1, 2. (a) Kansi ŵanthu olungulana oyembekezela cinji? (b) Ko tilaŵizhyane makonsho otyani m’mutu uno?

GANIZILANI ŵanthu amene olungulana, pa siku ya ukwati wao onkhala osangalala, ndipo oyembekezela kuti banja yao inkhale yotang’a koma soti yosangalala mpaka kale-kale.

² Koma mabanja anyinji amene onkhala na ciyambi ciweme onkhalisha lini. Kuti ukwati unkhale wacimwemwe koma soti wonkhalisha, olungulana ofunika malangizo a Mulungu. Lomba tiyeni tilaŵizhyane zayulaŵila Baibolo pa makonsho aya: Kansi pali ubwino uliwonse wonkhala m’cikwati? Ngati mukalungule, ko mufunika kusankha tyani wolungulana naye? Mungacitenji kuti munkhale mkazi olo mulume muweme? N’cinji cingayavye kuti banja inkhalishe?​—Ŵelengani Miyambo 3:5, 6.

3. Ko munthu ofunika kunkhala wolungula kuti ankhale wosangalala? Fotokozani.

³ Ŵanthu ayakine oganiza kuti munthu angakhale lini osangalala ngati ni wosalungula olo wosalunguliwa. Koma uyu ni wenye. Yesu elaŵila kuti kunkhala  mbeta ni mphaso. (Mateyu 19:11, 12) Mtumwi Paulo elaŵila mapindu yakupeza munthu ngati ni mbeta. (1 Akorinto 7:32-38) Tetyo n’cosankha ca munthu kulungula olo yai. Mufunika lini kulola kuti abanja ŵanu olo ayanu akukakamizhyeni kulungula.

4. Kansi kunkhala m’banja iweme kuli na maubwino otyani?

⁴ Baibolo yulaŵila kuti banja ni mphaso yofumila kwa Mulungu ndipo ili na ubwino wake. Yehova polaŵila za Adamu eciti: “N’cinthu lini ciweme kuti munthu ankhale yeka. Nimupangile womuyavya koma soti womuyenelela.” (Genesis 2:18) Yehova elenga Eva kuti ankhale mkazi wa Adamu ndipo enkhala banja yoyambilila. Ngati mwanalume na mwanakazi ali na ŵana, banja yao yufunika kunkhala malo aweme olelelamo ŵana. Koma kunkhala na ŵana niye lini tyala colinga conkhalila m’banja.​—Salimo 127:3; Aefeso 6:1-4.

5, 6. Kansi Banja ingankhale tyani monga ni “cikondo copyatiwa na nthambo zitatu,” camene “cutendeka lini kamangu?”

⁵ Mfumu Solomo elaŵila kuti: “Aŵili opambana m’mozi cifukwa opeza mphoto iweme pa nchito yao. Ngati m’mozi wapona muyake angamuushe. Koma tyani ngati muyakine wapona koma paliye womuusha? . . . Cikondo copyatiwa na nthambo zitatu, cutendeka lini kamangu.”​—Mlaliki 4:9-12.

⁶ Banja iweme yupangiwa na ŵanthu aŵili amene oyavyana, otonthozana, notetezana. Cikondi cingayavye kuti banja inkhale yotang’a. Koma kuti inkhale yotang’a ngako, olungulana ofunika kulambila Yehova pamozi. Izi zingacitishe kuti banja inkhale monga ni “cikondo copyatiwa ca nthambo zitatu,” camene  “cutendeka lini kamangu.” Cikondo coteti cunkhala cokosa ngako kupambana ca nthambo ziŵili. Banja ingankhale yotang’a ngati mwanalume na mwanakazi olola Yehova kuŵasogolela.

7, 8. Kansi mtumwi Paulo etwala malangizo otyani pankhani ya ukwati?

⁷ Ŵanthu akalungulana, angakwanishe kukhutilisha cilakolako cao colalana. (Miyambo 5:18) Koma ngati munthu angakwatile cifukwa cofuna kukhutilisha cilakolako camene ici, angasankhe lini moyenelela muyake. Niye cifukwa cake Baibolo yulaŵila kuti munthu ofunika kuloŵa m’banja ngati wapitilila “pakati pa ulumbwana,” pamene cilakolako colalana cunkhala camphamvu. (1 Akorinto 7:36) Cingankhale cinthu ciweme kuyembekezela mpaka munthu wapitilila pa msinkhu wamene uyu. Pavuli pake, angasankhe moyenela.​—1 Akorinto 7:9; Yakobo 1:15.

⁸ Ngati muganiza zoloŵa m’banja, mufunika kukumbukila kuti banja iliyonse yukumana na mavuto. Mtumwi Paulo elaŵila kuti amene oloŵa m’banja “akankhale na mavuto m’miŵili yao.” (1 Akorinto 7:28) Nangu mabanja amene oyenda luweme, okumana na mavuto. Tetyo ngati tusankha munthu wolungulana naye, tufunika kusankha luweme.

9, 10. N’cinji cingacitike ngati talungulana na munthu wamene otumikila lini Yehova?

⁹ Mfundo ya m’Baibolo yatufunikila kuiganizila ngati tusankha munthu wolungulana naye ni yakuti: “Musamangiwe m’joko na ŵanthu osakhulupilila.” (2 Akorinto 6:14) Cisanzo ici, cufumila pa zakucita  mlimi wamene omanga nyama zosiyana mphamvu na msinkhu pa joko. Kucita izi kungacitishe kuti nyama iliyonse ivutike. Molingana na izi, ngati munthu wamene olambila Yehova walungulana na munthu asatumikila Yehova, banja yao ingankhale na mavuto anyinji. Niye cifukwa cake Baibolo yutiuzhya kuti tufunika kulungula olo kulunguliwa “mwa Asikulu.”​—1 Akorinto 7:39.

¹⁰ Akhristu ayakine oona kuti cili luweme kulunguliwa na munthu aliyense olo otumikila lini Yehova kupambana kunkhala mbeta. Koma kunyalanyaza mfundo za m’Baibolo kuleta mavuto. Kutumikila Yehova niye cinthu cofunika ngako kwa atumiki a Yehova. Kansi mungamvwe tyani ngati mucitila lini vinthu pamozi monga mulume na mkazi? Cifukwa ca zamene izi, atumiki ayakine a Yehova asankha kunkhala mbeta m’malo monkhala m’banja na munthu asatumikila Yehova.​—Ŵelengani Salimo 32:8.

11. Kansi mungasankhe tyani luweme munthu wolungulana naye?

¹¹ Izi zutanthauza lini kuti munthu aliyense amene otumikila Yehova angankhale woyenelela kumanga naye banja. Ngati musakila womanga naye banja, sakilani munthu wamene mungamukonde nokatizhyana naye. Mufunika soti kusakila munthu wamene ali na zolinga zolingana na zanu koma soti wamene zocita zake zuonesha kuti okonda Mulungu. Mukoŵelenga noganizila mozama nkhani zamene zili m’zofalisa zasu zokhuza banja.​—Ŵelengani Salimo 119:105.

12. Ni cisanzo cotyani ca m’Baibolo camene cingayavye makolo ngati ofuna kusankhila mwana wao munthu wolungulana naye?

 ¹² M’madela ayakine, makolo niye osankhila mwana wao munthu wolungulana naye. Ŵanthu oona kuti makolo niye oziŵa luweme munthu wamene angankhale woyenela kwa mwana wao. Mwambo wamene uyu wenze wofala ngako m’nthawi zakale. Ngati makolo asankha kukonkha mwambo wamene uyu, mfundo za m’Baibolo zingaŵayavye kuona zinthu zofunika muli munthu wakusankhila mwana wao. Mwacisanzo, Abulahamu peenzosankha mkazi wa mwana wake Isaki, enzeve colinga copeza munthu wolemela olo wochuka,  koma wokonda Yehova.​—Genesis 24:3, 67; onani Zakosilizhyila 25.

13-15. (a) Kansi mwanalume angakonzekele tyani kuyonkhala mulume muweme? (b) Nanga mwanakazi angakonzekele tyani kuyonkhala mkazi muweme?

¹³ Ngati muganizila zolungula, mufunika kunkhala wokonzekela. Nthawi ziyakine mungaganize kuti nimwe okonzeka, koma tiyeni tilaŵizhyane tanthauzo ya kukonzekela. Payakine mungadabwe na zati tilaŵizhyane.

¹⁴ Baibolo yuonesha kuti mwanalume na mwanakazi ali na udindo wosiyana m’banja. Tetyo aliyense ofunika kukonzekela kulingana na udindo wake. Ngati mwanalume ofuna kulungula ofunika kuzifufuza kuti aziŵe ngati ni wokonzeka kunkhala mutu wabanja. Yehova ofuna kuti mwanalume akosamalila mkazi wake na ŵana, noŵapezela zosoŵa pa moyo. Koma cofunika ngako n’cakuti mwanalume ofunika kusogolela banja polambila Mulungu. Baibolo yufotokoza kuti mwanalume wamene osamalila lini banja yake “ni muipa kupambana munthu wosakhulupilila.” (1 Timoteyo 5:8) Tetyo ngati nimwe mwanalume ndipo mufuna kulungula, mufunika kuganizila mfundo ya m’Baibolo iyi: “Konzekela nchito yako ya manja, konza munda wako. Ukacita tetyo umange ng’anda.” M’mau ayakine, tingalaŵile kuti mukaliyokwatila mufunika kusimikizhya kuti mukakwanishe kusamalila mkazi wanu monga ni mwakufunila Yehova.​—Miyambo 24:27.

¹⁵ Mwanakazi wamene ofuna kuloŵa m’banja, ofunika kuzikonsha ngati ni wokonzeka kukwanilisha  udindo wa mwanakazi, payakine wonkhala amama. Baibolo yufotokoza njila zosiyanasiyana zoonesha mwamene mwanakazi angankhalile mkazi muweme koma soti mwaangasamalilile mulume wake na ŵana. (Miyambo 31:10-31) Masiku ŵano ŵanthu olungulana oganizila tyala pa zamene muyao wa mu ukwati angaŵacitile. Koma Yehova ofuna kuti tikoganizila vinthu vatingacitile muyasu wa mu ukwati.

16, 17. Ngati muganizila zoloŵa m’banja, ko mufunika kuganizila mozama vinthu votyani?

¹⁶ Mukaliyolungula mufunika kuganizila mozama vinthu vakufuna Yehova kuli mwanalume na mwanakazi. Kunkhala mutu wabanja kutanthauza lini kuti akonzunza mkazi wake yai. Mutu wabanja muweme otolela cisanzo ca Yesu wamene ni wacikondi koma soti muweme mtima. (Aefeso 5:23) Mwanakazi ofunikila kuziŵa mwaangacilikizile zosankha za mulume wake nokatizhyana naye. (Aroma 7:2) Ofunika kuzikonsha ngati angakwanishe kugonjela mulume wake wamene aliye ungwilo. Ngati oona kuti angakwanishe lini kugonjela, angafunikile kuyembekezela.

¹⁷ Mwanalume na mwanakazi ofunika kucita vinthu vamene vingasangalashe muyake, osati kuzisangalasha yeka. (Ŵelengani Afilipi 2:4.) Paulo elaŵila kuti: “Aliyense akokonda mkazi wake monga ni mwakuzikondela yeka; anakazi akogonjela azinalume ŵao.” (Aefeso 5:21-33) Mwanalume na mwanakazi ofunika kuoneshana cikondi na ulemu. Koma kuti banja ikoyenda luweme, mwanalume ofuna ngako kuona kuti mkazi wake omulemekeza. Naye mwanakazi ofuna ngako kuona kuti mulume wake omukonda.

18. Ndaŵa yanji ŵanthu ali pa cisumbali ofunika kunkhala osamala?

 ¹⁸ Nthawi ya cisumbali yufunika kunkhala nthawi yosangalasha kuli ŵala ali pa cisumbali, ndipo ni nthawi yakufunika kuziŵana luweme. Ofunika kulaŵizhyana luweme koma soti kucita vinthu moona mtima. Kucita izi kungaŵayavye kuziŵa ngati muyao ni woyenelela kunkhala naye mpaka kale-kale. Panthawi iyi aliyense ophunzila njila iweme yolaŵilila na muyake ndipo oyesayesa kuziŵa zili mumtima mwa muyake. M’kuluta kwa nthawi, angafune kuti ayambe kuonesha  cikondi m’njila iyakine. Koma ofunika kusamala kuti asacite nkhalidwe yosayenela. Ngati okondana, akoyesayesa kuzilesha kuti apewe kucita vinthu vamene vingasokoneze cisumbali cao koma soti ushamwali wao na Yehova.​—1 Atesalonika 4:6.

19, 20. Kansi Akhristu ociona tyani cikwati?

¹⁹ Ŵanthu anyinji oganiza kuti akaloŵa m’banja, ankhale na umoyo uliye mavuto. Koma zacendi n’zakuti ukwati ni ciyambi tyala. Yehova epanga makonzedwe yakuti ukwati unkhale mgwilizano wosasila.​—Genesis 2:24.

²⁰ Ŵanthu oona kuti ukwati ni mgwilizano wa kanthawi. N’cinthu cipepu kulungula koma soti n’cinthu cipepu kusuzulana. Ayakine oganiza kuti ngati mavuto yayamba, n’cinthu ciweme kusilizhya ukwati. Koma kumbukilani cisanzo ca m’Baibolo ca cikondo cokosa copyatiwa na nthambo zitatu. Cikondo coteti cutendeka lini kamangu. Ngati tudalila Yehova kuti atiyavye, ukwati wasu ungankhale wotang’a. Yesu elaŵila kuti, “Cinthu camene Mulungu wacimanga pamozi, munthu asacilekanishe.”​—Mateyu 19:6.

21. N’cinji cingayavye mwanalume na mwanakazi kuti akokondana?

²¹ Munthu aliyense ali na mbali zakucita luweme na mbali zakulakwisa. N’cinthu cipepu ngako kuganizila volakwa va ŵanthu ayakine, makamaka va muyasu wa mu ukwati. Ngati tingayambe kucita izi tingankhale lini osangalala. Koma mosiyana na izi, ngati tuona viweme muli ayakine tingankhale osangalala mu ukwati. Kansi n’cinthu coyenelela kunkhala na kaonedwe  koteti kuli muyasu wa mu ukwati wamene aliye ugwilo? Eee! Yehova oziŵa kuti tiliye ungwilo ndipo nthawi zonse oona vinthu viweme muli seo. Ganizilani ngati kuti ocita lini teti! Wamasalimo elaŵila kuti: “Ngati mulolesha volakwa Yehova, ni ŵani angapaname?” (Salimo 130:3) Analume na anakazi angatolele cisanzo ca Yehova mwa kuona vinthu viweme muli muyao wa mu ukwati na kukhululuka kamangu.​—Ŵelengani Akolose 3:13.

22, 23. Kansi Abulahamu na Sara etwala cisanzo cotyani ku ŵanthu olungulana?

 ²² M’kuluta kwa nthawi, banja ingankhale yotang’a. Abulahamu na Sara enze na banja yosangalala. Yehova peciuzhya Abulahamu kuti afume mumzinda wa Uli, Sara enze na vyaka vopitilila 60. Ganizilani mwecenzele covuta kuti asiye mzinda uweme nakuyonkhala m’matenti. Nangu n’tetyo Sara epitilizhya kunkhala mwanakazi muweme kuli mulume wake ndipo enzomulemekeza. Epitilizhya kucilikiza vosankha va mulume wake ndipo ivi vecitisha kuti vinthu viŵayendele luweme.​—Genesis 18:12; 1 Petulo 3:6.

²³ Kunkhala na ukwati uweme kutanthauza lini kuti mwanakazi na mwanalume angakatizhyane pa vinthu vilivonse. Nthawi iyakine Abulahamu aliyokatizhyane na Sara, koma Yehova emuuzhya kuti “umumvwile.” Abulahamu peecimvwa, vinthu veyenda luweme. (Genesis 21:9-13) Ngati nthawi ziyakine mweo na muyanu wa mu ukwati muliyokatizhyane pa vinthu viyakine, osataya mtima. Ngati vinthu vankhala tetyo, cinthu cofunika ni kuoneshana ulemu na cikondi.

24. Kansi banja yasu ingalete tyani ulemelelo kwa Yehova?

²⁴ Mumpingo Wacikhristu muli mabanja anyinji osangalala. Ngati mufuna kulungula mufunika kukumbukila kuti kusankha munthu wolungulana naye n’cosankha cikulu ngako camene mungacipange tyala kamozi. Pofwana kuti cukhuza umoyo wanu wonse, mufunika kudalila cisogozo ca Yehova. Mukacita tetyo musankhe mwanzelu. Konzekelani luweme ukwati wanu ndipo citani zonse zamungakwanishe kuti mukankhale na banja yotang’a yamene ikalete ulemelelo kwa Yehova.