1, 2. (a) Ko tufunika kukonkha malangizo a ŵani? (b) Tilaŵizhyane makonsho otyani m’mutu uno?

PEMWENZE mwana, payakine mwenzofuna lini kucita vinthu viyakine veenzokuuzhyani makolo ŵanu. Olo n’tetyo mwenzoŵakonda noŵamvwila. Koma ni nthawi lini zonse pemwenzofuna kuŵamvwila. Nthawi ziyakine zenzokuvutani.

² Tuziŵa kuti Yehova Ausuwasu otikonda. Yove otisamalila cifukwa cakuti ooneshesha kuti tili na zinthu zofunikila kuti tisangalale na moyo. Otipasa malangizo amene angatiyavye kuti zinthu zitiyendele luweme. Nthawi ziyakine angaseŵenzeshe ŵanthu ayakine kuti atipase malangizo. Tetyo tufunika kulemekeza ulamulilo wa Yehova. (Miyambo 24:21) Ndaŵa yanji nthawi ziyakine cunkhala cinthu covuta kumvwila malangizo? Ndaŵa yanji Yehova otiuzhya kuti tikomvwila malangizo? Ndipo tingaoneshe tyani kuti tulemekeza ulamulilo wake?​—Onani Zakosilizhyila 9.

3, 4. Ko n’cinji cecitisha kuti ŵanthu ankhale aliye ungwilo? Ndaŵa yanji n’cinthu covuta kumvwila malangizo ofumila kuli ayakine?

³ Monga ŵanthu, tili na mtima wosafuna kumvwila. Izi zeonekela luweme kufumila pamene Adamu na Eva ecimwa. Nangu kuti enze angwilo, epondokela ulamulilo wa Mulungu. Kufumila nthawi yamene iyo ŵanthu ankhala ovyalika na ucimo. Niye cifukwa cake n’cinthu covuta kumvwila malamulo a Yehova koma soti olamulila aumunthu. Cifukwa ciyakine n’cakuti ŵanthu ŵakuseŵenzesha Yehova kutwala malangizo aliye ungwilo.​—Genesis 2:15-17; 3:1-7; Salimo 51:5; Aroma 5:12.

⁴ Cifukwa cakuti tiliye ungwilo, nthawi ziyakine tukonda kulikuzhya. Nkhalidwe iyi ingacitishe kuti cinkhale covuta kumvwila malangizo. Mwacisanzo, m’nthawi ya Aisiraeli, Yehova esankha Mose kusogolela ŵanthu Ŵake. Koma Kora wamene etumikila Yehova kwa vyaka vinyinji eyamba kulikuzhya noonesha kusoŵa ulemu kwa Mose. Nangu kuti Mose enzosogolela ŵanthu a Mulungu, enze lini wolikuzhya koma ofotokozewa kuti enze munthu wolicefya ngako pa ŵanthu a m’nthawi yamene iyo. Nangu n’tetyo, Kora ekana kumvwila malangizo a Mose, ndipo esonkhezela gulu ya ŵanthu kuti ipondokele Mose. Ko n’cinji cecitika kwa Kora na ayakine epondoka? Onse epaiwa. (Numeri 12:3; 16:1-3, 31-35) M’Baibolo muli visanzo vinyinji vamene vingatiphunzise kuipa kolikuzhya.​—2 Mbiri 26:16-21; onani Zakosilizhyila 10.

5. Kansi ŵanthu ayakine aseŵenzesha tyani ulamulilo wao molakwika?

 ⁵ Kanyinji-kanyinji munthu akankhala na udindo okonda kucita zosayenela. Kuyambila kale, ŵanthu ankhala oseŵenzesha ulamulilo wao mosayenela. (Ŵelengani Mlaliki 8:9.) Mwacisanzo, Sauli enze munthu muweme koma soti wolicefya, Yehova pecimusankha kunkhala mfumu ya Isiraeli. Koma elola kulikuzhya na nsanje kukula mumtima mwake, ndipo izi zecitisha kuti afune kupaya munthu wosalakwa Davide. (1 Samueli 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Pavuli pake Davide enkhala mfumu, ndipo enze mfumu iweme kupambana mafumu onse enkhalako mu Isiraeli. Koma m’kuluta kwa nthawi Davide eyamba kuseŵenzesha ulamulilo wake molakwika. Ecita ciwelewele na Bati-seba mkazi wa Uriya, ndipo eyesa kufisa cimo yake mwa kucitisha kuti Uriya akapaiwe ku nkhondo.​—2 Samueli 11:1-17.

6, 7. (a) Ko cikondi casu pa Yehova cutisonkhezela kucita cinji? (b) N’cinji cingatiyavye kumvwila olo kuti n’cinthu lini cipepu kucita teti?

⁶ Tumvwila malamulo a Yehova cifukwa cakuti tumukonda, ndipo cifukwa cakuti tumukonda kupambana ciliconse, tufuna kumukondwelesha. (Ŵelengani Miyambo 27:11; Maliko 12:29, 30.) Kufumila pecicimwa Adamu na Eva m’munda wa Edeni, Satana wankhala ocitisha ŵanthu kukaikila ulamulilo wa Yehova. Yove ofuna kuti tikoganiza kuti Yehova aliye ufulu wotiuzhya zocita. Koma uyu ni  wenye. Tuvomelezhya mau akuti: “Nimwe woyenela, mweo Yehova Mulungu wasu, kulondela ulemelelo na ulemu na mphamvu, cifukwa cakuti mwelenga vinthu vonse.”​—Chivumbulutso 4:11.

⁷ Pemwenze mwana, makolo ŵanu ekuphunzisani kuti mukoŵamvwila olo kuti mwenzofuna lini. Molingana na izi, nthawi ziyakine n’cinthu lini cipepu kwa atumiki a Yehova kunkhala omvwila. Koma cifukwa cokonda Yehova nomulemekeza, tuyesayesa kumumvwila. Yesu etionesha cisanzo ciweme, yove emvwila Yehova olo kuti cenze lini cipepu kucita teti. Niye cifukwa cake euzhya Ausuwake kuti: “cifunilo canu cicitike, osati cangu.”​—Luka 22:42; onani Zakosilizhyila 11.

8. Ko Yehova oseŵenzesha njila zotyani kuti atisogolele? (Onani bokosi yakuti “ Mukomvwila Malangizo.”)

⁸ Masiku ŵano, Yehova oseŵenzesha njila zosiyanasiyana potisogolela. Mwacisanzo, watipasa Baibolo koma soti akulu mumpingo. Tuonesha kuti tulemekeza ulamulilo wa Yehova mwa kulemekeza ŵanthu amene otisogolela. Ngati tukana kuŵamvwila, niye kuti tukana kuti Yehova atisogolele. Aisiraeli pecikana Mose, Yehova eona kuti ekana yove.​—Numeri 14:26, 27; onani Zakosilizhyila  12.

9. Kansi cikondi cingatisonkhezele tyani kumvwila malangizo?

⁹ Ngati tulemekeza ulamulilo, tuonesha kuti tukonda akwasu na azilongosi. Ganizilani izi, ngati kwacitika masoka acilengedwe, ŵanthu otwala thandizo oyesayesa kuti apulumuse ŵanthu anyinji. Kuti nchito yao icitike luweme, ofunika kunkhala okatizhyana ndipo aliyense ofunika kukonkha malangizo. Koma  ngati m’mozi onyalanyaza malangizo olo kuti ali na vifukwa viweme vocitila teti, angacitishe kuti onse apezeke m’mavuto. Molingana na izi, ngati tunyalanyaza malangizo ofumila kwa Yehova na ŵanthu ŵakuseŵenzesha, zingacitishe kuti ayakine avutikilemo. Koma ngati tumvwila Yehova, tuonesha kuti tukonda akwasu na azilongosi nolemekeza makonzedwe a Yehova.​—1 Akorinto 12:14, 25, 26.

10, 11. Ko tilaŵizhyane cinji lomba?

¹⁰ Zilizonse zaangatiuzhye Yehova kuti ticite zutipindulisha. Ngati tulemekeza ulamulilo m’banja, mumpingo koma soti akulu-akulu a boma zinthu zingatiyendele luweme.​—Deuteronomo 5:16; Aroma 13:4; Aefeso 6:2, 3; Aheberi 13:17.

¹¹ Kuziŵa cifukwa cake Yehova ofuna kuti tikolemekeza  ayakine kungatiyavye kuti tikocita teti. Tiyeni tilaŵizhyane zinyinji zokhuza mwatingaoneshele ulemu pa mbali zitatu.

12. Ko mulume angaoneshe tyani kuti olemekeza ulamulilo?

¹² Yehova niye eyambisha banja, ndipo epasa aliyense udindo m’banja. Ngati aliyense ocita zakufuna Yehova, zinthu zingayende luweme ndipo banja yonse ingapindule. (1 Akorinto 14:33) Yehova eika mwanalume kunkhala mutu wabanja. Izi zutanthauza kuti oyembekezela mulume kuti akosamalila nosogolela mkazi wake na ŵana mwacikondi. Tetyo mulume akayankhe mlandu kwa Yehova kulingana na mwakusamalilila banja yake. Munalume Wacikhristu ofunika kunkhala muweme mtima, wacikondi nosamalila  banja yake monga ni mwamene Yesu enzosamalilila mpingo. Ngati mulume ocita teti, oonesha kuti olemekeza ulamulilo wa Yehova.​—Aefeso 5:23; onani Zakosilizhyila  13.

13. Munakazi angaoneshe tyani kuti olemekeza ulamulilo?

¹³ Naye munakazi Wacikhristu ali na mbali yofunika ngako m’banja. Oyavya mulume wake kuseŵenza mwakhama kuti akwanilishe luweme udindo wake monga mutu wabanja. Onse pamozi ali na udindo wophunzisa ŵana. Cisanzo cake ciweme niye njila imozi yamene munakazi ophunzisila ŵana kunkhala aulemu. (Miyambo 1:8) Yove olemekeza mulume wake ndipo ocilikiza zosankha zake. Nangu kuti aliyokatizhyane na zosankha za mulume wake, ofotokoza maganizo ŵake mwaulemu. Ngati munakazi Wacikhristu ni wolunguliwa na munthu wamene ni Mboni lini yunkhala vuto ikulu. Koma ngati opitilizhya kumukonda nomulemekeza, zingayavye kuti nthawi iyakine akayambe kutumikila Yehova.​—Ŵelengani 1 Petulo 3:1.

14. Ko ŵana angaoneshe tyani kuti olemekeza ulamulilo?

¹⁴ Ŵana ni amtengo wapatali kwa Yehova, ndipo ofunika kutetezewa koma soti kusogolelewa. Ngati ŵana omvwila, makolo ŵao onkhala okondwela. Kupambana zonse ngati ŵana omvwila, olemekeza Yehova nomusangalasha. (Miyambo 10:1) M’mabanja anyinji, ŵana olelewa na kolo imozi. Izi zunkhala zovuta kuli kolo na ŵana. Koma ngati ŵana omvwila noyavya amai ŵao olo ausuwao, banja yuyenda luweme. Nangu kuti paliye banja yangwilo, banja iliyonse ingankhale yosangalala ngati aliyense okonkha malangizo  a Yehova. Izi zuleta ulemelelo kwa Yehova, wamene eyambisha banja.​—Aefeso 3:14, 15.

15. Kansi tingaoneshe tyani kuti tulemekeza ulamulilo mumpingo?

¹⁵ Yehova otisogolela kupitila mumpingo Wacikhristu, ndipo wapasa Yesu ulamulilo wonse. (Akolose 1:18) Yesu wapasa “kapolo wokhulupilika na wanzelu” udindo wakuti asamalile ŵanthu a Mulungu pacalo. (Mateyu 24:45-47) Masiku ŵano “kapolo wokhulupilika na wanzelu” ni Bungwe Yolamulila, yamene yutwala zinthu zatufunikila pa nthawi yake kuti cikhulupililo casu cinkhale cotang’a. Akulu, atumiki oyavya na oyanganila madela oyavya mipingo pacalo conse ndipo olondela malangizo kufumila ku Bungwe Yolamulila. Akwasu aŵa ali na udindo wotisamalila ndipo akayankhe mlandu kwa Yehova kulingana na mwakusamalilila udindo wamene uyu. Tetyo ngati tulemekeza analume amene aŵa, niye kuti tulemekeza Yehova.​—Ŵelengani 1 Atesalonika 5:12; Aheberi 13:17; onani Zakosilizhyila  14.

16. Ndaŵa yanji tingalaŵile kuti akulu na atumiki oyavya oikiwa pa udindo na mzimu utuŵa?

¹⁶ Akulu na atumiki oyavya, oyavya ŵanthu mumpingo kuti ankhale okhulupilika koma soti okatizhyana. Analume amene aŵa nao aliye ungwilo. Ko oikiwa tyani pa udindo? Ofunika kukwanilisha ziyeneleso zupezeka m’Baibolo. (1 Timoteyo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Yehova eseŵenzesha mzimu utuŵa kuti ayavye olemba Baibolo kufotokoza ziyeneleso zamene izi. Akulu osenga Yehova kuti aŵapase mzimu utuŵa pakulaŵizhyana za munthu wakufuna kumuyamikila  kuti ankhale mkulu olo mtumiki woyavya. Tetyo Yehova na Yesu niye osogolela m’mipingo. (Machitidwe 20:28) Analume amene aŵa eikiwa kuti akotisamalila, ndipo ni mphaso yofumila kwa Mulungu.​—Aefeso 4:8.

17. Ko nthawi ziyakine kalongosi ofunika kucita cinji kuti aoneshe kuti olemekeza makonzedwe a Yehova?

¹⁷ Nthawi ziyakine pa mpingo pangankhale paliye akulu olo atumiki oyavya kuti asamalile mbali ziyakine mumpingo. Akwasu ayakine obatizika angayavye, koma ngati paliye, kalongosi angacite mbali yamene ingacitiwe na mkwasu wobatizika. Ngati zili teti, ofunika kuvwala cinthu ku mutu, citambala olo cisote. (1 Akorinto 11:3-10) Kucita izi kuonesha kuti olemekeza makonzedwe a Yehova a umutu, m’banja koma soti mumpingo.​—Onani Zakosilizhyila  15.

18, 19. (a) Kansi tingaphunzilepo cinji pa Aroma 13:1-7? (b) Tingaoneshe tyani kuti tulemekeza maboma?

¹⁸ Masiku ŵano, Yehova walola maboma kuti akolamulila, tetyo tufunika kuŵaonesha ulemu. Maboma amene aŵa opanga vyalo koma soti madela kuti akokata luweme nchito zao poyavya ŵanthu. Akhristu omvwila malangizo opezeka pa Aroma 13:1-7. (Ŵelengani.) Tulemekeza “olamulila akulu-akulu” nomvwila malamulo a m’calo mwatunkhala. Malamulo amene aŵa angakhuze banja yasu, malonda olo katundu wasu. Mwacisanzo, tulipila msonkho, ndipo boma ikatiuzhya kulemba mafomu olo makalata tufunika kumvwila. Ko tingacite tyani ngati boma yutiuzhya kucita vinthu vamene vuphwanya malamulo  a Mulungu? Mtumwi Petulo elaŵila kuti: “Tuwamila kumvwila Mulungu monga wolamulila, osati ŵanthu.”​—Machitidwe 5:28, 29.”

¹⁹ Ngati tucita vinthu na akulu-akulu a boma monga oweluza milandu na apolisi, tufunika kuonesha ulemu. Akhristu acilumbwana oonesha ulemu kuli matica na anchito ayakine a pa sukulu. Tufunika kulemekeza otilemba nchito olo kuti anyanchito ayakine oonesha lini ulemu. Ngati tucita teti, tutolela cisanzo ca mtumwi Paulo wamene enzolemekeza akulu-akula a boma olo kuti cenze covuta kucita teti. (Machitidwe 26:2, 25) Nangu kuti ayakine aticitile vinthu viipa, tufunika kupitilizhya kuŵalemekeza.​—Ŵelengani Aroma 12:17, 18; 1 Petulo 3:15.

20, 21. N’vinthu viweme votyani vamene vingacitike ngati tulemekeza ayakine?

²⁰ Ŵanthu pacalo olemekeza lini ayakine. Koma atumiki a Yehova oyesayesa kulemekeza ayakine. Tukonkha malangizo yecilaŵila mtumwi Petulo akuti: “Lemekezani ŵanthu onse kaya ankhale a mtundu wotyani.” (1 Petulo 2:17) Ŵanthu ayakine oziŵa ngati tuŵalemekeza, ndipo Yesu etiuzhya kuti: “Oneshani kuwala kwanu pamenso pa ŵanthu, kuti aone nchito zanu ziweme na kuti alemekeze Ausuwanu akululu.”​—Mateyu 5:16.

²¹ Ngati tuonesha ulemu m’banja mwasu, mumpingo koma soti ku ŵanthu ayakine, zingacitishe ayakine kuti afune kuphunzila zinyinji zokhuza Yehova. Ndipo ngati tulemekeza ayakine niye kuti tulemekeza Yehova. Kucita izi kukondwelesha Yehova noonesha kuti tumukonda.