo mukolingilila zinthu zolimbikisha. Mukolala mokwanila. Kupambana zonse, mukodalila Yehova, Mulungu wamene otitonthoza.—2 Akorinto 1:3, 4.

Keno muyanu okunyengelelani kuti mulale naye nikulakwa lini kumuuzhya mwamphamvu kuti, “Nakana!” olo, “Zokatana-katana yai!” Osayopa kulaŵila cifukwa colingilila kuti cisumbali canu cingasile. Keno angasilizhye cisumbali canu cifukwa ca nkhani iyi, niye kuti enze lini munthu woyenelela kumanga naye banja. Nipo muwamila kulunguliwa na munalume wene-wene wamene olemekeza muŵili wanu na mfundo zamukonkha.

Msimbi muyakine wa zina yakuti Coretta elaŵila kuti: “Ku sukulu kwasu, alumbwana enzonidonsa bla noniuzhya zinthu zopusa zokhuza mwaningasangalalile keno nalalana nao.”

Kansi zenzocita alumbwana amene aŵa mungaziike m’gulu ini?

1. Kutandala

2. Kukopana

3. Zacipongwe

Msimbi muyakine wa zina yakuti Candice elaŵila kuti: “Siku iyakine tili m’basi, mlumbwana muyakine eyamba kuniuzhya nkhani zopusa, pavuli pake enikata. Nekankha kwanja yake nomuuzhya kuti asavwendele pafupi na neo. Mlumbwana wamene uyu enilolesha modabwa ngako.”

Kansi zenzocita mlumbwana wamene uyu kuli Candice mungaziike m’gulu ini?

1. Kutandala

2. Kukopana

3. Zacipongwe

Msimbi muyakine wa zina yakuti Bethany elaŵila kuti: “Caka casila, mlumbwana muyakine enzoniuzhya kuti numusangalasa ngako nipo enifuna. Nangu kuti nemukana, yove enzopitilizhya kuniuzhya zamene izi. Siku iyakine eyamba kunikata-kata pakwanja. Nemuuzhya kuti aleke koma aliyoumvwe. Siku iyakine penenzomanga nthambo za nsapato, enikata kuvuli.”

Kansi zenzocita mlumbwana wamene uyu mungaziike m’gulu ini?

1. Kutandala

2. Kukopana

3. Zacipongwe

Yankho yacendi pa makonsho atatu aya ni C.

Kansi kucitiliwa zacipongwe kusiyana tyani na kutandala olo kukopana?

Munthu wamene ocita zacipongwe niye osangalala. Yove opitilizhya nangu kuti wauzhyiwa kuti aleke.

Kucitiliwa zacipongwe ni vuto ikulu ngako. Munthu wamene ocitiliwa zacipongwe angafwike mpaka polaliwa mwacikakamizo.