1. Ndaŵanji tuwamila kuphunzila za angelo?

YEHOVA ofuna kuti tiziŵe banja yake. Angelo ali mbali ya banja ya Mulungu. M’Baibolo oitiwa kuti “ŵana a Mulungu.” (Yobu 38:7) Kansi angelo ali na udindo wanji? Mwa eyavya tyani ŵanthu mu nthawi zakuvuli? Nipo angatiyavye tyani masiku ŵano?—Onani Nkhani 8 ya Zakosilizhyila.

2. Mwa angelo efumila kuni? Kansi ni angelo angani elengewa?

² Tuwamila kuziŵa kwecifumila angelo. Lembo ya Akolose 1:16 yutiuzhya kuti pavuli pakuti Yehova walenga Yesu, “zinthu ziyakine zonse zelengewa, zakululu na zapacalo capansi.” Zolengewa zamene izi zuyangizhyilapo angelo. Kansi ni angelo angani elengewa? Baibolo yulaŵila kuti pali angelo mamiliyoni anyinji.—Salimo 103:20; Chivumbulutso 5:11.

3. Kansi lembo ya Yobu 38:4-7 yutiuzhya cinji ponena za angelo?

³ Baibolo yuphunzisa soti kuti Yehova elenga angelo akaliyolenga calo. Ko angelo ecimvwa tyani peciona calo? Buku ya Yobu yutiuzhya kuti enze osangalala ngako. Angelo onse enze banja imo yotumikila Yehova mokatizhyana.—Yobu 38:4-7.

4. Mwa tuziŵa tyani kuti angelo ali na cidwi pa ŵanthu?

⁴ Angelo nthawi zonse ankhala oonesha cidwi pa ŵanthu na pa colinga ca Yehova cokhuza calo na ŵanthu. (Miyambo 8:30, 31; 1 Petulo 1:11, 12) N’zosakaikisha kuti angelo ecimvwa caipa ngako Adamu na Eva pecipondoka.  Nangu pali lomba angelo okumvwa caipa akaona ŵanthu anyinji opondokela Yehova. Keno munthu nangu yumo tyala walapa nowelela kwa Yehova, angelo osangalala ngako. (Luka 15:10) Angelo ali na cidwi na ŵala otumikila Mulungu. Yehova oseŵenzesha angelo kuyavya noteteza atumiki ŵake. (Aheberi 1:7, 14) Tiyeni tione visanzo viyakine pa nkhani yamene iyi.

5. Ko angelo eyavya tyani atumiki a Mulungu m’nthawi zakuvuli?

 ⁵ Yehova etuma angelo aŵili kuti akayavye Loti na banja yake kuti apulumuke peicenekewa mizinda ya Sodomu na Gomora. (Genesis 19:15, 16) Vyaka mahandiledi pavuli pake, mneneli Danieli eponyewa m’cisengu ca nkhalamu, koma aliyolyewe cifukwa cakuti “Mulungu etumizhya mngelo wake kuzovala pakamwa pa nkhalamu.” (Danieli 6:22) Pavuli pake, mtumwi Petulo peenze m’jele, Yehova etumizhya mngelo kuzomumasula. (Machitidwe 12:6-11) Angelo eyavya soti Yesu peenze pacalo. Mwacisanzo, pavuli pakuti Yesu wabatizika, “angelo enzomutumikila.” (Maliko 1:13) Pa nthawi yakuti Yesu wangosala patontho kuti apaiwe, mngelo “emulimbikisha.”—Luka 22:43.

6. (a) Mwa tuziŵa tyani kuti angelo oyavya ŵanthu a Mulungu masiku ŵano? (b) Ko ni makonsho yotyani yati yayankhiwe lomba?

⁶ Masiku ŵano, angelo oonekela lini ku ŵanthu. Koma Mulungu akaluseŵenzesha angelo kuyavya atumiki ŵake. Baibolo yulaŵila kuti: “Mngelo wa Yehova omanga msasa mozungulila onse oyopa Mulungu, nipo oŵapulumusa.” (Salimo 34:7) Ndaŵa yanji tuwamila kutetezewa? Cifukwa cakuti tili na alwani amphamvu ofuna kuticeneka. Kansi alwani amene aŵa ni ŵani? Mwa ofumila kuni? Ko oyesa tyani kuticeneka? Kuti tiyankhe makonsho amene aŵa, tiyeni tione zecitika pavuli pakuti Adamu na Eva angolengewa.

7. Kansi ŵanthu ayakine acita cinji cifukwa conyengelelewa na Satana?

⁷ M’Mutu 3, tephunzila kuti mngelo muyakine epondokela Mulungu nipo enzofuna kulamulila ayakine. Baibolo yumuita kuti Satana Maleŵanya. (Chivumbulutso 12:9) Satana enzofuna soti kuti ŵanthu ayakine apondokele Mulungu. Ekwanisha kunyengelela Eva, nipo kufumila  nthawi yamene iyo wakwanisha kunyengelela ŵanthu anyinji. Nangu n’tetyo, ŵanthu ayakine n’nga Abele, Inoki koma soti Nowa enkhala okhulupilika kwa Yehova.—Aheberi 11:4, 5, 7.

8. (a) Mwa zecitika tyani kuti angelo ayakine ankhale viŵanda? (b) Ko viŵanda vecita tyani kuti vipulumuke Cigumula ca m’nthawi ya Nowa?

⁸ M’nthawi ya Nowa, angelo ayakine epondoka nosiya malo ŵao kululu kuzonkhala n’nga ni ŵanthu pacalo. Ndaŵanji? Baibolo yutiuzhya kuti enzofuna kulungula anakazi. (Ŵelengani Genesis 6:2.) Koma kwenze kulakwa angelo kucita teti. (Yuda 6) N’nga ni angelo opondoka, ŵanthu anyinji pa nthawi yamene iyo enkhala aipa koma soti andeo. Pavuli pake Yehova elingilila zoceneka ŵanthu aipa mwa kuleta cigumula pacalo conse. Koma epulumusa atumiki ŵake okhulupilika. (Genesis 7:17, 23) Kuti apulumuke, angelo opondoka ewelela kululu. Baibolo yuita angelo opondoka amene aŵa kuti viŵanda. Esankha kunkhala ku mbali ya Satana nipo Maleŵanya enkhala wolamulila wao.—Mateyu 9:34.

9. (a) Ko ni cinji cecitikila viŵanda peviwelela kululu? (b) Mwa tiphunzile cinji lomba?

⁹ Cifukwa cakuti epondoka, Yehova aliyoŵalole angelo aipa kuti ankhale m’banja yake. (2 Petulo 2:4) Viŵanda vingacinje lini kunkhala soti ŵanthu, koma ‘vikalusoŵesha calo conse capansi kwamene kuli ŵanthu.’ (Chivumbulutso 12:9; 1 Yohane 5:19) Tiyeni tiphunzile mwavunyengelelela ŵanthu anyinji.—Ŵelengani 2 Akorinto 2:11.

10. Kansi viŵanda vunyengelela tyani ŵanthu?

¹⁰ Viŵanda vunyengelela ŵanthu m’njila zinyinji. Ŵanthu okatizhyana na viŵanda mwacindunji olo kupitila muli munthu muyambine, monga ng’anga. Kukatizhyana  na viŵanda kuitiwa kuti kukhulupilila mizimu. Koma Baibolo yutilamula kulewa kucita ciliconse cukatizhyana na zamizimu. (Agalatiya 5:19-21) Ndaŵanji? N’nga ni mwakuseŵenzeshela msampha shaŵinda kuti akashe nyama, viŵanda vuseŵenzesha nyambo zosiyana-siyana kuti vinyengelele ŵanthu.—Onani Nkhani 26 ya Zakosilizhyila.

11. Kansi kuwombeza ni cinji, nipo ndaŵanji tuwamila kulewa kucita zamene izi?

¹¹ Njila imo yavuseŵenzesha viŵanda kunyengelela ŵanthu yuitiwa kuti kuwombeza. Kuwombeza ni kuseŵenzesha zamizimu pofuna kuziŵa za kusogolo keno cinthu ciyakine cosaziŵika. Ŵanthu ayakine angayese kulolesha nyenyezi, kulolesha pa galasi yamasenga, kulolesha mizela ya pamanja, kukhulupilila maloto na kukhulupilila kulila kwa tunyoni. Ŵanthu anyinji olingilila kuti kucita vinthu vamene ivi kuliye vuto. Koma kucita vinthu vamene ivi ni koyofya. Mwacisanzo, Baibolo yuonesha kuti viŵanda vuseŵenzela pamo na ŵala olosela za kusogolo. Pa lembo ya Machitidwe 16:16-18, tuŵelenga za “ciŵanda colosela za kusogolo” camene cenzoyavya msimbi “kucita zolosela.” Pavuli pakuti mtumwi Paulo wacifumya ciŵanda camene ico, msimbi uyu aliyonkhale soti na mphamvu yolosela za kusogolo.

12. (a) Ndaŵanji ni cinthu coyofya kuyesa kulaŵila na ŵanthu akufwa? (b) Ndaŵa yanji atumiki a Mulungu otolamo lini mbali m’miyambo yokatizhyana na zamizimu?

¹² Viŵanda vuseŵenzesha njila iyakine kunyengelela ŵanthu. Vuyesa kuticitisha kukhulupilila kuti akufwa tingalaŵile nao na kuti ŵala ecifwa akali moyo ku malo ayakine nipo angalaŵile nase olo kuticeneka. Mwacisanzo, munthu amene wokondeka wake wamwalila angalute kuli wamizimu wamene olaŵila kuti angakwanishe kulaŵila na ŵanthu akufwa. Wamizimu wamene uyu  angauzhye munthu wamene uyu zinthu ziyakine zocitisha cidwi zokhuza wokondeka wake ecifwa nipo angatolele mwenzolaŵilila munthu ula ecifwa. (1 Samueli 28:3-19) Miyambo inyinji ya pamalilo ni yozikiwa pa cikhulupililo cakuti akufwa ali moyo ku malo ayakine. Miyambo yamene iyi yuyangizhyilapo kucita phwando ya malilo, kukumbukila siku yecimwalila munthu, kutwala nsembe kuli akufwa, mwambo wa cokolo olo miyambo iyakine yonyansa. Keno Akhilisitu akana kutolako mbali m’miyambo yamene iyi, abanja ŵao keno ŵanthu a m’munzi angaŵazuzule, kuŵanyoza olo kukana kuŵavya pa kalikonse. Koma Akhilisitu oziŵa kuti akufwa ali lini na moyo ku malo ayakine. N’zosakwanishika kulaŵila nao nipo angaticeneke lini. (Salimo 115:17) Nkhalani osamala ngako. Osayesa kulaŵila na ŵanthu akufwa olo viŵanda nipo osatolamo mbali m’miyambo yokatizhyana na zamizimu.—Ŵelengani Deuteronomo 18:10, 11; Yesaya 8:19.

13. Ko ŵanthu anyinji amene kale enzoyopa viŵanda akwanisha kucita cinji?

¹³ Viŵanda vunyengelela lini tyala ŵanthu, vuŵayofya soti. Masiku ŵano, Satana na viŵanda vake oziŵa kuti asala tyala na “kanthawi katontho” Mulungu akaliyoŵafumyapo pacalo, tetyo ni ankhanza koma soti ni okalipa ngako kupambana kale. (Chivumbulutso 12:12, 17) Nangu n’tetyo, ŵanthu anyinji amene kale enzoyopa viŵanda emasuka lomba. Mwa emasuka tyani?

14. Potolela cisanzo ca Akhilisitu oyambilila a ku Efeso, ko tingacite cinji kuti timasuke ku mizimu iipa?

¹⁴ Baibolo yutiuzhya mwatingalewele mizimu iipa na mwatingamasukile ku vinthu vokatizhyana na zamizimu. Mwacisanzo, ŵanthu ayakine mu mzinda wa Efeso  enzocita zinthu zokatizhyana na viŵanda akaliyophunzila cendi. Kansi emasuka tyani? Baibolo yulaŵila kuti: “Anyinji amene enzocita zamasenga eika mabuku ŵao pamo noŵashoka pamenso pa onse.” (Machitidwe 19:19) Cifukwa cakuti enzofuna kunkhala Akhilisitu, eshoka mabuku ŵao a zamasenga. Nangu masiku ŵano, aliyense ofuna kutumikila Yehova owamila kutaya ciliconse cokatizhyana na zamizimu. Zamene izi zuyangizhyilapo mabuku, magazini, mafilimu, nyimbo, maseŵela a pa kompyuta na zithunzi-thunzi zomatika zamene zulimbikisha zamizimu nozionesha kunkhala ziweme koma soti zotemwesha. Zuyangizhyilapo soti vithumwa keno vinthu viyakine vakuvwala ŵanthu kuti aziteteze ku vinthu viipa.—1 Akorinto 10:21.

15. Kansi ni cinji ciyakine catingacite kuti tilewe Satana na viŵanda vake?

¹⁵ Vyaka vitontho pavuli pakuti Akhilisitu a ku Efeso ashoka mabuku ŵao a zamasenga, mtumwi Paulo elemba kuti enze “akalulimbana” na “magulu a mizimu iipa m’malo akululu.” (Aefeso 6:12) Nangu kuti enze eshoka kale mabuku ŵao, viŵanda venze vikaluŵavutisha. Tetyo, ni cinji ciyakine ceenzowamila kucita? Mtumwi Paulo eŵauzhya kuti: “Nyamulani cishango cikulu cacikhulupililo, cati muzekwanishe kuzimila mikondo yonse yoyaka mulilo ya muipa.” (Aefeso 6:16) N’nga ni mwacutetezela msoja ali pa nkhondo cishango, cikhulupililo casu cingatiteteze. Keno tili na cikhulupililo cotang’a kuti Yehova angatiteteze, tikwanishe kulewa Satana na viŵanda vake.—Mateyu 17:20.

16. Mwa tingacite cinji kuti titang’ishe cikhulupililo casu mwa Yehova?

¹⁶ Ko tingacite cinji kuti titang’ishe cikhulupililo casu mwa Yehova? Tuwamila kuŵelenga Baibolo siku iliyonse  nodalila pali yove kuti atiteteze. Keno tili na cidalilo cotang’a mwa Yehova, Satana na viŵanda vake angaticeneke lini.—1 Yohane 5:5.

17. Ko n’cinji ciyakine cingatiteteze ku viŵanda?

¹⁷ Ko n’cinji ciyakine ceenzowamila kucita Akhilisitu a ku Efeso? Enzonkhala mu mzinda wamene ŵanthu anyinji enzokhulupilila zamizimu. Tetyo mtumwi Paulo eŵauzhya kuti: “Mukopemphela pa cocitika ciliconse.” (Aefeso 6:18) Enzowamila kusenga Yehova kuti akoŵateteza nthawi zonse. N’nga tyani kuli seo? Nase tunkhala m’calo camene ni cozula na zamizimu. Tetyo nase tuwamila kusenga Yehova kuti akotiteteza, nipo tuwamila kuseŵenzesha zina yake popemphela. (Ŵelengani Miyambo 18:10.) Keno tupitilizhya kupemphela kwa Yehova kuti atipulumuse kwa Satana, Yehova ayankhe mapemphelo ŵasu.—Salimo 145:19; Mateyu 6:13.

18, 19. (a) Mwa tingapambane tyani nkhondo yolimbana na Satana koma soti viŵanda? (b) Ko ni konsho yotyani yati tilaŵizhyane m’mutu wokonkhapo?

¹⁸ Keno tataya ciliconse cokatizhyana na zamizimu nodalila Yehova kuti atiteteze, tingakwanishe kulewa Satana na viŵanda vake. Tuwamila lini kuyopa Satana na viŵanda vake. (Ŵelengani Yakobo 4:7, 8.) Yehova ni wamphamvu ngako kupambana viŵanda. Yove evilanga m’nthawi ya Nowa, nipo kusogolo akavicenekeletu. (Yuda 6) Tuwamila soti kukumbukila kuti tili lini seka pa nkhondo yolimbana na viŵanda. Yehova oseŵenzesha angelo ŵake kutiteteza. (2 Mafumu 6:15-17) Tingaŵe na cidalilo cakuti Yehova atiyavye nipo tipambane nkhondo yolimbana na Satana koma soti viŵanda.—1 Petulo 5:6, 7; 2 Petulo 2:9.

¹⁹ Koma keno Satana na viŵanda ocitisha mavuto anyinji teti, ndaŵanji Mulungu omuceneka lini? Konsho yamene iyi iyankhiwe m’mutu wokonkhapo.