1, 2. Ndaŵa yanji tufunika kunkhala osamala posankha vosangulusha?

GANIZILANI kuti mufuna kulya cotwala ndipo mwazindikila kuti mbali iyakine ni yoola, ko mungacitenji? Kansi mungacilye olo kucitaya? Ko mungacekeko mbali yoola noitaya nakulya mbali iweme?

² Cotwala ici tingacilinganizhye na vosangulusha. Vosangulusha viyakine vingankhale viweme koma vinyinji ni voola cifukwa vulimbikisha ciwelewele,  ciwawa na zamizimu. Tetyo posankha vosangulusha, ko munkhala na maganizo akuti: “Cili kuli neo kusankha vosangulusha vanufuna,” olo muona kuti “vosangulusha vonse ni viipa”? Ko musankha mosamala vosangulusha viweme nopewa viipa?

3. Tufunika kuganizila cinji posankha vosangulusha?

³ Tonse tufuna kusangalala ndipo tufuna kusankha luweme vosangulusha. Tetyo tufunika kuzikonsha kuti: Ko vosangulusha vanusankha vukhuza tyani ushamwali wangu na Yehova?

4. Ni mfundo ya m’Baibolo yotyani yamene ingatiyavye posankha vosangulusha?

⁴ Tikazitwala kwa Yehova, tumulonjeza kuti timutumikile kwa moyo wasu wonse. (Ŵelengani Mlaliki 5:4.) Tumulonjeza kuti ‘ticite vinthu vonse kuti vitwale ulemelelo kuli Yove.’ (1 Akorinto 10:31) Izi zutanthauza kuti tufunika kuonesha kuti nise olitwala kwa Mulungu olo patusangalala na ayasu osati tyala pa misonkhano na mu utumiki.

5. Tufunika kucita cinji kuti Yehova avomelezhye kulambila kwasu?

⁵ Vilivonse vatingacite pa umoyo vingakhuze ushamwali wasu na Yehova. Paulo efotokoza zamene izi pecilaŵila kuti: “Twalani miŵili yanu monga nsembe ya moyo, ituŵa koma soti yovomelezhyeka kwa Mulungu.” (Aroma 12:1) Yesu elaŵila kuti: “Ukokonda Yehova Mulungu wako na mtima wako wonse, moyo wako onse, maganizo ŵako onse na mphamvu zako zonse.” (Maliko 12:30) Tufuna kucitila Yehova zonse zatingakwanishe. M’nthawi ya Aisiraeli, ŵanthu  enzofunika kutwala nsembe kwa Yehova. Nsembe zamene izo zenzofunika kunkhala zosalemala. Ngati nyama ili na cilema, Mulungu enzoilondela lini. (Levitiko 22:18-20) Molingana na izi, ngati tucita vinthu viipa, Yehova angavomelezhye lini kulambila kwasu. Ndaŵa yanji?

6, 7. Kansi vosangulusha vingakhuze tyani ushamwali wasu na Yehova?

⁶ Yehova otiuzhya kuti: “Tufunika kunkhala atuŵa cifukwa Yove ni mtuŵa.” (1 Petulo 1:14-16; 2 Petulo 3:11) Yehova angavomelezhye kulambila kwasu ngati ni kutuŵa. (Deuteronomo 15:21) Kulambila kwasu kungankhale lini kutuŵa ngati tucita vinthu vakuzonda Yehova monga ciwelewele, ciwawa na zamizimu. (Aroma 6:12-14; 8:13) Koma soti tingakhumudwishe Yehova ngati tusangalala na vinthu voteti. Izi zingapangishe kuti kulambila kwasu kunkhale kosavomelezhyeka kwa Yehova ndipo vingaononge ushamwali wasu na yove.

⁷ Tingasankhe tyani vosangulusha mwanzelu? Ko ni mfundo zotyani zamene zingatiyavye kuzindikila vosangulusha viweme na viipa?

8, 9. Kansi tufunikila kupewa vosangulusha votyani? Ndaŵa yanji?

⁸ Masiku ŵano kuli mitundu inyinji ya vosangulusha. Viyakine n’vovomelezhyeka kuli Akhristu koma vinyinji n’vosavomelezhyeka. Coyamba tiyeni tione mitundu ya vosangulusha vatufunikila kupewa.

⁹ Mafilimu anyinji, mawebusaiti, mapulogilamu a pa TV, maseŵela a pa kompyuta na nyimbo  zulimbikisha ciwelewele, ciwawa olo zamizimu. Nthawi zinyinji vinthu viipa vuoneshewa kuti viliye vuto koma soti ni vosangalasha. Koma Akhristu onkhala osamala kuti apewe vosangulusha vamene vusushana na mfundo za m’Baibolo. (Machitidwe 15:28, 29; 1 Akorinto 6:9, 10) Tikacita izi tuonesha kuti tuzonda vinthu viipa.​—Salimo 34:14; Aroma 12:9.

10. Kansi pangankhale vofumapo votyani ngati tasankha vosangulusha viipa?

¹⁰ Koma ayakine oona kuti paliye vuto kuonelela vosangulusha voonesha ciwawa, ciwelewele na zamizimu. Oganiza kuti paliye vuto iliyonse cifukwa cakuti ovicita lini. Ngati tuganiza tetyo niye kuti tuzitalizhya wenye. Baibolo yulaŵila kuti: “Mtima ni wonyenga ngako kupambana cinthu ciyakine ciliconse ndipo ungakwanishe kucita ciliconse ciipa.” (Yeremiya 17:9) Ngati tusangalala na vinthu viipa, ko tinganene kuti tuvizonda? Tikapitilizhya kusangalala na vinthu viipa, tingayambe kuona kuti viliye vuto. M’kuluta kwa nthawi cikumbumtima casu cingafooke ndipo cingaleke kuticenjeza ngati tufuna kupanga cosankha ciipa.​—Salimo 119:70; 1 Timoteyo 4:1, 2.

11. Kansi Agalatiya 6:7 ingatiyavye tyani posankha vosangulusha?

¹¹ Baibolo yulaŵila kuti: “Ciliconse cawafesa munthu, akawezhye soti camene ico.” (Agalatiya 6:7) Kulaŵila cendi ngati tusangalala na vinthu viipa, m’kuluta kwa nthawi tingayambe kuvicita. Mwacisanzo, ayakine ankhala oonelela vinthu voonesha ciwelewele ndipo afwika pocita ciwelewele. Koma Yehova otiyavya kuti tikosankha vosangulusha mwanzelu.

12. N’cinji cingatiyavye kupanga zosankha ziweme pankhani yokhuza vosangulusha?

¹² Vosangulusha viyakine ni vosavomelezhyeka kwa Yehova ndipo tufunika kuvipewa. Tyani ngati vosangulusha vuziŵika lini bwino ngati ni viipa olo viweme? Yehova aliyotipase mndandanda wa malamulo okhuza vatufunika na vatisafunika kuonelela, kumvwishila olo kuŵelenga. Koma ofuna kuti tikoseŵenzesha cikumbumtima casu cophunzisiwa Baibolo. (Ŵelengani Agalatiya 6:5.) Yehova watipasa mfundo za m’Baibolo zamene zingatiyavye kuona vinthu moyenelela. Mfundo izi zutiyavya kuphunzisa cikumbumtima casu, kuziŵa cifunilo ca Yehova nopanga zosankha zomukondwelesha.​—Aefeso 5:17.

13. Ndaŵa yanji Akhristu onkhala na maganizo osiyana pankhani yokhuza vosangulusha? Koma cofunikila n’cinji kwa Akhristu onse?

¹³ Kanyinji-kanyinji zosankha zaangasankhe Mkhristu muyakine zingasiyane na zaangasankhe muyakine. Ndaŵa yanji? Cifukwa tukonda vinthu vosiyana. Koma soti zaangaone munthu muyakine kuti n’zoyenela, zingankhale zosayenela kuli muyakine. Olo n’tetyo, Akhristu onse ofunika kusogolelewa na mfundo za m’Baibolo kuti apange zosankha ziweme. (Afilipi 1:9) Izi zitiyavye kusankha vosangulusha vovomelezhyeka kwa Mulungu.​—Salimo 119:11, 129; 1 Petulo 2:16.

14. (a) Tufunika kuganizila cinji pa nkhani yoseŵenzesha nthawi yasu? (b) Kansi Paulo etwala malangizo otyani kwa Akhristu?

¹⁴ Cinthu ciyakine cofunika kuganizila ni kukula kwa nthawi yatuseŵenzesha pa vosangulusha.  Izi zingaoneshe mwatuonela vosangulusha. Monga Akhristu, tufunika kuona kutumikila Yehova kunkhala cinthu cofunika ngako pa umoyo wasu. (Ŵelengani Mateyu 6:33.) Ngati tusamala lini, vosangulusha vingayambe kutiwonongela nthawi. Paulo elangiza Akhristu kuti: “Samalani ngako na mwamuyendela, osati monga ŵanthu aliye nzelu koma monga anzelu ndipo mukoseŵenzesha luweme nthawi yanu.” (Aefeso 5:15, 16) Tetyo, tufunika kuziikila malile pa nthawi yatuseŵenzesha pa vosangulusha. Tufunika soti kuonesha kuti tuika zinthu zauzimu pasogolo pa umoyo wasu.​—Afilipi 1:10.

15. Kansi tingaziteteze tyani ku vosangulusha vamene vingaononge ushamwali wasu na Yehova?

 ¹⁵ N’zoonekelatu kuti tufunika kupewa vosangulusha vatuziŵa kuti ni vosavomelezhyeka kwa Yehova. Nanga tyani za vosangulusha visaziŵika bwino kuti ni viweme olo viipa? Ko tufunikila soti kunkhala osamala? Ganizilani kuti muyenda m’njila yamene ili m’mbali mwa lupili ndipo kumbali iyakine kuli cisengu cikulu ngako conoka, ko mungoyendela dala m’mbali mwa cisengu? Yai. Ngati mulemekeza moyo mungayendele kutali na cisengu kuti mupewe ngozi. N’cimozimozi na posankha vosangulusha. Baibolo yutiuzhya kuti: “Fumya kwendo yako ku vinthu viipa.” (Miyambo 4:25-27) Tetyo tupewa lini tyala vosangulusha vatuziŵa kuti ni viipa, koma tupewa na vila vatuganizila kuti vingankhale viipa ndipo vingaononge ushamwali wasu na Yehova.

16. (a) Ko ni vinthu viyakine votyani vakuzonda Yehova? (b) Tingaoneshe tyani kuti tuzonda vinthu vakuzonda Yehova?

¹⁶ Wamasalimo elemba kuti: “Mweo mukonda Yehova zondani viipa.” (Salimo 97:10) Baibolo yutiphunzisa mwakuganizila Yehova na mwakumvwila. Ganizilani mwamene zamuphunzila zingakuyavyileni kuona vinthu mwakuvionela Yehova. Mwacisanzo, tuphunzila kuti Yehova ozonda lilime yawenye, manja yokhesa milopa ya ŵanthu osalakwa, mtima woganizila ayakine viipa na mendo youtukila kucita vinthu viipa.” (Miyambo 6:16-19) Tuphunzila soti kuti tufunika kupewa “ciwelewele, . . .  kulambila mafano, zamizimu, . . . nsanje, kupya mtima, . . . kuipilwa, ucakolwa, maphwando acongo na viyakine voteti.” (Agalatiya 5:19-21) Kansi mwaona mwamene mfundo izi za m’Baibolo zingakuyavyileni posankha vosangulusha? Tufuna kuyendela mfundo za m’Baibolo pa umoyo wasu ngati tili na ayasu olo tikankhala seka. (2 Akorinto 3:18) Kanyinji-kanyinji zosankha zatupanga tikankhala seka zuonesha umunthu wasu.​—Salimo 11:4; 16:8.

17. Tufunika kuzikonsha makonsho yotyani tikaliyosankha vosangulusha?

¹⁷ Tikafuna kusankha vosangulusha tufunika kuzikonsha kuti: ‘Kansi cosankha cangu cingankhuze tyani ushamwali wangu na Yehova? Ko cingakhuze tyani cikumbumtima cangu?’ Tiyeni tiphunzile mfundo ziyakine za m’Baibolo zamene zingatiyavye posankha vosangulusha.

18, 19. (a) Kansi Paulo etwala malangizo otyani kwa Akhristu? (b) Ko ni mfundo zotyani zamene zingatiyavye posankha vosangulusha?

¹⁸ Tikasankha vosangulusha niye kuti tasankha vatufuna kuika m’maganizo mwasu. Paulo elemba kuti: “Vilivonse vacendi, vilivonse vofunika ngako, vilivonse volungama, vilivonse vituŵa, vilivonse vacikondi, vilivonse voyamikilika, nkhalidwe iweme iliyonse na vilivonse votamandika, pitilizhyani kuganizila vamene ivi.” (Afilipi 4:8) Ngati tuika vinthu viweme m’maganizo mwasu, tingalaŵile kuti: “Mau a pakamwa pangu na kusinkhasinkha kwa mtima wangu vikukondwelesheni mweo Yehova.”​—Salimo 19:14.

¹⁹ Zikonsheni kuti: ‘Ko nuika vinthu votyani m’maganizo mwangu? Pavuli poonelela filimu  iyakine, ko nunkhala na maganizo aweme? Ko nunkhala na mtendele wa m’maganizo na cikumbumtima ciweme? (Aefeso 5:5; 1 Timoteyo 1:5, 19) Kansi nunkhala omasuka kupemphela kwa Yehova olo nikumvwa caipa? Ko vosangulusha vamene ivi vunipangisha kuganizila za ciwawa olo za ciwelewele? (Mateyu 12:33; Maliko 7:20-23) Kansi vosangulusha vanusankha vuonesha kuti ‘nutolela nzelu ya nthawi ino’? (Aroma 12:2) Mayankho ŵasu ofumila pansi pa mtima angatiyavye kuona zatingacite kuti titang’ishe ushamwali wasu na Yehova. Tufunika kupemphela monga ni wamasalimo wamene eciti: “Citishani menso ŵangu kuti asaone vinthu vatyalatyala.” *​—Salimo 119:37.

20, 21. Ndaŵa yanji tufunika kuganizila mwakumvwila ayakine posankha vosangulusha?

²⁰ Mfundo iyakine yofunika kukumbukila ni yakuti: “Vinthu vonse ni vololeka koma ni vonse lini volimbikisha. Aliyense osati akocita vozipindulisha yeka, koma vopindulisha muyakine.” (1 Akorinto 10:23, 24) Olo kuti tili na ufulu wocita cinthu ciyakine, zutanthauza lini kuti tufunika kucicita. Tufunika kuganizila mosamala mwamene vosankha vasu vingakhuzile akwasu na azilongosi.

²¹ Vikumbumtima vasu vusiyana. Mwacisanzo, cikumbumtima canu cingakuloleni kuonelela pulogilamu  iyakine pa TV. Koma ngati mwazindikila kuti pulogilamu yamene iyo yuvutisha cikumbumtima ca mkwasu olo kalongosi, ko mungacitenji? Olo kuti muli na ufulu woionelela, mungasankhe kusaionelela. Ndaŵa yanji? Cifukwa cakuti mufuna lini kucimwila akwasu”​—makamaka “kucimwila Khristu.” (1 Akorinto 8:12) Tufuna lini kucita ciliconse camene cingakhumudwishe Akhristu ayasu.​—Aroma 14:1; 15:1; 1 Akorinto 10:32.

22. Tingaoneshe tyani kuti tuganiza luweme pa zosankha za Akhristu ayakine?

²² Tyani ngati cikumbumtima canu cukulolani lini kuonelela, kuŵelenga olo kucita vinthu vamene muyakine oona kuti ni vovomelezhyeka? Cifukwa cakuti mukonda na kulemekeza mkwasu, mungamukakamizhye lini kupanga cosankha colingana na canu. Munthu woyendesha motoka oziŵa kuti ayakine angayendeshe mofulumila olo patontho-patontho kupambana yove koma onse ni madilaiva aweme. Molingana na izi, mweo na mkwasu muyakine mungokonkha mfundo za m’Baibolo koma mungasiyane patontho pankhani yokhuza vosangulusha voyenela.​—Mlaliki 7:16; Afilipi 4:5.

23. N’cinji cingatiyavye kusankha luweme vosangulusha?

²³ N’cinji cingakuyavyeni kusankha luweme vosangulusha? Ngati tuseŵenzesha cikumbumtima casu cophunzisiwa luweme mfundo za m’Baibolo koma soti ngati tusamala za akwasu na azilongosi, tikosankha luweme. Tikacita tetyo tinkhale okondwa poziŵa kuti tucita “vinthu vonse kuti vitwalo ulemelelo kwa Mulungu.”