1.  Kuzindikila Babulo Mkulu

2.  Ni Lini Pecionekela Mesiya?

3.  Cithandizo ca Mankhwala Cofuna Kuseŵenzesha Milopa

4.  Kupatukana

5.  Maholide na Vikondwelelo

6.  Matenda Opasilana

7.  Nkhani Zamalonda na Zamalamulo

 1. Kuzindikila Babulo Mkulu

Tuziŵa tyani kuti “Babulo Mkulu” opanamila vipembezo vonse vawenye? (Chivumbulutso 17:5) Ganizilani mfundo izi:

• Babulo Mkulu opezeka pacalo conse. Baibo yufotokoza kuti Babulo Mkulu wankhala pa “mitundu na magulu ya ŵanthu.” Ndipo “olamulila mafumu a pacalo.”​—Chivumbulutso 17:15, 18.

• Ni gulu lini ya zandale olo zamalonda. Pa nthawi yati akaonongewe Babulo Mkulu, “mafumu a pacalo” na “a zamalonda” akapulumuke.​—Chivumbulutso 18:9, 15.

• Oipisha zina ya Mulungu. Oitiwa kuti hule cifukwa ocita zinthu mokatizhyana na maboma kuti apezeko ndalama na zinthu ziyakine. (Chivumbulutso 17:1, 2) Osoŵesha ŵanthu a mitundu yonse. Ndipo ali na mlandu wa milopa ya ŵanthu anyinji amene apaiwa.​—Chivumbulutso 18:23, 24.

Lutani soti pa mutu 13 mfundo 6

 2. Ni Lini Pecionekela Mesiya?

Baibo yelosela kuti penzofunika kupita mawiki 69 kuti Mesiya aonekele.​—Ŵelengani Danieli 9:25.

• Kansi mawiki 69 eyamba m’caka canji? Mu 455 B.C.E. Pa nthawi iyo, Bwanamkubwa Nehemiya eluta ku mzinda wa Yerusalemu kuti ‘akaukonze noumanga soti.’​—Danieli 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8.

• Kansi mawiki 69 enze nthawi itali tyani? Maulosi ayakine a m’Baibo okamba kuti siku imozi yupanamila caka cimozi. (Numeri 14:34; Ezekieli 4:6) Tetyo, wiki iliyonse yupanamila vyaka 7. Mu ulosi uyu, mawiki 69 opanga vyaka 483 (mawiki 69 x masiku 7).

• Kansi mawiki 69 esila m’caka canji? Tikaŵelenga vyaka 483 kucoka mu 455 B.C.E. tufwika m’caka ca 29 C.E. a Ici ndiye caka cecibatizika Yesu nozozewa monga Mesiya!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Lutani soti pa mutu 15 mfundo 5

 3. Cithandizo ca Mankhwala Cofuna Kuseŵenzesha Milopa

Nthawi ziyakine, madokota oseŵenzesha milopa ya munthu wolwala pofuna kumuyavya. Ziyakine mwa njila zakuseŵenzesha madokota pocita izi, n’zosavomelezhyeka kwa Mkhristu. Mwacisanzo, ŵanthu ayakine opelekelatu milopa yao kukali nthawi kuti acitiwe opaleshoni, kuti akayaseŵenzeshe poŵacita opaleshoni. Kucita izi n’kosaloleka kwa Mkhristu.​—Deuteronomo 15:23.

Koma pali njila ziyakine zamene zingankhale zololeka. Njila izi zuyangizhyilapo kupima milopa kuti apeze matenda, kuseŵenzesha mashini yosungunula milopa kapena mashini yothandiza mtima na mapapo. Mkhristu aliyense ofunika kusankha yeka mwaingaseŵenzeshewele milopa yake pa nthawi ya opaleshoni, popima matenda, olo popeleka thandizo iliyonse. Madokota osiyana mwakuseŵenzeshela njila izi. Tetyo, Mkhristu akaliyovomelezhya kucitiwa opaleshoni, kupimiwa matenda, olo kulandila thandizo iliyonse, ofunika kumvwisha bwino mwati aseŵenzeshele milopa yake. Ofunika kuganizila makonsho aŵa:

• Ngati iyakine mwa milopa yangu ayacosa m’muŵili mwangu ndipo yaleka kuyenda kwa kanthawi, kansi cikumbumtima cangu cinganilole kuona milopa iyi kuti ikali mbali ya muŵili wangu? Kansi ingafunike lini ‘kutiliwa pansi’?​—Deuteronomo 12:23, 24.

• Kansi cikumbumtima cangu cophunzisiwa bwino cinganivutishe ngati pocita opaleshoni, milopa yangu ayapatusha, kuyasakaniza na mankhwala ayakine noyawezhyela soti m’muŵili mwangu?

Lutani soti pa mutu 39 mfundo 3

 4. Kupatukana

Baibo yulimbikisha lini munalume na mkazi wake kupatukana. Ndipo yufotokoza momvwika bwino kuti ngati apatukana, paliye onkhala na ufulu wokwatila kapena kukwatiliwa soti. (1 Akorinto 7:10, 11) Koma pali zocitika ziyakine zamene zapangisha Akhristu ayakine kuganiza zopatukana.

• Kusasamalila banja mwadala: Munalume okana kusamalila banja yake mwadala, kufwika pakuti banja yasoŵelatu zofunikila za pa umoyo.​—1 Timoteyo 5:8.

• Nkhanza: Ngati m’mozi mwa ŵanthu okwatilana ocitila nkhanza muyake, cakuti umoyo wake uli pangozi.​—Agalatiya 5:19-21.

•   Ngati ushamwali wa munthu na Yehova uli pangozi: Ngati munalume kapena munakazi olesha muyake kutumikila Yehova.​—Machitidwe 5:29.

Lutani soti pa mutu 42 mfundo 3

 5. Maholide na Vikondwelelo

Akhristu ocitako lini maholide osakondwelesha Yehova. Koma Mkhristu aliyense ofunika kuseŵenzesha cikumbumtima cake cophunzisiwa bwino kuziŵa zaangacite ngati ŵanthu ayakine ocita cikondwelelo pa holide. Ganizilani vocitika ivi.

• Ngati munthu wakupasani moni wa holide. Mungangoyankha kuti, “Zikomo.” Koma ngati uyo munthu ofuna kuziŵa zinyinji, mungamufotokozele cifukwa cake mucitako lini cikondwelelo pa holide yamene iyo.

• Muyanu wa m’cikwati, wamene ni Mboni lini, wakusengani kuti mukapezekepo pa cakulya ca pa holide, pamozi na abanja ŵake. Ngati cikumbumtima canu cakulolani kuluta, mungamufotokozele muyanu wa m’cikwati kuti ngati kukacitike miyambo iliyonse yacikunja, mukatolemo lini mbali.

• Ngati abosi ŵanu ofuna kukupasani bonasi pa nyengo ya holide. Payakine mungafunikile lini kukana mphaso yamene iyo. Kansi abosi ŵanu oona kuti bonasi yakufuna kukupasani ni mbali ya cikondwelelo, olo ni njila tyala yokuyamikililani pa nchito yanu yabwino?

• Ngati munthu ofuna kukupasani mphaso pa nyengo ya holide. Payakine anganene kuti: “Nuziŵa kuti mucitako lini cikondwelelo ici, koma nufuna tyala kukupasankoni.” Mwina ocita izi cifukwa tyala ca kuwama mtima kwake. Koma kumbali iyakine, mwina ofuna kukuyesani cikhulupililo canu, kapena kukucitishani kucita zinthu zokatizhyana na holide yamene iyo. Pavuli poganizila mfundo izi, cili kuli mweo kuvomela kulandila mphaso iyo olo kuikana. Tufunika kupanga cosankha camene cingatisiye na cikumbumtima cabwino nopitilizhya kutumikila Yehova mokhulupilika.​—Machitidwe 23:1.

Lutani soti pa mutu 44 mfundo 1

 6. Matenda Opasilana

Cifukwa cakuti tukonda ŵanthu, tuyesayesa kupewa kufalisa matenda. Tucita zinthu mosamala ngati taziŵa kuti tili na matenda opasilana, olo ngati tuona kuti tingatoleko matenda aŵa nopasilako ayakine. Tucita izi cifukwa Baibo yutilamula kuti: “Ukokonda muyako monga ni mwauzikondela weka.”​—Aroma 13:8-10.

Kansi munthu wamene ali na matenda opasilana angaoneshe tyani kuti okonda ŵanthu ayakine? Ofunika kupewa kucita zinthu zamene zingapangishe kuti ayakine atoleko matenda ŵake, monga kukumbatilana olo kukising’ana. Ofunika lini kukhumudwa ngati ŵanthu ayakine omuitako lini ku mang’anda kwao, pofuna kuteteza banja yao. Ndipo ngati ofuna kubatizika, ofunika kuziŵisha mgwilizanisi wa bungwe ya akulu za vuto yake, kuti aone mwaangatetezele ayakine amene akuyobatizika. Akaliyoyamba citomelo, munthu wamene enze na umoyo waciwelewele ndipo oona kuti mwina angankhale na matenda opasilana, coyamba ofunika kupimisha milopa payeka. Munthu akacita izi, oonesha kuti okonda ŵanthu ayakine. Ndipo oonesha kuti ‘oganizila lini zofuna zake yeka, koma oganizila soti za ayakine.’​—Afilipi 2:4.

Lutani soti pa mutu 56 mfundo 2

 7. Nkhani Zamalonda na Zamalamulo

Tingapewe mavuto anyinji ngati ponkhala kulembelana pa nkhani za ndalama na zamalonda—olo kuti tucita izo na Mkhristu muyasu. (Yeremiya 32:9-12) Olo n’tetyo, nthawi ziyakine Akhristu angasemphane maganizo pa nkhani za ndalama na nkhani ziyakine. Ngati zoteti zacitika, Akhristu ofunika kusilizhya kusemphana maganizo kulikonse kungankhalepo mofulumila na mwamtendele, ndipo ofunika lini kuloŵeshamo ŵanthu ayakine, amene okhuziwa lini na nkhani iyo.

Koma kansi tufunika kucita tyani ngati munthu muyakine waticitila cinyengo kapena kutinenela vinthu viipa? (Ŵelengani Mateyu 18:15-17.) Yesu efotokoza zinthu zitatu zatingacite:

1. Yesani kukambilana mweka-mweka.​—Onani vesi 15.

2. Ngati zavuta, sengankoni Mkhristu wacikulile mwauzimu, m’mozi kapena aŵili, kuti akankhalepo pokambilana.​—Onani vesi 16.

3. Koma ngati zavuta mphela-mphela, ndiye pamungauzhye akulu.​—Onani vesi 17.

M’zocitika zinyinji, tingafunike lini kupeleka akwasu ku makhoti, cifukwa zinganyozeshe zina ya Mulungu na mpingo. (1 Akorinto 6:1-8) Koma pali nkhani ziyakine zamene zingafunike kusamaliliwa na khoti. Izi ni nkhani monga: kusuzulana, kusunga ŵana, kulipila ndalama munthu wosuzuliwa, kulipiliwa na kampani ya ishuwalansi, kukangiwa kulipila nkhongole olo kusiyana maganizo pa nkhani yogaŵana cuma camasiye. Ngati Mkhristu waluta ku khoti kuti apeze thandizo pa nkhani izi mwamtendele, zutanthauza lini kuti waphwanya mfundo za m’Baibo.

Nkhani ziyakine zamene Mkhristu angasankhe kupeleka ku polisi olo ku khoti, ni nkhani zokhuza kulakwila boma, monga kulala munthu mwacikakamizo, kucitila mwana nkhanza, kuniata munthu, kuiŵa olo kupaya munthu. Ngati Mkhristu wasankha kupeleka nkhani izi ku polisi olo ku khoti, zutanthauza lini kuti waphwanya mfundo za m’Baibo.

Lutani soti pa mutu 56 mfundo 3