1. Kansi n’cinji cingatiyavye kuziŵa za kusogolo?

MWA mwemvwishilako nkhani pa TV olo pa wailesi nozikonsha kuti, ‘Kansi ici calo cikuya kuni?’ Pacalo pocitika masoka na vinthu vinyinji voyofya mwakuti ŵanthu anyinji okhulupilila kuti masilizhyilo a cino calo ali pafupi. Ko n’cendi kuti masilizhyilo ali pafupi? Kansi pali njila yoziŵila zati zicitike kusogolo? Eee. Nangu kuti ŵanthu angaziŵe lini zati zicitike kusogolo, Yehova Mulungu oziŵa. Kupitila m’Baibolo, yove otiuzhya za sogolo yasu na sogolo ya calo.—Yesaya 46:10; Yakobo 4:14.

2, 3. Kansi ophunzila a Yesu enzofuna kuziŵa cinji, nipo Yesu eŵayankha kuti tyani?

² Kusila kwa calo kwatuŵelenga m’Baibolo kutanthauza lini kusila kwa Calo capansi koma kusila kwa vinthu viipa. Yesu ephunzisa ŵanthu kuti Ufumu wa Mulungu ukalamulile pacalo. (Luka 4:43) Ophunzila ŵake enzofuna kuziŵa kuti Ufumu wa Mulungu ukawele nthawi zanji, nipo ekonsha Yesu kuti: “Ko ni lini pati zikacitike zinthu zamene izi, nipo cizindikilo ca kunkhalapo kwanu na ca masilizhyilo a nthawi ino cikankhale cinji?” (Mateyu 24:3) Yesu aliyeŵauzhye siku yene-yene, koma eŵauzhya zati zikacitike masilizhyilo a calo akaliyofwika. Zecilaŵila Yesu kuti zikacitike, niye zucitika lomba.

³ M’mutu uno tiphunzile za umboni uonesha kuti tunkhala m’masiku osilizhya a cino calo. Coyamba, kuti timvwishe cifukwa cake pacalo pocitika vinthu viipa, tiyeni tiphunzile za nkhondo yecitika kululu.

4, 5. (a) Ko n’cinji cecitika kululu pavuli pakuti Yesu wangonkhala Mfumu? (b) Molingana na lembo ya Chivumbulutso 12:12, mwa n’cinji cecitika pacalo pavuli pakuti Satana waponyewa pacalo capansi?

⁴ M’Mutu 8 tephunzila kuti Yesu enkhala Mfumu kululu mu 1914. (Danieli 7:13, 14) Buku ya Chivumbulutso yutiuzhya zecitika kuti: “Kululu kweuka nkhondo: Mikayeli [kutanthauza kuti, Yesu] na angelo ŵake eniyatana na cinjoka [Satana]. Cinjoka camene ico na angelo ŵake cecita nkhondo.” * Satana na viŵanda vake egonjesewa nipo eponyewa pacalo capansi kufumila kululu. Lingililani za cisangalalo ceenze naco angelo kululu! Koma tyani ponena za ŵanthu pacalo? Baibolo yulaŵila kuti ikankhale nthawi ya masoka ku mtundu wa ŵanthu. Ndaŵa yanji? Cifukwa cakuti Maleŵanya ni wokalipa ngako, “poziŵa kuti wangosala na kanthawi katontho.”—Chivumbulutso 12:7, 9, 12.

⁵ Maleŵanya ocitisha mavuto anyinji pacalo. Yove ni wokalipa cifukwa cakuti wasala tyala na kanthawi katontho Mulungu akaliyemufumyapo. Tiyeni tilaŵizhyane zecilaŵila Yesu kuti zikacitike m’masiku osilizhya.—Onani Nkhani 24 ya Zakosilizhyila.

6, 7. Kansi tingalaŵile cinji pa nkhani yokhuza nkhondo na njala masiku ŵano?

⁶ Nkhondo. Yesu elaŵila kuti: “Mtundu ukaukilane na mtundu uyakine, nipo ufumu ukaukilane na ufumu uyakine.” (Mateyu 24:7) Ŵanthu anyinji apaiwa pa nkhondo mu nthaŵi yasu ino kupambana nthawi iyakine iliyonse mu mbili ya ŵanthu. Lipoti yofumila ku  Worldwatch Institute yuonesha kuti kufumila m’caka ca 1914, ŵanthu opitilila pa 100 miliyoni apaiwa pa nkhondo. Ŵanthu epaiwa pa nkhondo mu vyaka 100 va pakati pa caka ca 1900 mpaka caka ca 2000 enze anyinji ngako kupambana ŵanthu epaiwa mu vyaka 1,900 va pakati pa 100 C.E. mpaka caka ca 1899. Lingililani tyala za cisoni na mavuto yakumana nayo ŵanthu cifukwa ca nkhondo!

⁷ Njala. Yesu elaŵila kuti: “Kukankhale njala.” (Mateyu 24:7) Nangu kuti pacalo pali vakulya vinyinji lomba kupambana kale, ŵanthu anyinji aliye vakulya vokwanila vakuti alye. Ndaŵa yanji? N’cifukwa cakuti aliye ndalama zokwanila zogulila vakulya olo aliye malo okwanila ŵakuti alimepo. Ŵanthu opitilila pa 1 biliyoni aliye ndalama zokwanila zogulila vakulya kuti alye pa siku iliyonse. Bungwe ya World Health Organization yulaŵila kuti ŵana mamiliyoni akufwa caka ciliconse cifukwa cakuti aliye vakulya vokwanila kuti ankhale na thanzi iweme.

8, 9. Mwa n’cinji cuonesha kuti maulosi a Yesu okhuza vivomezi na matenda akwanilishika?

 ⁸ Vivomezi. Yesu elosela kuti: “Kukacitike vivomezi vamphamvu.” (Luka 21:11) Masiku ŵano, vivomezi vinyinji vamphamvu vucitika caka ciliconse. Kufumila mu caka ca 1900, ŵanthu opitilila pa 2 miliyoni afwa cifukwa ca vivomezi. Nangu kuti sayansi yayavya ŵanthu kuzindikila kukali nthawi vivomezi vikaliyecitika, ŵanthu anyinji akufwa mphela.

⁹ Matenda. Yesu elosela kuti kukankhale “milili.” Matenda oyofya akawande kamangu ngako nopaya ŵanthu anyinji. (Luka 21:11) Nangu kuti madokotala aziŵa njila zinyinji zopoleshelamo matenda osiyana-siyana, pakali matenda ayakine amene opola lini. Lipoti iyakine yelaŵila kuti caka ciliconse, ŵanthu mamiliyoni akufwa na matenda n’nga TB, maleliya na kolela. Nipo kuyangizhyila apo, m’vyaka 40 vapita madokotala apeza matenda ayakine alomba okwanila 30, nipo ayakine mwa matenda amene aŵa aliye mankhwala.

10. Mwa lembo ya 2 Timoteyo 3:1-5 yukwanilishiwa tyani masiku ŵano?

¹⁰ Pa lembo ya 2 Timoteyo 3:1-5, Baibolo yulaŵila kuti: “Masiku osilizhya akankhale nthawi yapadela koma soti yovuta.” Mtumwi Paulo efotokoza mwati akankhalile ŵanthu anyinji m’masiku osilizhya. Elaŵila kuti ŵanthu akankhale

▪ olikonda

▪ okonda ndalama

▪ osamvwila makolo

▪ osakhulupilika

▪ aliye cikondi cacivyalikilo

▪ osalilesha

▪ andeo koma soti oyofya

▪ okonda zosangulusha m’malo mokonda Mulungu

▪ ooneka n’nga okonda Mulungu koma okana kumumvwila

11. Molingana na lembo ya Salimo 92:7, ko ni cinji cati cikacitikile ŵanthu aipa?

¹¹ Ko kwamunkhala ŵanthu oonesha minkhalidwe yamene iyi? Pacalo conse, ŵanthu anyinji oonesha minkhalidwe yamene iyi. Koma Mulungu acitepo kanthu lombapano. Yove olonjeza kuti:  “Keno ŵanthu aipa otumba n’nga ni msipu, nipo keno ŵanthu ocita zoceneka ayao otumba n’nga ni maluŵa, ocita tetyo kuti acenekewe mpaka kale-kale.”—Salimo 92:7.

12, 13. Mwa Yehova watiphunzisa zinthu zotyani m’masiku osilizhya?

¹² Baibolo yelaŵililatu kuti m’masiku osilizhya, calo cikankhale cozula na voŵaŵa na mavuto. Koma Baibolo yulaŵila soti kuti zinthu ziweme zikacitike.

¹³ Kumvwishisha Baibolo. Mneneli Danieli elemba zokhuza masiku osilizhya kuti: “Ŵanthu anyinji akaziŵe zinthu zinyinji zacendi.” (Danieli 12:4) Mulungu akapase ŵanthu ŵake nzelu kuti akaimvwishe luweme Baibolo kupambana kale. Yehova wacita izi maka-maka kuyambila mu caka ca 1914. Mwacisanzo, watiphunzisa za kufunika kwa zina yake na colinga cake pacalo koma soti cendi cokhuza dipo, zucitika tikafwa na ciyembekezo ca ciukililo. Taphunzila kuti ni Ufumu wa Mulungu tyala wati ukasilizhye mavuto ŵasu onse. Koma soti taphunzila mwatingankhalile acimwemwe na mwatingankhalile na umoyo wotemwesha Mulungu. Koma ko atumiki a Mulungu ocita cinji na zinthu zaaphunzila? Ulosi uyakine utipa yankho.—Onani Nkhani 21 na 25 ya Zakosilizhyila.

14. Kansi uthenga uweme wa Ufumu ulalikiwa mpaka kuni, nipo ni ŵani oulalikila?

¹⁴ Nchito yolalikila pacalo conse. Polaŵila za masiku osilizhya, Yesu eciti: “Uthenga uweme uyu wa Ufumu ukalalikiwe pacalo conse capansi kwamene kuli ŵanthu.” (Mateyu 24:3, 14) Uthenga uweme wa Ufumu ulalikiwa mu vyalo vopitilila pa 230 mu vilaŵilo vopitilila pa 700. Eee, pacalo conse Mboni za Yehova zofumila “m’calo ciliconse na mtundu uliwonse” zuyavya ŵanthu kumvwisha kuti Ufumu wa Mulungu ni cinji na zati ukacitile mtundu wa ŵanthu. (Chivumbulutso 7:9) Nipo ocita zamene  izi cosalipilisha. Nangu kuti ozondewa nonzunziwa na ŵanthu anyinji, n’nga ni mweciloselela Yesu, paliye cingaleshe nchito yolalikila.—Luka 21:17.

15. (a) Kansi mukhulupilila kuti tili m’masiku osilizhya? Ndaŵa yanji? (b) Mwa n’cinji cati cikacitikile ŵala omvwila Yehova na ŵala asamumvwila?

¹⁵ Kansi mukhulupilila kuti tili m’masiku osilizhya? Maulosi anyinji a m’Baibolo okhuza masiku osilizhya akwanilishika. Lombapano Yehova alekeshe nchito yolalikila uthenga uweme nipo “masilizhyilo” afwike. (Mateyu 24:14) Ko masilizhyilo ni cinji? Ni nkhondo ya Aramagedo, Mulungu pati akafumyepo vinthu vonse viipa. Yehova akaseŵenzeshe Yesu na angelo ŵake amphamvu kuceneka aliyense okana kumvwila Yove pamo na Mwana wake. (2 Atesalonika 1:6-9) Pavuli pake, Satana na viŵanda vake akanyengelele lini soti ŵanthu. Nipo ŵala onse ofuna kumvwila Mulungu nocilikiza Ufumu wake mokhulupilika akaone kukwanilishika kwa malonjezo onse a Mulungu.—Chivumbulutso 20:1-3; 21:3-5

16. Pofwana kuti masilizhyilo ali pafupi ngako, ko muwamila kucitanji?

¹⁶ Calo cino camene culamuliliwa na Satana cicenekewe lombapano. Tetyo ni cinthu cofunika ngako kuzikonsha kuti, ‘Ko nuwamila kucitanji?’ Yehova ofuna kuti muphunzile zinyinji kufumila m’Baibolo. Muwamila kucita nthina pophunzila Baibolo. (Yohane 17:3) Mboni za Yehova zunkhala na misonkhano sondo iliyonse kuti ziyavye ŵanthu kumvwisha Baibolo. Yesa-yesani kupezekapo pa misonkhano yamene iyi nthawi zonse. (Ŵelengani Aheberi 10:24, 25.) Keno mwaona kuti muwamila kucinja mbali ziyakine, musacite wowa kucinja. Pamupitilizhya kucita tetyo, ushamwali wanu na Yehova unkhale wotang’a.—Yakobo 4:8.

17. Ndaŵa yanji ŵanthu anyinji akadabwe masilizhyilo akayofwika?

 ¹⁷ Mtumwi Paulo efotokoza kuti kucenekewa kwa ŵanthu aipa kukawele pa nthawi yakuti ŵanthu anyinji oyembekezela lini, “n’nga ni kawalala usiku.” (1 Atesalonika 5:2) Yesu elosela kuti ŵanthu anyinji akasankhe kunyalanyaza umboni wakuti tili m’masiku osilizhya. Yove elaŵila kuti: “N’nga ni mweyenzele masiku a Nowa, niye mwati kukankhalile kunkhalapo kwa Mwana wa munthu [olo kuti, masiku osilizhya]. M’masiku amene awo cigumula cikaliyowela, ŵanthu enzokulya na kumwa. Analume enzolungula nipo anakazi enzolunguliwa, mpaka siku yeciloŵa m’combo Nowa. Ŵanthu enyalanyaza zenzocitika mpaka cigumula cefwika noŵacenekelatu onse. Zikankhale soti tetyo na kunkhalapo kwa Mwana wa munthu.”—Mateyu 24:37-39.

18. Kansi ni cenjezo yotyani yecilaŵila Yesu?

¹⁸ Yesu ecenjeza kuti tuwamila lini kucenjenekewa na “kulya ngako, kumwa ngako, na nkhaŵa za moyo.” Yove elaŵila kuti masilizhyilo akafwike mozizimusha, “n’nga ni msampha.” Elaŵila soti kuti masilizhyilo “akafwikile onse onkhala pacinso ca calo conse capansi.” Pavuli pake eyangizhyila kuti: “Tetyo nkhalani menso nipo mukopemphela mopembezela nthawi zonse [olo, kupemphela mofumila pansi pa mtima], kuti muzekwanishe kuutuka zinthu zonse izi zamene zuyembekezeleka kucitika. Koma soti kuti muzekwanishe kupanama pamenso pa Mwana wa munthu.” (Luka 21:34-36) Ndaŵa yanji ni cinthu cofunika kumvwishila cenjezo ya Yesu? Cifukwa cakuti lombapano calo ciipa ca Satana cicenekewe. Ŵala tyala ovomelezhyeka na Yehova na Yesu niye ati akapulumuke nonkhala na moyo wosasila m’calo calomba.—Yohane 3:16; 2 Petulo 3:13.