Zina ya Mulungu ni Yehova nipo yutanthauza kuti “Yove Ocitisha Kunkhala.” Yehova ni Mulungu wamphamvuyonse nipo elenga zinthu zonse. Yove ali na mphamvu yocita zilizonse zawalingilila kucita.

M’Ciheberi, zina ya Mulungu yelembewa m’zilembo 4 (YHWH). M’Cinsenga kalembedwe koziŵika ngako ka zina yamene iyi ni “Yehova.” Zina ya Mulungu yamene iyi yupezeka m’malembo oyambilila Aciheberi pafupi-fupi nthawi 7,000. Ŵanthu pacalo conse oilemba noitomola m’njila zosiyana-siyana molingana na cilaŵilo cakuseŵenzesha ku dela kwakunkhala.

▸ Mutu 1, ndime 15

Wolemba Baibolo ni Mulungu, koma eseŵenzesha ŵanthu kuti alembe Baibolo. Izi zulingana na ambuya amene angauzhye mzukulu wao kuti aŵalembele kalata. Mosapenekela malizu yali m’kalata ni ya ambuye ŵake osati ya mzukulu. Mulungu eseŵenzesha mzimu wake utuŵa kutangulila ŵala elemba Baibolo kuti alembe malingililo ŵake. Mzimu wa Mulungu weŵatangulila m’njila zosiyana-siyana, nthawi ziyakine wenzoŵayavya kuona mensomphenya olo maloto yamene pavuli pake enzoyalemba.

▸ Mutu 2, ndime 5

Izi ni ziphunziso za m’Baibolo zamene zufotokoza mfundo zacendi. Mwacisanzo, mfundo yakuti “kukatizhyana na ŵanthu aipa kuceneka minkhalidwe iweme” yutiphunzisa kuti ŵanthu ŵatukatizhyana nao angatisonkhezele kucita vinthu viweme olo viipa. (1 Akorinto 15:33) Nipo mfundo yakuti  “ciliconse cawafesa munthu, akawezhye soti camene ico” yutiphunzisa kuti tingalewe lini zinthu zufumapo pa zocita zasu.—Agalatiya 6:7

▸ Mutu 2, ndime 12

Uyu ni uthenga wofumila kwa Mulungu. Ungankhale nkhani yufotokoza za colinga ca Mulungu, ciphunziso ca minkhalidwe iweme, lamulo olo ciweluzo. Ungankhale soti nkhani ya zinthu zati zikacitike msogolo. M’Baibolo muli maulosi anyinji amene akwanilishika kale.

▸ Mutu 2, ndime 13

Maulosi anyinji a m’Baibolo olaŵila za Mesiya ekwanilishiwa na Yesu. Onani bokosi yakuti “ Maulosi Onena za Mesiya.”

▸ Mutu 2, ndime 17, malizu a m’nyansi.

Yehova elenga calo kuti cinkhale munzi wa paladaiso ku ŵanthu omukonda. Colinga cake ciliyocinje. Lombapano, Mulungu afumyepo viipa vonse nopasa ŵanthu moyo wosasila.

▸ Mutu 3, ndime 1

Satana ni mngelo wamene eyambisha kupondokela Mulungu. Oitiwa kuti Satana, kutanthauza kuti “Wosusha,” cifukwa cakuti olimbana na Yehova. Oitiwa soti kuti Maleŵanya, kutanthauza kuti “Nyawenye.” Iyi zina yepasiwa kuli yove cifukwa cakuti otala wenye pa nkhani yokhuza Mulungu nonyengelela ŵanthu.

▸ Mutu 3, ndime 4

Yehova elenga angelo kale ngako akaliyolenga calo. Angelo elengewa kuti akonkhala kululu. Kuli angelo opitilila mamiliyoni 100. (Danieli 7:10) Ali na mazina na minkhalidwe yosiyana-siyana, nipo angelo okhulupilika molicefya okana kulambiliwa na ŵanthu. Ali na maudindo osiyana-siyana koma soti nchito zosiyana-siyana. Ziyakine mwa nchito zamene izi zuyangizhyilapo kutumikila ku mpando wacifumu wa Yehova, kutwala mauthenga ŵake ku ŵanthu, kuteteza notangulila atumiki ŵake pacalo, kutwala ziweluzo zake pa ŵanthu na kucilikiza nchito yolalikila. (Salimo 34:7; Chivumbulutso 14:6; 22:8, 9) Kusogolo, akankhale pamo na Yesu pocita nkhondo ya Aramagedo.—Chivumbulutso 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Mutu 3, ndime 5; Mutu 10, ndime 1

Ciliconse catulingilila olo catingacite cosiyana na cifunilo ca Yehova ni cimo. Cifukwa cakuti ucimo uceneka ushamwali wasu na Mulungu, yove watipasa malamulo na mfundo zamene zingatiyavye kulewa kucita cimo mwalona. Poyambilila, zinthu zonse zecilenga Yehova zenze zangwilyo, koma Adamu na Eva pecisankha kupondokela Yehova, ecimwa nipo aliyenkhale soti angwilyo. Ekulukazhya na kufwa, nipo cifukwa cakuti tetolela ucimo kufumila kuli Adamu, nase tukulukazhya na kufwa.

▸ Mutu 3, ndime 7; Mutu 5, ndime 3

Iyi ni nkhondo ya Mulungu yati ikaceneke calo ca Satana na viipa vonse.

▸ Mutu 3, ndime 13; Mutu 8, ndime 18

Ufumu wa Mulungu ni boma yecinkhazikisha Yehova kululu. Yesu Khilisitu niye olamulila n’nga Mfumu. Kusogolo, Yehova akaseŵenzeshe Ufumu wamene uyu kufumyapo vinthu vonse viipa. Ufumu wa Mulungu ukalamulile calo conse.

▸ Mutu 3, ndime 14

Mulungu elenga Yesu akaliyolenga ciliconse. Yehova etumizhya Yesu pacalo kuzofwela ŵanthu onse. Pavuli pakuti Yesu wapaiwa, Yehova emuukisha. Pali pano Yesu olamulila kululu n’nga Mfumu ya Ufumu wa Mulungu.

▸ Mutu 4, ndime 2

Baibolo yelosela za nthawi pati akaonekele Mesiya. Izi zikacitike pavuli pa nthawi ya masondo 69, yamene yeyamba m’caka ca 455 B.C.E. nipo yesila m’caka ca 29 C.E.

Mwa tuziŵa tyani kuti masondo 69 esila mu 29 C.E.? Masondo 69 yeyamba m’caka ca 455 B.C.E. Nehemiya pecifwika ku Yerusalemu noyamba soti kumanga mzinda. (Danieli 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8) Lizu yakuti “sondo” yutikumbusha za masiku 7. Masondo ofotokozewa mu ulosi uyu otanthauza lini masondo a masiku 7 yai koma masondo a vyaka 7, mokatizhyana na kaŵelengedwe ka ulosi kakuti “siku imozi kuŵelengela caka cimozi.” (Numeri 14:34; Ezekieli 4:6) Izi zutanthauza kuti sondo iliyonse ni vyaka 7 nipo masondo 69 onse pamozi ni vyaka 483 (69 x 7). Keno taŵelengela vyaka 483 kufumila m’caka ca 455 B.C.E., vutifwikisha m’caka ca 29 C.E. Ici niye caka cene-cene cecibatizika Yesu nonkhala Mesiya!—Luka 3:1, 2, 21, 22.

 Ulosi umozi-mozi welaŵila za sondo iyakine, yamene ni vyaka 7 voyangizhyila. Mkati mwa nthawi yamene iyi, m’caka ca 33 C.E., Mesiya azepaiwe, nipo kuyambila m’caka ca 36 C.E., uthenga uweme wa Ufumu wa Mulungu ukalalikiwe ku mitundu yonse osati tyala kwa Ayuda.—Danieli 9:24-27.

▸ Mutu 4, ndime 7

Baibolo yuphunzisa kuti Yehova Mulungu niye Nyamalenga na kuti elenga Yesu akaliyolenga cinthu ciliconse. (Akolose 1:15, 16) Yesu ni Mulungu lini Wamphamvuyonse. Yove aliyolaŵilepo kuti olingana na Mulungu. Nipo yove elaŵila kuti: “Atata ni akulu kupambana neo.” (Yohane 14:28; 1 Akorinto 15:28) Koma vipembezo viyakine vuphunzisa kuti Mulungu ni Utatu: Mulungu Atata, Mulungu Mwana na Mulungu mzimu utuŵa. Lizu yakuti “Utatu” muliye m’Baibolo. Ici ni ciphunziso cawenye.

Mzimu utuŵa ni mphamvu yosaoneka ya Mulungu yakuseŵenzesha pokwanilisha cifunilo cake. Mzimu utuŵa ni munthu lini. Mwacisanzo, Akhilisitu oyambilila “ezula na mzimu utuŵa,” nipo Yehova elaŵila kuti: “Nizepungulile mzimu wangu pa ŵanthu osiyana-siyana.”—Machitidwe 2:1-4, 17.

▸ Mutu 4, ndime 12; Mutu 15, ndime 17

Akhilisitu acendi oseŵenzesha lini mtanda polambila Mulungu. Ndaŵa yanji?

(1) Mtanda wankhala useŵenzeshewa mu vipembezo vawenye kwa nthawi itali. Mu nthawi za kuvuli, mtanda wenzoseŵenzeshewa polambila zinthu za cilengedwe na miyambo yacikunja yokhuza kulalana. M’vyaka 300 voyambilila pavuli pakuti Yesu wafwa, Akhilisitu enzoseŵezesha lini mtanda pa kulambila kwao. Pavuli pake, Mfumu ya Ciroma Constantine elimbikisha Akhilisitu kuseŵenzesha mtanda n’nga cizindikilo cawo. Cizindikilo camene ici cenzoseŵenzeshewa pofuna kutwala pasogolo Cikhilisitu. Koma penzeve kukatizhyana kulikonse pakati pa mtanda na Yesu Khilisitu. Buku ya New Catholic Encyclopedia yufotokoza kuti: “Mtanda upezeka mu vipembezo venzeko Cikhilisitu cikaliyoyamba, koma soti pakati pa ŵanthu asali Akhilisitu.”

(2) Yesu aliyofwele pa mtanda. Malizu a Cigiriki omasuliliwa kuti “mtanda” otanthauza kuti “mlongoti,” olo “cimuti  coyondoloka.” “Mu Cigiriki ca mu [Cipangano Calomba] muliye malizu alionse nangu oonesha tyala kuti penze vimiti viŵili.” (The Companion Bible) Yesu efwela pa cimuti coyondoloka.

(3) Yehova ofuna lini kuti seo tikoseŵenzesha mafano olo zizindikilo polambila Mulungu.—Ekisodo 20:4, 5; 1 Akorinto 10:14.

▸ Mutu 5, ndime 12

Yesu elamula ophunzila ŵake kuti akocita mwambo wa Cikumbukilo ca imfwa yake. Ocita zamene izi pa Nisani 14 caka ciliconse, pasiku imozi-mozi yamene Aisiraeli enzocitila mwambo wa Pasika. Mkate na vinyo, zamene zupanamila milopa na muŵili wa Yesu, zupitishiwamo kuli aliyense wapezekapo pa Cikumbukilo. Ŵala tyala ati akalamulile pamo na Yesu kululu niye akulya mkate na kumwa vinyo. Ŵala ali na ciyembekezo conkhala na moyo wosasila pacalo opezekapo noonelela mwaulemu Cikumbukilo, koma akulya lini mkate olo kumwa vinyo.

▸ Mutu 5, ndime 21

M’Baibolo ya cizungu yokonzewa soti ya New World Translation, lizu yakuti “moyo” ingatanthauze (1) munthu, (2) nyama, olo (3) moyo wa munthu olo wa nyama. Mwacisanzo:

Munthu. ‘M’masiku a Nowa . . . ŵanthu atontho, miyoyo 8, epulumuka pa manzi.’ (1 Petulo 3:20) Lizu yakuti “moyo” yutanthauza ŵanthu—Nowa na mkazi wake, ŵana ŵao atatu, na azinakazi ŵao.

Nyama. “Mulungu elaŵila kuti: ‘M’manzi munkhale zamoyo zinyinji, koma soti zolengewa zundalala zindalale m’mlengalenga mwa calo.’ Pavuli pake Mulungu elaŵila kuti: ‘Calo capansi cinkhale na zamoyo molingana na mitundu yake, nyama zoŵeta, nyama zoyenda cokalaŵa, koma soti nyama  zakusanga molingana na mitundu yake.’ Nipo zenkhala cendi tetyo.”—Genesis 1:20, 24.

Moyo wa munthu olo wa nyama. Yehova euzhya Mose kuti: “Onse amene enzofuna moyo wako ecifwa.” (Ekisodo 4:19) Yesu peenze pacalo, elaŵila kuti: “Neo nine m’ciŵeta muweme. M’ciŵeta muweme otaya moyo wake cifukwa ca mbelele.”—Yohane 10:11.

Moyangizhyilapo, keno munthu ocita cinthu na “moyo wake wonse,” zutanthauza kuti ocita zinthu mofumila pansi pa mtima na mphamvu zake zonse. (Mateyu 22:37; Deuteronomo 6:5) Lizu yakuti “moyo” ingatanthauze soti cilako-lako ca munthu olo nyama. Mtembo wa munthu ungaitiwe kuti moyo wakufwa.—Numeri 6:6; Miyambo 23:2; Yesaya 56:11; Hagai 2:13.

▸ Mutu 6, ndime 5; Mutu 15, ndime 17

Malizu Aciheberi na Cigiriki omasuliliwa kuti “mzimu” m’Baibolo ya Cizungu ya New World Translation angatanthauze zinthu zosiyana-siyana. Koma nthawi zonse malizu amene aŵa olaŵila za zinthu zosaoneka ku ŵanthu, n’nga mphepo olo m’mphuye wa munthu na wa nyama. Malizu amene aŵa angatanthauze soti zolengewa zauzimu na mzimu utuŵa, wamene ni mphamvu ya Mulungu yakuseŵenzesha. Baibolo yuphunzisa lini kuti pali mbali iyakine ya munthu yamene yupitilizhya kunkhala na moyo munthu akafwa.—Ekisodo 35:21; Salimo 104:29; Mateyu 12:43; Luka 11:13.

▸ Mutu 6, ndime 5; Mutu 15, ndime 17

Gehena ni zina ya malo ayakine yamene yenze kunja kwa mzinda wakale wa Yerusalemu kwamene enzoshokela vinyanswa. Paliye umboni woonesha kuti m’nthawi ya Yesu malo amene aŵa enzonzunzilako olo kushokelako ŵanthu amoyo olo nyama zamoyo. Tetyo Gehena yupanamila lini  malo osaoneka kwamene ŵanthu akufwa onzunzika noshokewa mpaka kale-kale. Yesu pecilaŵila za ŵanthu oponyewa mu Gehena, enzolaŵila za ŵanthu ati akacenekeweletu, osankhala soti na moyo.—Mateyu 5:22; 10:28.

▸ Mutu 7, ndime 20

Iyi ni pemphelo yecitwala Yesu pophunzisa ophunzila ŵake mopemphelela. Yuitiwa soti kuti pemphelo ya Ausuwasu olo pemphelo ya cisanzo. Mwacisanzo, Yesu etiphunzisa kupemphela m’njila iyi:

“Zina yanu ituŵishiwe”

Tusenga kwa Yehova kuti atuŵishe zina yake ku wenye wonse. Izi zutanthauza kuti aliyense kululu na pacalo akalemekeze zina ya Mulungu.

“Ufumu wanu uwele”

Tusenga kuti boma ya Mulungu iceneke calo ciipa ca Satana, ilamulile pacalo conse, nopanga calo kunkhala paladaiso.

“Cifunilo canu cicitike . . . pansi pano”

Tusenga kuti cifunilo ca Mulungu pacalo cikwanilishike kuti ŵanthu omvwila koma soti angwilyo ankhale na moyo wosasila m’Paladaiso, n’nga ni mwenzofunila Yehova pecilenga ŵanthu.

▸ Mutu 8, ndime 2

Yehova etwala dipo kuti apulumuse ŵanthu ku ucimo na imfwa. Dipo yenze mtengo wenzofunikila kuwombola moyo wangwilyo waumunthu wecitaya munthu woyambilila, Adamu, na kuwamya soti ushamwali wa pakati pa Yehova na ŵanthu, wamene wenze wecenekeka. Mulungu etuma Yesu pacalo kuti azafwele ŵanthu onse ocimwa. Cifukwa ca imfwa ya Yesu, ŵanthu onse ali na shuko yonkhala na moyo kosasila nonkhala angwilyo.

▸ Mutu 8, ndime 21; Mutu 9, ndime 13

Ulosi wopezeka mu lembo ya Danieli capitala 4 utiphunzisa kuti Mulungu azenkhazikishe Ufumu m’caka ca 1914.

Ulosi: Yehova ecitisha Mfumu Nebukadinezara kulota maloto aulosi onena za cimuti camene cetemewa. M’maloto amene aŵa, cisinga cake cenzokula lini cifukwa cakuti cemangiwa na bande yansimbi na yakopa “kwa nthawi zokwanila 7.” Pavuli pake, cimuti camene ico cekula soti.—Danieli 4:1, 10-16.

Cautanthauza ulosi wamene uyu kuli seo: Cimuti cupanamila ulamulilo wa Mulungu. Kwa vyaka vinyinji, Yehova enzoseŵenzesha mafumu ku Yerusalemu kulamulila mtundu wa Aisiraeli. (1 Mbiri 29:23) Koma mafumu amene aŵa enkhala osakhulupilika, nipo ulamulilo wao wesila. Mzinda wa Yerusalemu wecenekewa m’caka ca 607 B.C.E. Uku niye kwenze kuyamba kwa “nthawi zokwanila 7.” (2 Mafumu 25:1, 8-10; Ezekieli 21:25-27) Yesu pecilaŵila kuti, “Ŵanthu a mitundu iyakine akakande-kande Yerusalemu, mpaka nthawi zoikiwilatu za ŵanthu a mitundu iyakine amene ao zikakwanile,” yove enzolaŵila za “nthawi zokwanila 7.” (Luka 21:24) Tetyo “nthawi zokwanila 7” ziliyosile Yesu peenze pacalo. Yehova elonjeza kuti akazoze Mfumu kosilizhyila kwa “nthawi zokwanila 7.” Ulamulilo wa Mfumu yalomba, Yesu, ukalete madaliso anyinji ku ŵanthu a Mulungu pacalo conse mpaka kale-kale.—Luka 1:30-33.

Kutalimpha kwa “nthawi zokwanila 7”: “Nthawi zokwanila 7” zetola utali wa vyaka vokwanila 2,520. Keno taŵelenga vyaka 2,520 kufumila m’caka ca 607 B.C.E., tufwika m’caka ca 1914. Niye caka camene Yehova eika Yesu kunkhala Mesiya, Mfumu ya Ufumu wa Mulungu kululu.

 Ko tufwika tyani pa namba ya 2,520? Baibolo yulaŵila za nthawi zitatu na hafu kuti zulingana na masiku okwanila 1,260. (Chivumbulutso12:6, 14) Tetyo, namba ya 1,260 ikawela kaŵili (1,260 x 2) ni masiku 2,520 yamene ni “nthawi zokwanila 7”. Masiku 2,520 amene aŵa olingana na vyaka 2,520 molingana na kaŵelengedwe ka ulosi konena kuti “siku imozi kuŵelengela caka cimozi.”—Numeri 14:34; Ezekieli 4:6.

▸ Mutu 8, ndime 23

Lizu yakuti “mkulu wa angelo” yutanthauza soti kuti “mngelo mkulu.” Baibolo yulaŵila tyala za mkulu wa angelo m’mozi, nipo zina yake ni Mikayeli.—Danieli 12:1; Yuda 9.

Mikayeli niye Nyantama wa gulu ya nkhondo ya Mulungu ya angelo okhulupilika. Lembo ya Chivumbulutso 12:7 yulaŵila kuti: “Mikayeli na angelo ŵake eniyatana na cinjoka . . . na angelo ŵake.” Buku ya Chivumbulutso yulaŵila kuti Yesu ni Nyantama wa gulu ya nkhondo ya angelo, tetyo Mikayeli ni zina iyambine ya Yesu.—Chivumbulutso 19:14-16.

▸ Mutu 9, ndime 4

Malizu amene aŵa olaŵila za nthawi pati kukacitike vinthu vikulu-vikuku vosiyana-siyana pacalo Ufumu wa Mulungu ukaliyoceneka calo ca Satana. Malizu ayakine oseŵenzeshewa mu ulosi wa m’Baibolo kutanthauza masiku osilizhya ni akuti “masilizhyilo a nthawi ino” na “kunkhalapo kwa Mwana wa Munthu.” (Mateyu 24:3, 27, 37) “Masiku osilizhya” eyamba m’caka ca 1914, pamene Ufumu wa Mulungu weyamba kulamulila kululu nipo akasile calo ca Satana cikayocenekewa pa Aramagedo.—2 Timoteyo 3:1; 2 Petulo 3:3.

▸ Mutu 9, ndime 5

Ciukililo ni njila ya Mulungu yocitisha ŵanthu ecifwa kunkhala soti na moyo. Baibolo yutomola ŵanthu 9 eukishiwa. Zozizwisa zecicita Eliya, Elisa, Yesu, Petulo, na Paulo mwa kuukisha ŵanthu, zekwanishika cifukwa ca mphamvu ya Mulungu. Yehova walonjeza kuti akaukishe ŵanthu “olungama na osalungama kumo” kuti akankhale soti na moyo pacalo. (Machitidwe 24:15) Baibolo yulaŵila soti kuti ŵanthu ayakine akaukishiwe kuyonkhala kululu. Ciukililo camene ici cucitika kwa ŵala osankhiwa, olo ozozewa, na Mulungu, nipo akaukishiwa akuyonkhala kululu pamo na Yesu.—Yohane 5:28, 29; 11:25; Afilipi 3:11; Chivumbulutso 20:5, 6.

▸ Mutu 9, ndime 13

Kukhulupilila zamizimu ni njila iipa yakuseŵenzesha ŵanthu poyesa kukatizhyana na mizimu, mwacindunji olo kupitila mu munthu muyakine, monga ng’anga. Ŵanthu ocita zamizimu ocita zamene izi cifukwa cakuti okhulupilila ciphunziso cawenye cakuti mizimu ya ŵanthu yupitilizhya kunkhala na moyo keno munthu wafwa nipo yunkhala viŵanda voyofya. Viŵanda vusonkhezela soti ŵanthu kusamvwila Mulungu. Kukhulupilila mizimu kuyangizhyilapo kukhulupilila nyenyezi, kuwombeza, masenga, ufwiti, na zamizimu. Mabuku anyinji, magazini, mafilimu, nyimbo, maseŵela a pa kompyuta na zithunzi-thunzi zomatika zulimbikisha zamizimu nozionesha kunkhala ziweme koma soti zotemwesha. Kukatizhyana na viŵanda kuyangizhyilapo soti kucita miyambo ya pamalilo, monga kutwala nsembe kuli ŵanthu akufwa, kucita phwando ya malilo, kukumbukila siku yecimwalila munthu, mwambo wa cokolo na miyambo iyakine yonyansa. Ŵanthu nthawi zinyinji oseŵenzesha mankhwala osokoneza tomfwe pofuna kucita vinthu vauciŵanda.—Agalatiya 5:20; Chivumbulutso 21:8.

▸ Mutu 10, ndime 10; Mutu 16, ndime 4

Yehova ni Mulungu Wamphamvuyonse, nipo niye elenga cilengedwe conse. (Chivumbutso 15:3) Niye cifukwa cake yove niye Mwineco wa vinthu vonse nipo ali na ulamulilo ukulu pa zolengewa zake zonse. (Salimo 24:1; Yesaya 40:21-23; Chivumbulutso 4:11) Yove epanga malamulo yamene yotangulila zolengewa zake. Yehova ali soti na ulamulilo wosankha ŵanthu ayakine kuti ankhale olamulila. Tucilikiza ulamulilo wa Mulungu mwa kumukonda nomumvwila.—1 Mbiri 29:11.

▸ Mutu 11, ndime 10

Kutaya vumo ni kupaya mwana akaliyovyalika mocitila lona, osati cifukwa ca ngozi olo kupita mwatyala. Kufumila pa nthawi yakuti mwanakazi wankhala na vumo, mwana onkhala munthu payeka osati mbali ya muŵili wa anyina.

▸ Mutu 13, ndime 5

Iyi ni njila yopoleshela matenda poseŵenzesha milopa yanthunthu olo mbali imo mwa mbali 4 zikulu-zikulu za milopa. Milopa yuikiwa m’muŵili wa munthu kufumila ku munthu muyakine olo kufumila ku milopa yosungiwa. Mbali 4 zikulu-zikulu za milopa ni manzi a m’milopa, maselo asweta, maselo atuŵa, na maselo ocitisha kuti milopa iundane.

▸ Mutu 13, ndime 13

M’Baibolo, lizu yakuti “cilango” yutanthauza lini tyala kupasa munthu cilango. Tikapasiwa cilango, tulangiziwa nipo tuphunzisiwa. Yehova otilanga lini mwaukali olo mwankhanza.  (Miyambo 4:1, 2) Yehova ni coonelapo ciweme ku makolo. Cilango cake cunkhala ciweme cakuti munthu angafwike pocikonda. (Miyambo 12:1) Yehova okonda ŵanthu ŵake nipo oŵaphunzisa. Oŵapasa malangizo yamene yoŵayavya kulewa vinthu viipa koma soti kulingilila nocita zinthu zumutemwesha. Kuli makolo, cilango cuyangizhyilapo kuyavya ŵana ŵao kumvwisha cifukwa cake owamila kunkhala omvwila. Kuyangizhyilapo soti kuŵaphunzisa kukonda Yehova, koma soti kukonda Malizu ŵake, Baibolo, nomvwisha mfundo za m’Baibolo.

▸ Mutu 14, ndime 13

Viŵanda ni volengewa vauzimu viipa koma soti vosaoneka vamene vili na mphamvu kupambana ŵanthu. Viŵanda ni angelo aipa. Venkhala viŵanda cifukwa cakuti vepondokela Mulungu. (Genesis 6:2; Yuda 6) Vekatizhyana na Satana kupondokela Yehova.—Deuteronomo 32:17; Luka 8:30; Machitidwe16:16; Yakobo 2:19.

▸ Mutu 16, ndime 4