1, 2. Ko ŵanthu anyinji okonsha makonsho otyani?

MPHEPO yamkuntho yuceneka mang’anda pamunzi. Munthu wa mfuti olizhya mfuti m’chechi, ŵanthu ayakine ocitika nipo anyinji akufwa. Nthenda ya kansa yupaya mwanakazi, wamene wasiya ŵana 5.

² Kukacitika masoka n’nga ni aŵa atomolewa, ŵanthu anyinji okonsha kuti, “Ndaŵa yanji?” Ŵanthu anyinji okonsha cifukwa cake pacalo pali kuzondana na mavuto. Kansi mweo mwezikonshako kale makonsho oteti?

3, 4. (a) Ko ni makonsho otyani yecikonsha Habakuku? (b) Mwa Yehova emuyankha tyani?

³ M’Baibolo, tuphunzila kuti analume amene enze na cikhulupililo cotang’a mwa Mulungu nao ekonshako makonsho oteti. Mwacisanzo, mneneli Habakuku ekonsha Yehova kuti: “Ndaŵa yanji municitisha kuona vinthu viipa? Ndaŵa yanji mupitilizhya kulolesha nkhalidwe iipa? Ndaŵa yanji kufunkha na ndeo zucitika pamenso pangu? Nipo ndaŵa yanji pali mikangano na kuniyatana?”—Habakuku 1:3.

⁴ Pa lembo ya Habakuku 2:2, 3, tuŵelenga kuti Mulungu emupasa yankho Habakuku pa makonsho yenze nayo nipo emulonjeza kuti akonze zinthu. Yehova ali na cikondi cikulu pa ŵanthu. Baibolo yulaŵila kuti: “Okucitilani nkhaŵa.” (1 Petulo 5:7) Kulaŵila cendi, Mulungu ozonda kuona mavuto onse yakukumana nayo ŵanthu kupambana mwatuonela seo. (Yesaya 55:8, 9) Tetyo, tiyeni tilaŵizhyane konsho yakuti, Ndaŵa yanji pacalo pali mavuto anyinji?

5. Kansi asogoleli anyinji avipembezo ophunzisa cinji pa nkhani ya mavuto? N’nga Baibolo yuphunzisa cinji?

⁵ Asogoleli avipembezo kanyinji ophunzisa kuti ni cifunilo ca Mulungu kuti ŵanthu akovutika. Ayambine olaŵila kuti ciliconse cucitika pa umoyo wa munthu, kuyangizhyilapo masoka, celembewelatu na Mulungu na kuti tingamvwishe lini cifukwa cake. Ayakine olaŵila kuti ŵanthu, kuyangizhyilapo ŵana atontho, akufwa kuti akankhale na Mulungu kululu. Koma uyo ni wenye. Yehova ocitisha lini vinthu viipa. Baibolo yulaŵila kuti: “Mulungu wacendi angacite lini viipa nangu patontho, Nipo Wamphamvuyonse angacite lini vinthu viliye cilungamo nangu patontho.”—Yobu 34:10.

6. Ndaŵa yanji ŵanthu anyinji opasa Mulungu mlandu pa mavuto yakukumana nayo?

⁶ Ŵanthu anyinji opasa Mulungu mlandu pa mavuto yakukumana nayo cifukwa cakuti olingilila kuti Mulungu niye olamulila calo. Koma kulingana na mwetephunzilila m’Mutu 3, wolamulila ngaye-ngaye wa cino calo ni Satana Maleŵanya.

7, 8. Ndaŵa yanji pacalo pali mavuto anyinji?

⁷ Baibolo yutiuzhya kuti “calo conse cili m’manja mwa munthu muipa.” (1 Yohane 5:19) Wolamulila wa cino calo, Satana, ni wacidani, wacinyengo koma soti wankhanza. Yove “osoŵesha calo conse capansi kwamene kuli ŵanthu.” (Chivumbulutso 12:9) Ŵanthu anyinji otolela zocita zake. Nipo ici niye cifukwa cake pacalo pali cinyengo, cidani na nkhanza.

⁸ Pali soti vifukwa viyakine vuonesha cifukwa cake pacalo pali mavuto anyinji. Pavuli pakuti Adamu na Eva apondoka, eyambuzhyako ŵana ŵao ucimo. Nipo cifukwa ca ucimo wamene uyu, ŵanthu ovutisha ŵanthu ayao. Nthawi zonse ofuna kulamulila ŵanthu ayao. Zamene izi  zucitisha kuti pankhale kuniyatana, nkhondo na kukandikizhyana. (Mlaliki 4:1; 8:9) Nthawi ziyakine ŵanthu ovutika cifukwa ca “nthawi yasoka na vinthu vosayembekezeleka.” (Mlaliki 9:11) Keno ali pa malo olakwika pa nthawi yolakwika, ngozi na vinthu viyakine viipa vingaŵacitikile.

9. Ndaŵa yanji tingankhale osimikizhyila kuti Yehova ali na cifukwa comvwika cololela mavuto kupitilizhya?

⁹ Yehova niye lini ocitisha mavuto. Tuwamila lini kumupa mlandu pa nkhondo, ukapondo na kukandikizhyana vamene vucitika m’calo. Ni Mulungu lini ocitisha masoka n’nga vivomezi, mphepo zamkuntho na kusefukila kwa manzi. Koma payakine mungakonshe kuti, ‘Keno Yehova niye Mulungu wamphamvuyonse m’cilengedwe conse, ndaŵa yanji yove ocitapo lini kanthu pa masoka ocitika?’ Tuziŵa kuti Mulungu osamala ngako za seo, tetyo owamila kuti ali na cifukwa comvwika cololela mavuto kupitilizhya.—1 Yohane 4:8.

10. Kansi Satana elaŵila cinji zokhuza Yehova?

¹⁰ M’munda wa Edeni, Maleŵanya enyengelela Adamu na Eva. Satana elaŵila kuti Mulungu ni Wolamulila muipa. Yove elaŵila kuti Mulungu enzotana Adamu na Eva vinthu viyakine viweme. Satana enzofuna kuti Adamu na Eva akhulupilile kuti yove ni wolamulila muweme kupambana Yehova na kuti enzowamila lini kulamuliliwa na Mulungu.—Genesis 3:2-5; onani nkhani 27 ya Zakosilizhyila.

11. Mwa ni konsho yotyani yatuwamila kuyankha?

¹¹ Adamu na Eva epondokela Yehova. Ove elingilila kuti enze na ufulu wolisankhila ŵeka ciweme na ciipa. Mwa Yehova sembe eonesha tyani kuti ŵala opondoka enze olakwa na kuti yove niye oziŵa luweme zatufunikila?

12, 13. (a) Ndaŵa yanji Yehova aliyoŵaceneke opondoka nthawi yamene iyo? (b) Ndaŵa yanji Yehova walola kuti Satana ankhale wolamulila wa cino calo na kuti ŵanthu azilamulile ŵeka?

 ¹² Yehova aliyoŵaceneke Adamu na Eva nthawi yamene iyo. M’malo mwake, eŵalola kuvyala ŵana. Tetyo Yehova epasa ŵana ŵa Adamu na Eva shuko yolisankhila ŵeka weenzofuna kunkhala wolamulila wao. Colinga ca Yehova cenze kuzuzhya calo na ŵanthu angwilyo, nipo enzofuna kuti colinga cake cikwanilishiwe mosasamala kanthu na zeenzoyesa kucita Maleŵanya.—Genesis 1:28; Yesaya 55:10, 11.

¹³ Satana enyoza Yehova pamenso pa angelo mamiliyoni. (Yobu 38:7; Danieli 7:10) Tetyo Yehova em’pasa nthawi Satana kuti aoneshe keno zecilaŵila zenze zacendi. Yove epasa soti ŵanthu nthawi kuti azilamulile ŵeka pansi pa ulamulilo wa Satana kuti aoneshe keno angakwanishe kuzilamulila luweme ŵeka mosayavyiwa na Mulungu.

14. Kansi nthaŵi itali yapitapo yasimikizhyila cinji?

¹⁴ Kwa vyaka masauzande anyinji, ŵanthu ayesa kuzilamulila ŵeka, koma akangiwa. Izi zasimikizhyila kuti Satana ni wawenye. Ŵanthu ofunikila kulamuliliwa na Mulungu. Mneneli Yeremiya elaŵila cendi kuti: “Neo nuziŵa luweme, mweo Yehova, kuti munthu wofumila kulito aliye ulamulilo wolungamika njila ya moyo wake. Munthu woyenda aliye ulamulilo wolungamika mendo ŵake.”—Yeremiya 10:23.

15, 16. (a) Ndaŵa yanji Yehova walola kuti mavuto apitilile kwa nthawi itali teti? (b) Ndaŵa yanji Yehova olekesha lini mavuto yocitishiwa na Satana?

¹⁵ Ndaŵanji Yehova walola kuti mavuto apitilile kwa nthawi itali teti? Ndaŵa yanji oteteza lini viipa kuti osati vukocitika? Nthawi yapitapo yasimikizhyila kuti  ulamulilo wa Satana wakanga. Ŵanthu ayesa mitundu yosiyana-siyana ya maboma, koma akangiwa kulamulila ŵanthu luweme. Nangu kuti aluta pasogolo pa nkhani za sayansi, cinyengo, kusauka, ukapondo na nkhondo vayangizhyilika kupambana kale. Tingakwanishe lini kuzilamulila luweme paliye Mulungu.

¹⁶ Koma Yehova olekesha lini mavuto yocitishiwa na Satana. Kuti olekesha mavuto kucitika, zingatanthauze kuti ocilikiza ulamulilo wa Satana, koma Yove angayese lini kucita zamene izo. Koma soti, ŵanthu angakhulupilile kuti angakwanishe kuzilamulila luweme paŵeka. Koma uyo ni wenye, nipo Yehova angateteze lini zamene izo. Yove otala lini wenye.—Aheberi 6:18.

17, 18. Ko Yehova acite cinji na viipa vonse vawacitisha Satana pacalo?

¹⁷ Kansi Yehova angakwanishe kuwamya soti vinthu vonse vacenekewa cifukwa ca kupondoka kwa Satana na ŵanthu? Eee. Zinthu zonse zukwanishika na Mulungu. Yehova oziŵa nthawi yati akafumyepo mavuto onse yakucitisha Satana. Pavuli pake akapange calo conse kunkhala paladaiso, n’nga ni mwenzofunila poyamba. Onse “ali m’manda acikumbukilo” akaukishiwe. (Yohane 5:28, 29) Kukaŵeve kulwala na kufwa. Yesu akafumyepo viipa vonse vawacitisha Satana. Yehova akaseŵenzeshe Yesu “kuceneka nchito za Maleŵanya.” (1 Yohane 3:8) Nise oyamikila kuti Yehova otilezela mtima pali lomba kuti tim’ziŵe nosankha yove kuŵa Wolamulila wasu. (Ŵelengani 2 Petulo 3:9, 10.) Nangu patukumana na mavuto, yove otiyavya kupilila.—Yohane 4:23; ŵelengani 1 Akorinto 10:13.

¹⁸ Yehova otikakamizhya lini kuti tisankhe yove kuŵa Wolamulila wasu. Epasa ŵanthu mphaso ya ufulu wozisankhila zocita. Tiyeni tilaŵizhyane zayutanthauza mphaso yamtengo wapatali yamene iyi kuli seo.

19. Kansi ni mphaso yamtengo wapatali yotyani yawatipasa Yehova? Ndaŵa yanji tuwamila kunkhala oyamikila pa mphaso yamene iyi?

¹⁹ Mphaso yamtengo wapatali ya ufulu wozisankhila zocita yawatipasa Yehova yutisiyanisha na nyama. Nyama zucita vinthu mwacivyalikilo, koma seo tili na ufulu wosankha mwatingankhalile na umoyo wasu na kusankha keno tufuna kutemwesha Yehova. (Miyambo 30:24) Koma soti, seo tili lini n’nga ni makina yamene yocita tyala vinthu veciipangila. Tili na ufulu wosankha mtundu wa munthu watufuna kunkhala, ŵanthu watufuna kuti ankhale ashamwali ŵasu, na zatufuna kucita pa umoyo wasu. Yehova ofuna kuti tikosangalala pa umoyo.

20, 21. Mwa ni cosankha ciweme cotyani camuwamila kupanga pali lomba?

²⁰ Yehova ofuna kuti tikomukonda. (Mateyu 22:37, 38) Yove ali n’nga ni atata amene otemwa keno mwana wao oŵauzhya mofumila pansi pa mtima kuti “nukukondani,” osati mocitokakamizhyiwa. Yehova etipasa ufulu wosankha kumutumikila olo kusamutumikila. Satana, Adamu, na Eva esankha kupondokela Yehova. Ko mweo muiseŵenzeshe tyani mphaso ya ufulu wozisankhila zocita?

²¹ Seŵenzeshani ufulu wanu wozisankhila zocita kutumikila Yehova. Pali ŵanthu mamiliyoni amene asankha kunkhala kumbali ya Mulungu osati ya Satana. (Miyambo 27:11) Kansi mungacite cinji pali lomba kuti mukankhalemo m’calo calomba ca Mulungu pati akafumyepo mavuto onse? Mutu wokonkhapo uyankhe konsho yamene iyi.