MUTU 03
Kansi Mungakhulupilile Zayulaŵila Baibo?
M’Baibo muli malonjezo na malangizo anyinji. Payakine mucita cidwi na zayuphunzisa. Koma mwina mukhulupilila lini zonse zayuphunzisa. Kansi mungakhulupilile malonjezo na malangizo a m’buku yakale teti? Kansi zinthu zayuphunzisa Baibo zingankhale zothandiza masiku ŵano? Kansi tingakhulupilile zinthu zayulaŵila zokhuzana na zati zicitike msogolo? Ŵanthu anyinji okhulupilila. Lomba tiyeni tione ngati namwe mungakhulupilile.
1. Kansi nkhani zatuŵelenga m’Baibo n’zacendi?
Baibo yukamba kuti ili na “mau olondola acendi.” (Mlaliki 12:10) Yukamba zocitika zenizeni zokhuza ŵanthu. (Ŵelengani Luka 1:3; 3:1, 2.) Olemba mbili na ofukula za m’matongwe anyinji asimikizhyila kuti madeti, ŵanthu, malo na zocitika zufotokozewa m’Baibo ni zolondola.
2. Ndaŵa yanji tinganene kuti Baibo ikali buku yodalilika masiku ŵano olo kuti yelembewa kale-kale?
Kanyinji-kanyinji, Baibo yufotokoza vinthu vamene venze vikaliyoziŵika pa nthawi peyenzolembewa. Mwacisanzo, yulaŵila nkhani zokhuzana na sayansi. Zinthu zinyinji zayulaŵila, ŵanthu enzozikhulupilila lini pa nthawi peyenzolembewa. Koma asayansi masiku ŵano osimikizhya kuti zayukamba Baibo n’zolondola. ‘Nthawi zonse ni yodalilika, lomba mpaka kale-kale.’—Salimo 111:8.
3. Ndaŵa yanji tufunika kukhulupilila zayulaŵila Baibo zokhuza sogolo?
M’Baibo muli maulosi a amene okambilatu za “vinthu vikaliyocitika.” (Yesaya 46:10) Baibo yelosela molondola vinthu vinyinji vamene kwenze kukali nthawi itali kuti vicitike. Yefotokoza soti molondola vinthu vucitika masiku ŵano. M’mutu uno, tiphunzile maulosi ayakine ya m’Baibo. Mudabwe kuona mwayalili yolondola.
PHUNZILANI ZINYINJI
Fufuzani kuti muone mwamene sayansi yugwilizanilana na Baibo. Ndipo onani soti maulosi osangalasa ali m’Baibo.
4. Kugwilizana kwa sayansi na Baibo
M’nthawi zakale, ŵanthu anyinji enzokhulupilila kuti calo cilunkhale pa cinthu ciyakine. Onelelani Vidyo.
Onani zelembewa m’buku ya Yobu vyaka pafupifupi 3,500 vapita. Ŵelengani Yobu 26:7, nokambilana konsho iyi:
-
Ndaŵa yanji tinganene kuti mfundo yakuti calo cili “m’malele” ni yocitisha cidwi?
Ŵanthu emvwisha za kayendedwe ka manzi pacalo ca m’ma 1800. Koma onani zeyekamba Baibo vyaka masauzande vapita. Ŵelengani Yobu 36:27, 28, nokambilana makonsho aŵa:
-
Lemba iyi yufotokoza za kayendedwe ka manzi m’njila yosavuta. Ndaŵa yanji izi n’zocitisha cidwi?
-
Kansi malemba yataŵelenga yakulisha cidalilo canu pa Baibo?
5. Baibo yelosela zocitika zofunika ngako
Ŵelengani Yesaya 44:27–45:2, nokambilana konsho iyi:
-
Ni zinthu zotyani zeyelosela Baibo kukali vyaka 200 zokhuza kuonongewa kwa mzinda wa Babulo?
Olemba mbili osimikizhyila kuti Mfumu Koresi ya Perisiya na masoja ŵake, egonjesa mzinda wa Babulo mu 539 B.C.E. b Epatusha manzi mum’mana wamene wenzoteteza mzinda uyu. Pecifwika pa mageti, epeza kuti viseko ni voseguka. Ndipo egonjesa mzinda uyu paliye wolimbana naye. Pofwika lelo, papita vyaka vopitilila 2,500 kucokela peweonongewa mzinda wa Babulo, ndipo ni matongwe. Lomba tiyeni tione zeyelosela Baibo.
Ŵelengani Yesaya 13:19, 20, nokambilana konsho iyi:
-
Kansi zecitikila mzinda wa Babulo zekwanilisha tyani ulosi uyu?
Matongwe a mzinda wa Babulo ku Iraq
6. Baibo yelosela za vinthu vatuona masiku ŵano
Baibo yukamba kuti tili ‘m’masiku osilizhya.’ (2 Timoteyo 3:1) Onani zeyelosela Baibo zokhuza masiku osilizhya.
Ŵelengani Mateyu 24:6, 7, nokambilana konsho iyi:
-
Kansi Baibo yelosela kuti ŵanthu akankhale na minkhalidwe yotyani m’masiku osilizhya?
Ŵelengani 2 Timoteyo 3:1-5, nokambilana makonsho aŵa:
-
Kansi Baibo yefotokoza minkhalidwe yotyani yakuonesha ŵanthu m’masiku osilizhya?
-
Ni minkhalidwe yotyani yamwaonako?
ŴANTHU AYAKINE OKAMBA KUTI: “Baibo ni buku ya nthano.”
-
N’cinji cukusimikizhyilani kuti Baibo ni buku yodalilika?
MFUNDO ZACIDULE
Mbili, sayansi na maulosi zuonesha kuti mungaidalile Baibo.
Kuwelezhya mfundo zikulu-zikulu
-
Kansi n’cendi kuti Baibo ni buku tyala ya nthano?
-
Ni nkhani zotyani za m’Baibo zamene zugwilizana na sayansi?
-
Kansi muona kuti Baibo yelosela molondola za msogolo? Fotokozani.
FUFUZANI
Kansi nkhani zili m’Baibo zusushana na zakulaŵila asayansi?
“Kansi Sayansi Yugwilizana na Baibo?” (Nkhani yupezeka tyala pa webusaiti)
Kansi n’cinji cucitika ‘m’masiku osilizhya’?
“Maulosi 6 Amene Okwanilishiwa” (Nsanja ya Olonda, May 1, 2011)
Phunzilani mweyekwanilishiwila maulosi a m’Baibo onena za ufumu wa Girisi.
Phunzilani mwamene maulosi ya m’Baibo yecinjila maganizo a munthu muyakine pa nkhani ya Baibo.
“Nenzoona Kuti Kuliye Mulungu” (Nsanja ya Mlonda Na. 5 2017)
