1, 2. (a) Kansi Yehova etipasa mphaso yotyani? (b) Pofuna kuti tinkhale na moyo uweme, ko Yehova etipasanji?

YEHOVA wapasa aliyense wa seo mphaso iweme ngako ya moyo. (Genesis 1:27) Ofuna kuti tinkhale na moyo uweme. Tetyo watipasa mfundo za m’Baibolo zamene zutiyayva kupanga vosankha viweme. Tufunika kuseŵenzesha mfundo zamene izi “posiyanisha” “ciweme na ciipa.” (Aheberi 5:14) Ngati tucita izi niye kuti tulola Yehova kuti akotiphunzisa kaganizidwe kaweme. Tikayamba kukonkha mfundo za Mulungu nakuona mwazutiyavyila kunkhala na umoyo uweme, tizindikile kuti n’zamtengo wapatali.

² Moyo ungankhale wovuta. Tingakumane na vinthu vamene m’Baibolo muliye malamulo yacindunji. Mwacisanzo, tingafunike kupanga cosankha pa cithandizo ca mankhwala cofuna kuti tiseŵenzeshe milopa. Pa cocitika coteti, tingapange tyani cosankha cokondwelesha Yehova? M’Baibolo muli mfundo zamene zingatiyavye kuziŵa mwamene Yehova oonela milopa na moyo. Ngati tuzimvwisha tikokwanisha kupanga cosankha canzelu nonkhala na cikumbumtima ciweme. (Miyambo 2:6-11) Lomba, tiyeni tilaŵizhyane ziyakine mwa mfundo zamene izo.

3, 4. (a) Kansi Mulungu oyaona tyani milopa? (b) Kansi milopa yupanamila cinji?

³ Baibolo yutiphunzisa kuti milopa ni yopatulika cifukwa yupanamila moyo. Moyo ni wamtengo wapatali kwa Yehova. Pavuli pakuti Kaini wapaya mkwake, Yehova emuuzhya kuti: “Milopa ya mkwako yunililila kufumila mu lito.” (Genesis 4:10) Milopa ya Abele yenzopanamila moyo wake, tetyo Kaini pecipaya Abele ecosa moyo wa Abele.

⁴ Pavuli pa cigumula ca m’nthawi ya Nowa Mulungu euzhya ŵanthu kuti akokulya nyama. Koma eŵalamula kuti: “Musalye nyama pamozi na milopa yake, yamene niye moyo wake.” (Genesis 9:4) Lamulo iyi ikaluseŵenza mpaka lelo. Izi zuoneshelatu kuti m’menso mwa Yehova milopa yupanamila moyo. Nase tufunika kuona milopa monga ni mwakuyaonela yove.​—Salimo 36:9.

5, 6. Kansi cilamulo ca Mose cenzoonesha tyani mwamene Yehova enzoonela milopa?

⁵ M’cilamulo ca Mose, Yehova elaŵila kuti: “Munthu aliyense . . . akalya milopa iliyonse, nimukane ndipo nimupaye kuti asankhale soti pa gulu ya ŵanthu a mtundu wake. Pakuti moyo wa nyama uli m’milopa.”​—Levitiko 17:10, 11.

⁶ Cilamulo ca Mose cefotokoza kuti ngati munthu wapaya nyama kuti alye enzofunika kutila pansi milopa. Izi zenzoonesha kuti wawezhyelesha moyo wa nyama kwa Nyamalenga Yehova. (Deuteronomo 12:16; Ezekieli 18:4) Koma Mulungu enzoyembekeza lini kuti akocita vinthu mopitilila malile pokhesa nyama.  Malinga ngati akwanisha kucita zaangakwanishe kuti afumye milopa, angalye nyama na cikumbumtima cituŵa. Poona milopa ya nyama kunkhala yopatulika, enzoonesha kuti olemekeza Yehova wamene ni mwineco wa moyo. Cilamulo cenzolamula soti Aisiraeli kuti akotwala nsembe za nyama kuti macimo ŵao akhululukiwe.​—Onani See Zakosilizhyila 19 na 20.

7. Kansi Davide eonesha tyani kuti enzolemekeza milopa?

⁷ Tingaone kufunika kwa milopa, tikaona mwamene Davide ecitila vinthu pamene enzoniyatana na Afilisiti. Atumiki ŵake ezindikila kuti Davide enze na njota, tetyo eika moyo wao pangozi mwa kuluta ku dela ya adani ŵao kuyotapa manzi. Peciyaleta kwa Davide, ekana kuyamwa ndipo ‘eyatwala kwa Yehova mwa kuyatila pansi.’ Elaŵila kuti: “ningacite lini izi Yehova, kansi nimwe milopa ya ŵanthu aika moyo wao pangozi kuyotapa manzi?” Davide enzomvwisha mwamene Yehova enzoonela moyo na milopa.​—2 Samueli 23:15-17

8, 9. Kansi Akhristu masiku ŵano ofunika kuiona tyani milopa?

⁸ Akhristu oyambilila, enzotwala lini nsembe za nyama. Koma enzofunika kunkhala na kaonedwe koyenelela pa nkhani ya milopa. “Kupewa milopa” yenze imozi mwa malamulo yofunika ngako yamene Yehova enzofuna kuti Akhristu akosunga. Kucita zamene izi kwenze kofunika ngako monga ni kupewa kucita ciwelewele na kulambila mafano.​—Machitidwe 15:28, 29.

⁹ N’cimozimozi na masiku ŵano. Monga Akhristu tuziŵa kuti Yehova ni ciyambi koma soti mwineco wa moyo. Tuziŵa soti kuti milopa ni yopatulika ndipo yopanamila moyo. Tetyo tuyesayesa kukonkha mfundo  za m’Baibolo popanga cosankha cokhuza thandizo ya mankhwala, yamene yukhuza kuseŵenzesha milopa.

10, 11. (a) Kansi Mboni za Yehova zukuona tyani kuikiwa milopa olo vigawo vikulu-vikulu va milopa? (b) Ko ni cosankha cotyani camene Mkhristu aliyense ofunika kupanga?

¹⁰ Mboni za Yehova zuziŵa kuti “kupewa . . . milopa” kuyangizhyilapo zinyinji osati kupewa tyala kulya na kumwa. Kuyangizhyilapo kukana kuikiwa milopa, kutwala milopa yasu kuti aike muyakine na kusunga milopa yasu kuti akatiikemo soti. Zuyangizhyilapo soti kukana kuikiwa vigawo vikulu-vikulu 4 vamilopa vamene ni​—maselo asweta, maselo atuŵa, maselo amene oyavya milopa kukatana, na manzi ya m’milopa.

¹¹ Vigawo 4 vikulu-vikulu va milopa vingagaŵiwe soti kunkhala tuvigawo tutontho-tutontho. Mkhristu aliyense angasankhe kukana olo kuvomela kuiikiwa tuvigawo twamene utu. Ofunika soti kusankha ngati angavomele thandizo ya mankhwala yoseŵenzesha milopa yake. Mkhristu aliyense ofunika kusankha mwamene milopa yake ingaseŵenzeshewele pa nthawi ya opaleshoni, popima matenda olo potwala thandizo iliyonse.​—onani Zakosilizhyila 21.

12. (a) Ndaŵa yanji Yehova okhuziwa na vosankha vatupanga mokatizhyana na cikumbumtima? (b) Kansi tingapange tyani vosankha mwanzelu pankhani yokhuza cithandizo ca mankhwala?

¹² Kansi Yehova okhuziwa na vosankha vatupanga mokatizhyana na cikumbumtima? Eee okhuziwa. Yehova ocita cidwi na vinthu vatuganiza koma soti kucita. (Ŵelengani Miyambo 17:3; 24:12.) Ponkhala kuti zili tetyo, popanga cosankha pa cithandizo ca mankhwala,  tufunika kupemphela kwa Yehova nofufuza m’zofalisa zasu pa nkhani ya cithandizo camankhwala kuti tipange cosankha ciweme. Tufunika lini kukonsha ayakine kuti ngati kuti enze ove sembe apanga cosankha cotyani, olo kulola kuti akotipangila vosankha. Mkhristu aliyense ‘akazinyamulile katundu wake.’​—Agalatiya 6:5; Aroma 14:12.”

13. Ko malamulo na mfundo za Yehova pa nkhani ya milopa zutiphunzisa cinji za yove?

¹³ Vilivonse vamene Yehova angatiuzhye kucita vutipindulisha ndipo vuonesha kuti otikonda. (Salimo 19:7-11) Tumumvwila lini tyala cifukwa cakuti malamulo ŵake otipindulisha, koma cifukwa cakuti tumukonda. Tukana kuikiwa milopa cifukwa cokonda Yehova. (Machitidwe 15:20) Izi zuteteza thanzi yasu. Masiku ŵano ŵanthu aziŵa ngozi yunkhalapo cifukwa coikiwa milopa ndipo madokotala anyinji okhulupilila kuti kucita opaleshoni munthu cosamuika milopa n’kwabwino ndipo kwankhala koyavya. Izi zuoneshelatu kuti njila za Yehova ni zolungama koma soti za cikondi.​—Ŵelengani Yesaya 55:9; Yohane 14:21, 23.

14, 15. (a) Ni malamulo yotyani yecipasa ŵanthu ŵake Yehova kuti aŵateteze? (b) Ko tingacite cinji poonesha kuti tukonkha mfundo za malamulo amene aŵa?

¹⁴ Malamulo a Yehova ni abwino kwa atumiki ŵake nthawi zonse. Yehova epasa Aisiraeli malamulo kuti akoŵateteza nthawi zonse ku ngozi. Mwacisanzo, lamulo iyakine yenzofuna kuti mwineco wa ng’anda akomanga ka mpanda pamtenje wa ng’anda kuyopela  kuti muyakine angapone. (Deuteronomo 22:8) Lamulo iyakine yenze pa nkhani yokhuza nyama. Ngati munthu enze na ng’ombe yokonya enzofunika kuisamalila kuti isakonye munthu. (Eksodo 21:28, 29) Muisiraeli wamene enzomvwila lini lamulo iyi, enzonkhala na mlandu ngati ng’ombe yake yapaya munthu.

¹⁵ Malamulo aŵa oonesha kuti Yehova oona moyo kunkhala wamtengo wapatali. Kansi kuziŵa izi kufunika kutikhuza tyani? Tufunika kuonesha kuti tulemekeza moyo mwa kusamalila mang’anda ŵasu, mamotoka, kayendeshedwe ka mamotoka na vosangulusha. Ŵanthu ayakine makamaka ŵana oona kuti paliye ciliconse camene cingacitike ndipo popanga vosankha oganizila lini za mavuto yaangakumane nayo. Koma Yehova ofuna lini kuti tikocita vinthu m’njila yoteti. Ofuna kuti tikoona moyo wasu koma soti wa ayakine kunkhala wofunika.​—Mlaliki 11:9, 10

16. Kansi Yehova okuona tyani kutaya vumo?

¹⁶ Munthu aliyense ni wofunika kwa Yehova. Olo mwana akaliyovyalika ni wamtengo wapatali kuli yove. M’cilamulo ca Mose, munthu akacita mwanakazi wavumo mwangozi ndipo mwanakazi wamene uyo olo mwana akamwalila, munthu wacita tetyo enzoimbiwa mlandu na Yehova wopaya munthu. Izi zenzotanthauza kuti olo aliyocitile lona, enzofunika kupaiwa kuti alipile moyo wa munthu wamene wafwa. (Ŵelengani Eksodo 21:22, 23.) Izi zuonesha kuti naye mwana akaliyovyalika Mulungu omuona kuti ni munthu. Pavuli poziŵa izi, ko muona kuti  yove okumvwa tyani na kufumya vumo? Ko muganiza kuti akumvwa tyani kuona ŵana akaliyovyalika mamiliyoni opaiwa caka ciliconse?

17. N’cinji cingatonthoze mwanakazi wamene efumyapo vumo akaliyophunzila za Yehova?

¹⁷ Tyani ngati mwanakazi efumyapo vumo akaliyophunzila zakuti Yehova ozonda kufumya vumo? Ofunika kukhulupilila kuti Yehova angamukhululukile kupitila m’nsembe ya Yesu. (Luka 5:32; Aefeso 1:7) Mwanakazi wamene epanga colakwa coteti kuvuli ofunika lini kupitilizhya kuziimba mlandu ngati elapa cendi. “Yehova ni wacifundo koma soti wacisomo.”​—Salimo 103:8-14.

18. Ndaŵa yanji tufunika kuyesayesa kufumya maganizo aipa mumtima mwasu?

¹⁸ Nkhani yoona moyo kuti ni wamtengo wapatali yuyambila mumtima mwasu. Yuyangizhyilapo mwatuonela ayakine. Yohane elemba kuti: “Aliyense wozonda mkwake ni wopaya munthu.” (1 Yohane 3:15) Kusakonda ayakine, patontho-patontho kungakule nonkhala cidani. Cidani cingapangishe munthu kusalemekeza ayakine, kulaŵilila ayakine vawenye olo kulakalaka kuti afwe. Yehova oziŵa ngati tuzonda ayakine. (Levitiko 19:16; Deuteronomo 19:18-21; Mateyu 5:22) Ngati taona kuti tili na maganizo aipa okhuza munthu muyakine, tufunika kuyesayesa kuyafumya mumtima mwasu.​—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Kuziŵa kuti Yehova ozonda ciwawa kufunika kutikhuza tyani?

¹⁹ Pali njila iyakine yatingaoneshele kuti tuona moyo kunkhala wamtengo wapatali. Pa Salimo 11:5  tuphunzila kuti Yehova “ozonda aliyense wokonda ciwawa.” Tikayamba kuonelela vosangulusha vaciwawa, niye kuti tukonda ciwawa. Ngati tuzonda ciwawa, tingalole lini mau aciwawa na vithunzithunzi vaciwawa kunkhazikika m’maganizo mwasu. M’malo mwake, tufunika kuganizila vinthu viweme.​—Ŵelengani Afilipi 4:8, 9.

20-22. (a) Kansi Yehova oŵaona tyani ŵanthu a m’calo ca Satana? (b) Ko Akhristu angaoneshe tyani kuti “ali lini mbali ya cino calo”?

²⁰ Ŵanthu m’calo ca Satana olemekeza lini moyo, ndipo Yehova oona kuti ali na mlandu wa milopa. Kwa vyaka vinyinji, magulu andale apangisha ŵanthu anyinji kufwa, kuyangizhyilapo atumiki a Mulungu. M’Baibolo, maulamulilo amene aŵa ofotokozewa kuti n’cilombo coyofya koma soti cankhanza. (Danieli 8:3, 4, 20-22; Chivumbulutso 13:1, 2, 7, 8) Masiku ŵano zida za nkhondo zugulisiwa ngako ndipo ŵanthu opeza phindu ngako na zida zamene izi zoyofya. Izi zuoneshelatu kuti “calo cili m’manja mwa munthu muipa.”​—1 Yohane 5:19.

²¹ Akhristu acendi “ali lini mbali ya cino calo.” Ŵanthu a Yehova otolamo lini mbali m’ndale ndipo ochaya lini nkhondo. Ove opaya lini ŵanthu ndipo ocilikiza lini gulu iliyonse yupaya ŵanthu. (Yohane 15:19; 17:16) Akhristu ngati onzunziwa, ocita lini va ciwawa pofuna kuwezhyela. Yesu ephunzisa kuti tikokonda adani ŵasu.​—Mateyu 5:44; Aroma 12:17-21.

²² Vipembezo navo vapangisha ŵanthu anyinji  kuti afwe. Ponena za Babulo Mkulu wamene ni mgwilizano wa vipembezo vonse vawenye, Baibolo yulaŵila kuti: “Muli yove mwepezeka milopa ya aneneli, atuŵa na ya onse epaiwa pacalo”? Ko mwamvwishisha cifukwa cake Yehova otilamula kuti: “Fumam’moni muli yove ŵanthu ŵangu.” Ŵanthu amene olambila Yehova ali lini mbali ya cipembezo cawenye.​—Chivumbulutso 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Kansi kufumamo m’Babulo Mkulu kuyangizhyilapo cinji?

²³ ‘Kufumamo’ m’Babulo Mkulu kuyangizhyilapo kuonesha patuŵa kuti tili lini mbali ya cipembezo ciliconse cawenye. Mwacisanzo, munthu ofunika kuoneshesha kuti zina yake wafutisha kuchechi yake yakale. Koma tufunika kucita zinyinji. Tufunika kuzonda nopewa vinthu viipa vucitika m’vipembezo vawenye. Vipembezo vawenye vulola nocilikiza ciwelewele, ndale na cigolo. (Ŵelengani Salimo 97:10; Chivumbulutso 18:7, 9, 11-17) Kwa vyaka vinyinji miyoyo ya ŵanthu mamiliyoni yataika cifukwa ca zamene izi.

24, 25. Kansi kuziŵa Yehova kungatiletele tyani mtendele notiyavya kunkhala na cikumbumtima ciweme?

²⁴ Aliyense wa seo, m’njila iyakine ecilikizako vinthu viipa va m’calo ca Satana akaliyophunzila za Yehova. Koma lomba tecinja. Tephunzila za dipo ya Yesu ndipo tezitwala kwa Mulungu. Telondela “nyengo zosisimusha . . . kufumila kwa Yehova.” Tili na mtendele na cikumbumtima ciweme poziŵa kuti tukondwelesha Mulungu.​—Machitidwe 3:19; Yesaya 1:18.

²⁵ Nangu kuti pa nthawi iyakine tenze mbali ya gulu yosalemekeza moyo, Yehova etikhululukila  pa maziko ansembe. Tuyamikila Yehova cifukwa ca mphaso ya moyo. Tuonesha kuyamikila mphaso yamene iyi mwa kuyavya ayakine kuphunzila za Yehova, kusiya vinthu va m’calo ca Satana na kuti ankhale pa ushamwali uweme na Mulungu.​—2 Akorinto 6:1, 2.

26-28. (a) Ni nchito yapadela yotyani yamene Yehova epasa Ezekieli? (b) Kansi Yehova otiuzhya kucita cinji masiku ŵano?

²⁶ M’nthawi ya Aisiraeli Yehova euzhya mneneli Ezekieli kucenjeza ŵanthu kuti mzinda wa Yerusalemu wasala patontho kuonongewa, noŵauzhya veenzofunika kucita kuti apulumuke. Kuti Ezekieli aliyoŵacenjezhye ŵanthu sembe enze na mlandu wa milopa yao kwa Yehova. (Ezekieli 33:7-9) Ezekieli eonesha kuti enzolemekeza moyo mwa kucita zilizonse zaangakwanishe kuti acenjeze ŵanthu.

²⁷ Yehova watipasa nchito yocenjeza ŵanthu kuti lombapano calo ca Satana cionongewe noŵayavya kuziŵa Yehova kuti akapulumuke noloŵa m’calo calomba. (Yesaya 61:2; Mateyu 24:14) Tufuna kucita zilizonse zatingakwanishe kuti tiuzhye ayakine uthenga uweme. Tikacita izi tingalaŵile monga ni mwecilaŵilila Paulo kuti: “Neo nine mtuŵa pa mlandu wa milopa ya ŵanthu onse, pakuti niliyokufisileni kanthu koma nekuuzhyani cifunilo conse ca Mulungu.”​—Machitidwe 20:26, 27.

²⁸ Pali soti mbali ziyakine pa moyo zatufunika kunkhala atuŵa. Tikaphunzile zamene izi m’mutu wokonkhapo.