1, 2. Ko Yehova akumvwa tyani ngati tuyesayesa kunkhala oona mtima?

GANIZILANI kuti kamlumbwana kofuma kusukulu kuluta ku ng’anda, kapeza pesi ya ndalama. Kangacite nayo cinji? Kangaisunge. Koma m’malo moisunga, koitola nakuyopasa mwineco. Amai ŵake akamvwa zawacita mwana wao, angakondwele ngako.

² Makolo okondwela ngati ŵana ŵao ocita vinthu moona mtima. Ausuwasu akululu Yehova ni “Mulungu wa cendi,” ndipo okondwela ngati tucita vinthu moona mtima. (Salimo 31:5) Tufuna kum’kondwelesha ‘nocita vinthu vonse moona mtima.’ (Aheberi 13:18) Tiyeni tilaŵizhyane mbali 4 zuonesha kuti nthawi ziyakine zingankhale zovuta kunkhala oona mtima. Tilaŵizhyane soti madaliso yatingapeze cifukwa conkhala oona mtima.

3-5. (a) Ko munthu angazitalizhye tyani wenye? (b) N’cinji cingatiyavye kuti tisazitalizhye wenye?

³ Kuti tinkhale oona mtima kuli ayakine, tufunika kupewa kuzitalizhya wenye. Koma kucita izi  n’kosapepuka. M’vyaka handiledi voyambilila, akwasu mumpingo wa Laodikaya enzozitalizhya wenye kuti enzotumikila Mulungu koma enzocita vinthu viipa. (Chivumbulutso 3:17) Nase tingaone monga kuti tuziziŵa bwino koma m’cenecene tuziziŵa lini.

⁴ Mtumwi Yakobo efotokoza kuti: “Ngati munthu oona kuti ni wopembeza koma olamulila lini lilime yake, ozitalizhya wenye mumtima mwake ndipo kupembeza kwake n’kwatyalatyala.” (Yakobo 1:26) Nase tingazitalizhye wenye poganiza kuti ngati tucita ziweme, Mulungu angatiimbe lini mlandu ngati tatalako wenye, kucita mwano olo kuseŵenzesha mau onyoza. Kansi n’cinji cingatiyavye kupewa kuzitalizhya wenye?

⁵ Tikalolesha pagilasi, tuona tyala maonekedwe akunja. Koma ngati tuŵelenga Baibolo, tingaziŵe umunthu wasu wamkati. Baibolo ingatiyavye kuziŵa mbali zatucita luweme na zatisacita luweme. Tuziŵa mbali zatufunika kucinja, monga kaganizidwe, kacitidwe ka zinthu na kalaŵilidwe. (Ŵelengani Yakobo 1:23-25.) Koma ngati tuganiza kuti zonse zili bwino kuli seo, tingacinje lini. Tetyo tufunika kuseŵenzesha Baibolo kuti tiziŵe mwatilili. (Maliro 3:40; Hagai 1:5) Pemphelo ingatiyavye kuziziŵa bwino. Tingasenge Yehova kuti atifufuze notiyavya kuziŵa zatulakwisa kuti ticinje. (Salimo 139:23, 24) Tufunika kukumbukila kuti “Yehova onyansiwa na munthu wacinyengo, koma okonda ŵanthu oongoka mtima.”​—Miyambo 3:32.

6. Ndaŵa yanji munalume na munakazi ofunika kucitilana vinthu moona mtima?

⁶ Kunkhala oona mtima m’banja n’kofunika. Ngati ŵanthu olungulana olaŵizhyana momasuka, aliyense onkhala wotetezeka koma soti womasuka. Kusakhulupilika m’cikwati kungacitike m’njila zosiyanasiyana. Mwacisanzo, munthu ali m’cikwati angayambe kutandala mosayenelela, kukopana na munthu muyakine, kuonelela vithunzithunzi voonesha cinthaku olo kuyamba cisumbali na muyakine. Wamasalimo elaŵila kuti: “Nutandala lini na ŵanthu acinyengo. Ndipo nukatizhyana lini na ŵanthu ofisa umunthu wao.”  (Salimo 26:4) Kukumbwila munthu muyakine wamene ni muyanu lini wa mu ukwati ni kusakhulupilika, ndipo kungaononge ukwati wanu.

7, 8. Mungaiseŵenzeshe tyani Baibolo pophunzisa ŵana kuona ubwino wonkhala oona mtima?

⁷ Ŵana nao ofunika kuphunzila kuti kunkhala oona mtima n’kofunika. Makolo angaseŵenzeshe Baibolo poŵaphunzisa. M’Baibolo muli visanzo va ŵanthu amene enze osakhulupilika. Mwacisanzo, Akani, eiŵa; Gehazi etala wenye kuti apeze ndalama koma soti Yudasi eiŵa ndalama ndipo pavuli pake etwala Yesu na ndalama 30 zasiliva.​—Yoswa 6:17-19; 7:11-25; 2 Mafumu 5:14-16, 20-27; Mateyu 26:14, 15; Yohane 12:6.

⁸ M’Baibolo muli visanzo viweme va ŵanthu amene enze oona mtima. Mwacisanzo, Yakobo euzhya ŵana ŵake kuti awezhye ndalama zecipeza; Yefita na mwana wake munakazi ecita vinthu vecilonjeza Mulungu, koma soti Yesu enze wokhulupilika olo panthawi yovuta. (Genesis 43:12; Oweruza 11:30-40; Yohane 18:3-11) Visanzo ivi vingaŵayavye ŵana kuti aone kufunika konkhala oona mtima.

9. Ni ubwino wotyani ungankhalepo ngati ŵana oona kuti makolo ŵao ocita vinthu moona mtima?

⁹ Makolo angaphunzilepo kanthu pa mfundo iyi yofunika yakuti: “Ko weo uphunzisa ayakine, uziphunzisa lini weka? Weo amene ulalikila kuti usaiŵe, ko nawe uiŵa?” (Aroma 2:21) Ngati makolo ouzhya ŵana kucita vinthu vamene ove ovicita lini, ŵana oziŵa. Ngati tuuzhya ŵana kunkhala oona mtima koma nise lini oona mtima angasokonezeke. Ŵana akaziŵa kuti makolo otala wenye olo pa vinthu vitontho-vitontho,  nao akocita cimozimozi. (Ŵelengani Luka 16:10.) Mosiyana na izi, ŵana akaona kuti makolo ŵao ocita vinthu moona mtima, zingaŵayavye kuti akankhale makolo abwino akayonkhala na ŵana kusogolo.​—Miyambo 22:6; Aefeso 6:4.

10. Kansi tingaoneshe tyani kuti nise oona mtima polaŵila na Akhristu ayasu?

¹⁰ Tufunika soti kucita vinthu moona mtima kwa akwasu na azilongosi. Cingankhale cosavuta kuyamba kutonzhya. Ngati tuuzhya munthu muyakine zetecimvwa koma tiliye umboni wenewene, tingayambe kufalisa wenye. Tetyo tufunika kulamulila lilime yasu.’ (Miyambo 10:19) Kunkhala oona mtima kutanthauza lini kuti tikolaŵila zilizonse zatuganiza, zatuziŵa, koma soti zatamvwa. Olo kuti zatuziŵa n’zacendi ndipo zutikhuza lini, kungankhale kusoŵa cikondi kuuzhyako ayakine. (1 Atesalonika 4:11) Ŵanthu anyinji okonda kulaŵila kuti: “Nulaŵila cendi.” Koma monga atumiki a Yehova, tufuna kuti mau ŵasu akonkhala acisomo koma soti aweme.​—Ŵelengani Akolose 4:6.

11, 12. (a) Ko vinthu vingaipileipile tyani ngati munthu wocimwa ofisa cimo yake? (b) Tingazikonshe makonsho otyani? (c) Tingaoneshe tyani kuti nise oona mtima ku gulu ya Yehova?

¹¹ Yehova epasa akulu udindo wosamalila mpingo. Cingankhale cosavuta kwa akulu kutiyavya ngati nise oona mtima. Ndaŵa yanji? Tilaŵile kuti mwalwala ndipo mwaluta kuyoonana na adokotala, ko mungaŵafise mwamumvwila? Ngati mwaŵafisa, kansi angakuyavyeni tyani? Molingana na izi, tufunika lini kufisa ngati tacita cimo ikulu. M’malo mwake tufunika  kuŵauzhya akulu moona mtima. (Salimo 12:2; Machitidwe 5:1-11) Tyani ngati mwaziŵa kuti muyanu wacita cimo ikulu? (Levitiko 5:1) Ko mungalaŵile kuti, “Pakuti ni muyangu ngako, niulule lini”? Olo mungauzhye akulu kuti amuyavye kukonza soti ushamwali wake na Yehova?​—Aheberi 13:17; Yakobo 5:14, 15.

¹² Tufunika soti kunkhala oona mtima patucita zinthu na gulu ya Yehova, makamaka ngati tulemba maola a utumiki. Koma soti tucita zinthu moona mtima ngati tukonshela utumiki wa upainiya olo utumiki uliwonse.​—Ŵelengani Miyambo 6:16-19.

13. Tingaoneshe tyani kuti nise oona mtima pocita malonda na Akhristu ayasu?

¹³ Akwasu na azilongosi ofunika kusiyanisha nkhani zamalonda na kulambila. Mwacisanzo, ngati tili pa Ng’anda ya Ufumu olo mu utumiki, tufunika lini kulaŵila zamalonda. Tufunika lini kulyela masuku pamutu akwasu na azilongosi pa nkhani zamalonda. Ngati mwalemba nchito Mboni, mufunika kuŵalipila panthawi yake, noŵapasa malipilo yemwepangana. Apaseni zinthu zonse zofunikila malinga ni malamulo aboma. Zinthu zamene izi zuyangizhyilapo inshuwalansi ya zacipatala na masiku a cuti. (1 Timoteyo 5:18; Yakobo 5:1-4) Ngati mwalembewa nchito na Mboni iyanu, mufunika lini kuyembekezela kuti akokucitilani vinthu mokondela. (Aefeso 6:5-8) Mukooneshesha kuti museŵenza maawazi yemwepangana nokata nchito moikilapo mtima.​—2 Atesalonika 3:10.

14. Ko Akhristu ofunika kucita cinji akaliyoyamba nkhani zamalonda?

 ¹⁴ Tyani ngati tagwilizana zocita malonda na mkwasu, olo takongoleshana ndalama? Pa zocitika zoteti, tufunika kuseŵenzesha mfundo ya m’Baibolo yakuti: Tikolembelana! Mneneli Yeremiya pecigula munda, elemba makope aŵili acipangano, ndipo kope iyakine yesainiwa na mboni. Makope onse aŵili esungiwa kuti ankhale umboni. (Yeremiya 32:9-12; onani soti Genesis 23:16-20.) Ayakine oona kuti kulembelana pangano kuonesha kuti tukhulupilila lini ayasu. Koma zacendi n’zakuti kulembelana pangano kuyavya kuti pasankhale kusamvwishishana na kukatishana mwala. Tufunika kukumbukila kuti mtendele mumpingo ni wofunika ngako kupambana nkhani zamalonda.​—1 Akorinto 6:1-8; onani Zakosilizhyila 30.

15. Ko Yehova akumvwa tyani ngati ŵanthu ocita za cinyengo pankhani zamalonda?

¹⁵ Tufunika kunkhala oona mtima kuli aliyense, kuyangizhyilapo ŵanthu amene ni Mboni lini. Yehova ofuna kuti tikocita zinthu moona mtima. Baibolo yulaŵila kuti,“Sikelo yacinyengo yumunyansa Yehova, koma mwala wopimila, wolema mokwanila, um’sangalasa.” (Miyambo 11:1; 20:10, 23) M’nthawi zakuvuli, masikelo enzoseŵenzeshewa ngako pocita malonda. Koma ogulisa malonda ayakine enzochuna masikelo mwa kupasa ogula vinthu vitontho olo kuŵauzhya kuti alipile ndalama zinyinji. Nangu masiku ŵano, ŵanthu anyinji ocita cinyengo pankhani zamalonda.

16, 17. Kansi ni vinthu vacinyengo votyani vatufunika kupewa?

 ¹⁶ Tonse tukumana na vinthu vamene vingaticitishe kuti ticite cinyengo pankhani yosakila nchito, kufiling’a mafomu kuboma olo polemba mayeso. Ŵanthu anyinji oona kuti paliye vuto na kutala wenye, kuyangizhyila nkhani olo kusoŵesha ŵanthu mwa kuŵauzhya zawenye. Izi zufunika lini kutidabwisha. Baibolo yelosela kuti m’masiku osilizhya “ŵanthu akankhale ozikonda, okonda ndalama, . . . osakonda ziweme.”​—2 Timoteyo 3:1-5.

¹⁷ Nthawi ziyakine tingaone kuti ŵanthu osaona mtima zinthu zuŵayendela bwino. (Salimo 73:1-8) Mkhristu angafwike pocosewa nchito, kuluza ndalama olo kuvutishiwa ku nchito cifukwa conkhala woona mtima. Koma kunkhala wokhulupilika kuli na ubwino wake. Motyani?

18. Ndaŵa yanji kunkhala na mbili iweme n’kofunika ngako?

¹⁸ Kunkhala wokhulupilika koma soti wodalilika ni kwamtengo wapatali, ndipo kupezekapezeka lini m’calo cino. Tonse tingakwanishe kunkhala na mbili iweme. (Mika 7:2) Ŵanthu ayakine angayambe kutinena olo kutiseka cifukwa conkhala oona mtima. Koma ayakine angayamikile kuona mtima kwasu ndipo angayambe kutidalila. Pacalo conse, Mboni za Yehova zuziŵika cifukwa conkhala oona mtima. Ŵanthu ayakine ofunishisha ngako kulemba nchito Mboni cifukwa oziŵa kuti ni oona mtima. Ayakine acosewa nchito cifukwa coiŵa koma Mboni zapitilizhya kukata nchito.

19. Ko kunkhala okhulupilika kungakhuze tyani ushamwali wasu na Yehova?

 ¹⁹ Kunkhala oona mtima m’zinthu zonse kutiyavye kunkhala na cikumbumtima ciweme na mtendele wa m’maganizo. Tinkhale monga ni Paulo wamene elemba kuti, “Tukhulupilila kuti tili na cikumbumtima ciweme.” (Aheberi 13:18) Cinthu cofunika ngako n’cakuti Ausuwasu acikondi Yehova, oona noyamikila kuyesayesa kwatucita kuti tinkhale oona mtima m’vinthu zonse.​—Ŵelengani Salimo 15:1, 2; Miyambo 22:1.