1-3. (a) Ko Yehova watipasa mphaso yotyani? Tingaiseŵenzeshe tyani molakwika? (b) Kansi tufunika kuiseŵenzesha tyani mphaso yolaŵila?

GANIZILANI kuti atata agulila mwana wao njinga. Ni okondwa kupasa mwana wao mphaso yapadela. Koma tyani ngati mwana oyendesha lini bwino njinga ndipo wakuntha munthu nomucita? Ko awisi angamvwe tyani?

² Yehova niye otipasa ‘mphaso iliyonse iweme na yangwilo.’ (Yakobo 1:17) Imozi mwa mphaso ziweme ni mphaso yolaŵila. Mphaso yamene iyi yutipasa mwai wofotokoza maganizo ŵasu na mwatumvwila. Tukwanisha kulaŵila vinthu vamene vingayavye ayakine kumvwa luweme. Koma ngati tusamala lini zatulaŵila, tingakhumudwishe ayakine.

³ Mau ŵasu ali na mphamvu ngako, ndipo Yehova otiphunzisa mwatingaseŵenzeshele luweme mphaso yawatipasa. Otiuzhya kuti: “Mau alionse owola asafume pakamwa panu, koma alionse olimbikisha monga ni mwakungafunikile, kuti akondweleshe oŵamvwa.”(Aefeso 4:29) Tiyeni tione mwatingaseŵenzeshele mphaso yamene iyi kuti tikondweleshe Mulungu nolimbikisha ayakine.

4, 5. Kansi tingaphunzile cinji m’buku ya Miyambo pa nkhani yokhuza zolaŵila zasu?

⁴ Mau ali na mphamvu, tetyo tufunika kusamala zatulaŵila na mwatulaŵilila. Lemba ya Miyambo 15:4 ikuti: “Lilime yodekha ili monga ni cimuti ca moyo, koma lilime yacinyengo yuvutisha mtima.” Monga ni mwakusangalalila ŵanthu na cimuti cokongola, mau aweme nao olimbikisha munthu. Koma mau aipa okhumudwisha munthu ndipo omucitisha kuzimvwa kuti ni watyalatyala.​—Miyambo 18:21.

⁵ Lemba ya Miyambo 12:18 yulaŵila kuti: “Pali munthu wamene olaŵila mosaganizila na mau olasa monga ni cipula.” Munthu wolaŵila mosaganizila angakhumudwishe ayakine nocitisha kuti ŵanthu azondane. Payakine mukumbukila mwezekukhuzilani munthu muyakine pecilaŵila mau okhumudwisha. Koma lemba iyi yupitilizhya kuti: “Koma lilime ya ŵanthu anzelu yupolesha.” Mau aweme angayavye ŵanthu amene ekhumudwishana kuyamba kusangalala nonkhala soti pa ushamwali uweme. (Ŵelengani Miyambo 16:24.) Ngati tukumbukila kuti zolaŵila zasu zingakhumudwishe olo kulimbikisha ayakine, zitiyavye kuti tikolaŵila mosamala.

6. Ndaŵa yanji n’cinthu covuta kulaŵila vinthu viweme?

⁶ Cifukwa ciyakine catufunikila kusamala na zatulaŵila n’cakuti tiliye ungwilo. Baibolo yulaŵila kuti: “Maganizo ya ŵanthu ni aipa,” ndipo zatulaŵila zuonesha zili mumtima mwasu. (Genesis 8:21; Luka 6:45) Nthawi ziyakine cunkhala covuta kulaŵila vinthu viweme. (Ŵelengani Yakobo 3:2-4.) Koma tufunika kuyesayesa kuti tikolaŵila vinthu viweme.

7, 8. Kansi zatulaŵila zingakhuze tyani ushamwali wasu na Yehova?

 ⁷ Tufunika soti kusamala na zatulaŵila cifukwa tikayankhe mlandu kwa Yehova pa vinthu vatulaŵila. Lemba ya Yakobo 1:26 yulaŵila kuti: “Ngati munthu oziona kuti ni wopembeza, koma olamulila lini lilime yake, ndipo opitilizhya kunyenga mtima wake, kupembeza kwa munthu wotetyo n’kwatyalatyala.” Mau yecimasulila kuti “watyalatyala” angatanthauze soti “aliye nchito.” (1 Akorinto 15:17) Tetyo ngati tusamala lini na zatulaŵila, tingaononge ushamwali wasu na Yehova.​—Yakobo 3:8-10.

⁸ Kulaŵila cendi tili na vifukwa viweme vonkhalila osamala na zatulaŵila. Kuti tiseŵenzeshe luweme mphaso yawatipasa Yehova, tufunika kuziŵa mau yatufunika kupewa.

9, 10. (a) Kansi ŵanthu masiku ŵano okonda kulaŵila mau otyani? (b) Ndaŵa yanji tufunika kupewa kulaŵila mau onyoza?

⁹ Ŵanthu anyinji masiku ŵano, okonda kulaŵila monyoza olo kulaŵila mosayenela. Anyinji oganiza kuti ofunika kuseŵenzesha mau otukwana olo onyoza kuti ŵanthu amvwishe zakulaŵila. Kanyinji-kanyinji ŵanthu ocita nthabwala oseŵenzesha mau otukwana olo onyoza kuti asekeshe ŵanthu. Koma mtumwi Paulo elaŵila kuti: “Koma lomba mutaye kutali ivi vonse; ukali, kupya mtima, kuipa, na mau aipa, ndipo pakamwa panu pasafume nkhani zotukwana.” (Akolose 3:8) Elaŵila soti kuti ‘nkhani zopusa zisatomolewe nangu patontho pakati panu.’​—Aefeso 5:3, 4.

¹⁰ Yehova na ŵanthu omukonda okondwela lini na nkhani zotukwana. Mau otukwana ni aipa. Baibolo yulaŵila kuti, ‘vinthu visali vituŵa’ vili m’gulu ya “nchito zamuŵili.” (Agalatiya 5:19-21) ‘Vinthu visali vituŵa’ vuyangizhyilapo macimo osiyanasiyana koma soti nkhalidwe iliyonse iipa yamene ingacitishe munthu kusankhala na nkhalidwe ituŵa. Ngati munthu ali na ciyoŵelezi colaŵila mau aipa ndipo oleka lini, angacosewe mumpingo.​—2 Akorinto 12:21; Aefeso 4:19; onani Zakosilizhyila 23.

11, 12. (a) Kansi makambilano ŵasu angacinje tyani nonkhala tonzhyo? (b) Ndaŵa yanji tufunika kupewa kulaŵila zawenye zokhuza ŵanthu ayakine?

¹¹ Tufunika kupewa kutonzhya. N’cinthu cacibadwa kucita cidwi na ŵanthu ayakine nofotokozela ayakine zokhuza ayasu na abanja ŵasu. Zamene izi zecitikako m’nthawi yakuvuli. Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila enzofunishisha kuziŵa umoyo wa akwasu na azilongosi  ndipo enzofuna kuŵayavya. (Aefeso 6:21, 22; Akolose 4:8, 9) Ngati tusamala lini tingacinje makambilano noyamba kutonzhya. Tikayamba kuuzhya ayakine nkhani zotonzhya, niye kuti tuuzhya ayakine nkhani zawenye zamene zufunika kunkhala zacisinsi. Ngati tusamala lini tingapezeke kuti tulaŵila vinthu vawenye vamene viliye umboni. Izi niye zecicita Afarisi, emutalizhyila wenye Yesu pa vinthu vaaliyocite. (Mateyu 9:32-34; 12:22-24) Nkhani zawenye zingaipishe mbili ya munthu noleta mikangano koma soti zingaononge ushamwali.​—Miyambo 26:20.

¹² Yehova ofuna kuti tikolaŵila vinthu voyavya koma soti volimbikisha osati voleta udani. Yehova ozonda munthu “aliyense woyambisha mikangano pakati pa akwasu.” (Miyambo 6:16-19) Woyamba kutala wenye enze Satana Maleŵaniya wamene etalizhyila Mulungu wenye. (Chivumbulutso 12:9, 10) Masiku ŵano ŵanthu anyinji okonda kutalizhyilana wenye. Koma izi zufunika lini kucitika mumpingo Wacikhristu. (Agalatiya 5:19-21) Tetyo tufunika kusamala vatufuna kulaŵila koma soti tikoyamba taganiza tikaliyolaŵila. Tikaliyoyamba kulaŵila zokhuza munthu muyakine tufunika kuzikonsha kuti: ‘Ko zanufuna kulaŵila n’zacendi koma soti zuonesha kuti nine muweme mtima? Kansi n’zoyavya? Ko munthu wanufuna kulaŵilapo akamvwa zinkhale tyani?’ Kansi neo ningamvwe tyani ngati munthu muyakine waninenela zamene izi?’​—Ŵelengani 1 Atesalonika 4:11.

13, 14. (a) Ko mau aipa angakhuze tyani ayakine? (b) Kansi kutafula n’cinji? Ndaŵa yanji Akhristu ofunika kupewa kutafulila ayakine?

¹³ Tonse nthawi ziyakine tulakwisa ndipo pavuli  pake tuziimba mlandu. Koma tufunika lini kunkhala na ciyoŵelezi colaŵila mau aipa okhuza ayakine. Akhristu ofunika kupewa mau onyoza. Mtumwi Paulo elaŵila kuti: ‘Pewani kuŵaŵiwa mtima konse kwa nkhanza, kupya mtima, ukali, kulaŵilisha koma soti mau aipa.’ (Aefeso 4:31) Ma Baibolo ayakine emasulila mau akuti “mau aipa” kuti “mau oŵaŵa” koma soti “mau onyoza.” Mau aipa angacosele munthu ulemu nomupangisha kuzimvwa kuti ni watyalatyala. Ŵana ocelwa lini kukhumudwa, tetyo tufunika kunkhala osamala polaŵila nao.​—Akolose 3:21.

¹⁴ Baibolo yuticenjeza pa nkhani yonyoza kwamene ni kutafula. Kutafula ni kulaŵila mau onyoza na colinga cakuti ayakine akhumudwe. Zingankhale zokhumudwisha ngati munthu ocitila muyake wa mu ukwati olo ŵana zamene izi. Ngati munthu oleka lini kutafulila ayakine angacosewe mumpingo. (1 Akorinto 5:11-13; 6:9, 10) Monga ni mwataphunzilila, ngati tulaŵila mau onyoza, awenye, olo mau aipa, tingaononge ushamwali wasu na Yehova na ayakine.

15. Ko tufunika kulaŵila tyani kuti tilimbikishe ayakine?

¹⁵ Kansi tingaseŵenzeshe tyani mphaso yolaŵila m’njila yakufuna Yehova? Nangu kuti Baibolo yulaŵila lini mwacindunji zatufunika kulaŵila olo kusalaŵila, yutilimbikisha kulaŵila mau “alionse olimbikisha.” (Aefeso 4:29) Mau olimbikisha onkhala atuŵa, aweme na acendi. Yehova ofuna kuti tikoseŵenzesha mphaso yolaŵila polimbikisha ayakine. Izi nthawi ziyakine zingakhale zovuta. Pofunika kuyesayesa kuti tikolaŵila  vinthu volimbikisha m’malo molaŵila mosasamala. (Tito 2:8) Lomba tiyeni tilaŵizhyane vinthu vatingalaŵile kuti tilimbikishe ayakine.

16, 17. (a) Ndaŵa yanji tufunika kuyamikila ayakine? (b) Ko tufunika kuyamikila ŵani?

¹⁶ Yehova na Yesu ni ŵanthu oyamikila. Tetyo tufunika kutolela cisanzo cao. (Mateyu 3:17; 25:19-23; Yohane 1:47) Kuti tilaŵile mau amene angalimbikishe ayakine, tufunikila kuganizila zatufuna kulaŵila noonesha cidwi. Lemba ya Miyambo 15:23 yulaŵila kuti: “Mau olaŵiliwa pa nthawi yoyenela ni aweme ngako.” Tulimbikishiwa ngako ngati munthu muyakine watiyamikila mofumila pansi pamtima pa vinthu vatacita.​—Ŵelengani Mateyu 7:12; onani Zakosilizhyila 27.

¹⁷ Ngati muli na ciyoŵelezi coona ziweme muli ayakine, cinkhale cosavuta kuŵayamikila mofumila pansi pamtima. Mwacisanzo, mumpingo mwanu muli munthu okonzekela luweme nkhani olo oyesayesa kuyankha pa misonkhano, mlumbwana oonesha kutang’a mtima kusukulu olo mkulukazi otolamo mbali mu utumiki nthawi zonse. Ŵanthu oteti angalimbikishiwe ngati tuŵayamikila. N’cinthu cofunika ngako kuli mwanalume kuuzhya mwanakazi wake kuti omukonda ndipo ofunika kumuyamikila. (Miyambo 31:10, 28) Monga mwamene vomela vufunikila zuŵa na manzi, nao ŵanthu osangalala ngati ayamikiliwa. Ŵana nao ofuna kuyamikiliwa. Mukoyesayesa kuŵayamikila cifukwa ca minkhalidwe yao iweme na kuyesayesa kwao. Kuŵayamikila kungaŵapangishe kuti akocita vinthu motang’a mtima koma soti kuti akocita zoyenela.

18, 19. Ndaŵa yanji tufunika kuyesayesa kuyamikila notonthoza ayakine? Kansi tingacite tyani zamene izi?

 ¹⁸ Ngati tuyamikila ayakine na kuŵatonthoza, tutolela cisanzo ca Yehova. Yove osamala ngako ŵanthu “onyozeka” koma soti “ŵala ovutika maganizo.” (Yesaya 57:15) Yehova ofuna kuti ‘tipitilizhye kutonthozana’ ‘nolaŵila molimbikisha kuli amtima wacisoni. ‘(1 Atesalonika 5:11, 14) Ngati tucita izi, yove oona noyamikila kuyesayesa kwasu.

¹⁹ Payakine mungazindikile kuti munthu muyakine mumpingo mwanu ekhumudwa olo pali vinthu viyakine vaakuda navo nkhaŵa. Kansi mungalaŵile cinji kuti mumulimbikishe? Mungasilizhye lini vuto yaali  nayo, koma mungacite vinthu voonesha kuti mumudela nkhaŵa. Mwacisanzo, mungapeze mpata wotandala naye. Mungaŵelenge naye vesi ya m’Baibolo olo kupemphela naye. (Salimo 34:18; Mateyu 10:29-31) Asimikizhyileni akwasu na azilongosi mumpingo kuti muŵakonda. (1 Akorinto 12:12-26; Yakobo 5:14, 15) Mukolaŵila m’njila yoonesha kuti mukhulupilila zamulaŵila.​—Ŵelengani Miyambo 12:25.

20, 21. N’cinji cingayavye ŵanthu kuti akonkhe mosavuta malangizo?

²⁰ Tingalimbikishe ayakine ngati tutwala malangizo aweme. Monga ŵanthu aliye ungwilo, tufunikila  malangizo nthawi zonse. Lemba ya Miyambo 19:20 yulaŵila kuti: “Mvwaya uphungu ndipo konkha malangizo kuti ukankhale wanzelu msogolo.” Ni akulu lini tyala ofunika kutwala malangizo olo uphungu, nao makolo ofunika kutwala malangizo kuli ŵana ŵao. (Aefeso 6:4) Azilongosi angapasane malangizo aweme. (Tito 2:3-5) Cifukwa cokonda akwasu na azilongosi, tufuna kutwala malangizo amene angaŵakhumudwishe lini. Ko n’cinji cingatiyavye?

²¹ Payakine mukumbukila kuti munthu muyakine ekupasani malangizo aweme amene muliyovutike kuyakonkha. N’cinji cepangisha kuti malangizo amene ao ankhale oyavya? Payakine mweona kuti munthu wamene uyo okuganizilani. Olo eonesha kuti ni muweme mtima koma soti wacikondi. (Akolose 4:6) Payakine malangizo efumila m’Baibolo. (2 Timoteyo 3:16) Malangizo yatingatwale ofunika kufumila m’Baibolo, kaya tangotomola lemba olo mfundo ili palemba. Tufunika lini kukakamizhya ayakine kuti akokonkha maganizo ŵasu olo kuseŵenzesha malemba molakwika kuti akatizhyane na zofuna zasu. Kukumbukila mwetemvwila petipasiwa malangizo kungatiyavye popasa ayakine malangizo.

22. Kansi mweo mufuna kuseŵenzesha tyani mphaso yolaŵila?

²² Monga ni mwataonela, kulaŵila ni mphaso yofumila kwa Mulungu. Cikondi casu pa Mulungu cutisonkhezela kuseŵenzesha mphaso yolaŵila mwanzelu. Mufunika kukumbukila kuti mau ali na mphamvu yofookesha olo kulimbikisha munthu. Tetyo tiyeni ticite zatingakwanishe kuseŵenzesha mau ŵasu polimbikisha ayakine.