1. Ndaŵa yanji cingankhale covuta kunkhala womvwila?

 KANSI nthawi ziyakine muvutika kumvwila? Naye Mfumu Davide emvwapo cimozimozi. Tetyo, epemphela kwa Mulungu kuti: “Nicilikizeni na mtima wofunishisha” kukumvwilani. (Sal. 51:12) Davide enzomukonda ngako Yehova. Olo n’tetyo, nthawi ziyakine enzovutika kumumvwila. Ndipo nase nthawi ziyakine tuvutika kumumvwila. Ndaŵa yanji? Coyamba, tetolela mzimu wosamvwila kufumila kuli makolo ŵasu oyambilila. Caciŵili, nthawi zinyinji Satana oyesayesa kuticitisha kuti tisamvwile Yehova monga ni mwecicitila yove. (2 Akor. 11:3) Cacitatu, tunkhala na ŵanthu amene ali na nkhalidwe yosamvwila, “mzimu wamene ukata nchito muli ŵana osamvwila.” (Aef. 2:2) Tetyo, kuti tikwanishe kumvwila Yehova na ŵanthu ŵawapasa ulamulilo, tufunika kucita khama kuti tikwanishe kulimbana na kusoŵa ungwilo kwasu, Maleŵania na calo ici.

2. Kansi kunkhala ‘okonzeka kumvwila’ kutanthauzanji? (Yakobo 3:17)

² Ŵelengani Yakobo 3:17. Mouzhyiliwa, Yakobo elaŵila kuti ŵanthu anzelu onkhala ‘okonzeka kumvwila.’ Kansi izi zutanthauzanji? Zutanthauza kuti tufunika kunkhala okonzeka kumvwila ŵanthu amene Yehova waŵapasa ulamulilo. Olo n’tetyo, Yehova otiyembekezela lini kuti tikomvwila ŵanthu amene ofuna kuti tikophwanya malamulo ŵake.—Mac. 4:​18-20.

3. Ndaŵa yanji Yehova ofuna kuti tikomvwila ŵanthu amene otilamulila?

³ Nthawi ziyakine tingaone kuti kumvwila Yehova n’kosavuta kupambana kumvwila ŵanthu. Zili teti cifukwa cakuti malamulo yakutipasa Yehova ni yangwilo. (Sal. 19:7) Koma ŵanthu amene Yehova waŵapasa ulamulilo aliye ungwilo. Olo n’tetyo,  Ausuwasu akululu epasa ulamulilo makolo, akulu-akulu aboma na akulu mumpingo. (Miy. 6:20; 1 Ates. 5:12; 1 Pet. 2:​13, 14) Ngati tuŵamvwila, niye kuti tumvwila Yehova. Lomba, tiyeni tione mwatingaoneshele kuti tumvwila ŵanthu amene Yehova waŵapasa ulamulilo olo kuti nthawi ziyakine cunkhala covuta kuti tivomelezhye nokonkha malangizo yaangatipase.

4. Ndaŵa yanji ŵana anyinji omvwila lini makolo ŵao?

⁴ Acilumbwana onkhala na ayao amene “omvwila lini makolo ŵao.” (2 Tim. 3:​1, 2) Ndaŵa yanji omvwila lini makolo ŵao? Makolo ayakine ouzhya ŵana ŵao kucita vinthu vamene ove ovicita lini. Zoteti zupangisha ŵana ŵao kuona kuti oŵacitila cinyengo. Ayakine oona kuti malangizo yakuŵapasa makolo ŵao ni yakale, yosayavya koma soti yoŵalonda ufulu. Ngati nimwe wacilumbwana, kansi mukumvwa teti? Anyinji ovutika kukonkha lamulo ya Yehova yakuti: “Mukomvwila makolo ŵanu mwa Asikulu, pakuti kucita izi ni cilungamo.” (Aef. 6:1) Kansi n’cinji cingakuyavyeni kucita izi?

5. Ndaŵa yanji n’zocitisha cidwi kuti Yesu emvwila makolo ŵake monga ni mwayulaŵilila lemba ya Luka 2:​46-52?

⁵ Mungaphunzile kumvwila kufumila kuli Yesu wamene ni cisanzo cabwino ngako. (1 Pet. 2:​21-24) Olo kuti enze wangwilo, makolo ŵake enzeve ungwilo. Koma Yesu enzolemekeza makolo ŵake olo kuti nthawi ziyakine enzolakwisa zinthu ndipo enzomumvwishisha lini. (Eks. 20:12) Ganizilani zecitika Yesu peenze na vyaka 12. (Ŵelengani Luka 2:​46-52.) Yesu elutila pamozi na makolo ŵake ku Yerusalemu. Koma peenzowelela ku ng’anda, makolo ŵake aliyozindikile kuti Yesu wasala ku Yerusalemu. Wenze udindo wa Yosefe na Mariya kuoneshesha kuti enze na ŵana ŵao onse powelela ku ng’anda pavuli pa cikondwelelo. Pavuli pakuti Yosefe na Mariya apeza Yesu, Mariya eimba mlandu Yesu cifukwa cosala ku Yerusalemu. Yesu sembe eŵauzhya kuti kucita izi kwenze kusoŵa cilungamo. M’malo mwake, eyankha makolo ŵake mwaulemu. Koma Yosefe na Mariya “aliyomvwishe zeenzoŵauzhya.” Olo n’tetyo, Yesu “epitilizhya kuŵamvwila.”

6-7. N’cinji cingayavye acilumbwana kumvwila makolo ŵao?

⁶ Mweo acilumbwana, kansi muvutika kumvwila makolo ŵanu ngati alakwisa zinthu ziyakine olo ngati okumvwishishani lini? Ngati zili tetyo, kansi n’cinji cingakuyavyeni? Coyamba, mufunika kuganizila mwakumvwila Yehova. Baibo yulaŵila kuti ngati mumvwila makolo ŵanu, ‘mukondwelesha Asikulu.’ (Akol. 3:20) Yehova oziŵa kuti nthawi ziyakine makolo ŵanu okumvwishishani lini ndipo opanga malamulo yamene nthawi ziyakine cingankhale covuta kuyakonkha. Koma ngati muŵamvwila, mumukondwelesha.

⁷ Caciŵili, mukoganizila mwakumvwila makolo ŵanu. Ngati mumvwila makolo ŵanu, muŵakondwelesha ndipo oyamba kukukhulupililani ngako. (Miy. 23:​22-25) Ndipo ushamwali wanu na ove utang’ilako. Mkwasu Alexandre wa ku Belgium elaŵila kuti: “Peneyamba kucita zinthu zonse zeenzoniuzhya makolo ŵangu, ushamwali wasu wetang’a ngako ndipo tenkhala osangalala ngako.” b Cacitatu, mukoganizila mwamene kumvwila makolo ŵanu pali lomba kungayokuyavyilani msogolo. Mkwasu Paulo wamene onkhala ku Brazil elaŵila kuti: “Kumvwila makolo ŵangu kwaniyavya kumvwila Yehova na ŵanthu amene waŵapasa ulamulilo.” Mau a Mulungu opeleka cifukwa cabwino ngako camufunikila kumvwila makolo ŵanu.  Olaŵila kuti: “Kuti zinthu zikuyendele bwino koma soti kuti unkhale na umoyo utali pacalo.”—Aef. 6:​2, 3.

8. Ndaŵa yanji acilumbwana anyinji osankha kumvwila makolo ŵao?

⁸ Acilumbwana anyinji ankhala na zofumapo zabwino cifukwa comvwila makolo ŵao. Mwacisanzo, kalongosi Luiza wa ku Brazil poyamba enzovutika kumvwisha cifukwa cake makolo ŵake enzomulola lini kunkhala na foni kwa kanthawi, pamene acilumbwana ayakine a msinkhu wake enze na mafoni. M’kuluta kwa nthawi ezindikila kuti makolo ŵake enzocita izi na colinga cakuti amuteteze. Yove elaŵila kuti: “Naona kuti kumvwila makolo ni citetezo cikulu ngako, osati kuti onilonda ufulu.” Elizabeth, kalongosi wacilumbwana wa ku United States akaluvutika kumvwila makolo ŵake nthawi ziyakine. Yove elaŵila kuti: “Ngati numvwisha lini cifukwa cake makolo ŵangu aika lamulo iyakine, nuganizila nthawi yakuvuli pamene malamulo ŵao eniteteza.” Kalongosi Monica wa ku Armenia, elaŵila kuti nthawi zonse ponkhala zofumapo ziweme ngati wamvwila makolo ŵake, kupambana ngati aliyoŵamvwile.

9. Kansi ŵanthu anyinji oiona tyani nkhani yomvwila malamulo?

⁹ Ŵanthu anyinji oziŵa kuti tufunikila maboma na kuti tufunika kukonkha ayakine mwa malamulo yaangapange “olamulila akulu-akulu.” (Aro. 13:1) Koma ŵanthu amozimozi, payakine angakangiwe kukonkha malamulo ayakine yaangaone kuti ni yosayenela. Mwacisanzo, ganizilani nkhani yopeleka misonkho. M’calo ciyakine ca ku Europe, ŵanthu anyinji okhulupilila kuti “zili bwino kusalipila misonkho yakuona kuti ni yosayenela.” Niye cifukwa cake nzika za m’calo ici zulipila lini misonkho yonse yakufunika kupeleka ku boma.

10. Ndaŵa yanji tufunika kumvwila malamulo olo yatuona kuti ni yosayenela?

¹⁰ Baibo yulaŵila kuti maboma ya ŵanthu yocitisha mavuto, yali pansi pa ulamulilo wa Satana ndipo lombapano yaonongewe. (Sal. 110:​5, 6; Mla. 8:9; Luka 4:​5, 6) Yutiuzhya soti kuti “aliyense wosushana na ulamulilo, osushana na dongosolo ya Mulungu.” Pali lomba, Yehova walola kuti maboma akolamulila na colinga cakuti zinthu zikocitika mwadongosolo ndipo oyembekezela kuti tikoŵamvwila. Tetyo, tufunika kupeleka kwa onse zakufuna, kuyangizhyilapo kupeleka misonkho, ulemu na kumvwila. (Aro. 13:​1-7) Payakine tingaone kuti lamulo yaaika yuonesha lini cilungamo na kuti ni yovuta kuikonkha. Koma tumvwila olamulila aŵa cifukwa Yehova niye zakufuna kuti tikocita malinga ngati zuphwanya lini malamulo ŵake.—Mac. 5:29.

11-12. Molingana na Luka 2:​1-6, kansi Yosefe na Mariya ecitanji kuti amvwile lamulo yovuta, ndipo penkhala zofumapo zotyani? (Onani soti vithunzithunzi.)

¹¹ Tingaphunzilepo kanthu pa cisanzo ca Yosefe na Mariya amene enze okonzeka kumvwila  olamulila akulu-akulu olo pa nthawi yamene cenze covuta kucita izi. (Ŵelengani Luka 2:​1-6.) Mariya peenze na vumo ya miyezi pafupifupi 9, yove na Yosefe enzofunika kucita cinthu ciyakine covuta ngako. Wolamulila Augusito wamene enzolamulila Ufumu wa Roma epeleka lamulo yakuti aliyense awelele ku mzinda wao kuti akalembeshe mu kaundula. Yosefe na Mariya enzofunika kuluta ku Betelehemu, wamene wenze ulwendo wa makilomita 150 ndipo enzofunika kupita m’malupili. Ulwendo uyu wenze lini wabwino makamaka kwa Mariya. Payakine ove enze na nkhaŵa yokhuza thanzi ya Mariya na mwana enze m’mala. Enze soti na nkhaŵa yokhuza zingacitike ngati Mariya angapape akali m’njila. Kuyangizhyila apo, enze soti na nkhaŵa yokhuza mwaangatetezele mwana uyu cifukwa enze Mesiya weenzoyembekezela. Kansi izi zeŵakangisha kumvwila lamulo ya boma?

¹² Olo kuti Yosefe na Mariya enze na vifukwa vocitila nkhaŵa, emvwila lamulo. Yehova edalisa kumvwila kwao. Mariya efwika bwino ku Betelehemu, enkhala na mwana wathanzi ndipo eyavya kukwanilisha ulosi wa m’Baibo.—Mika 5:2.

13. Kansi kumvwila kwasu kungakhuze tyani akwasu?

¹³ Ngati tumvwila olamulila akulu-akulu, tuzipindulisha seka nopindulisha ayakine. Motyani? Coyamba, tupewa cilango camene cupelekewa kuli ŵanthu osamvwila lamulo. (Aro. 13:4) Caciŵili, kumvwila kwasu kukhuza mwamene olamulila oonela Mboni za Yehova monga gulu. Mwacisanzo, vyaka vinyinji kuvuli ku Nigeria, masoja eloŵa mu Ng’anda ya Ufumu apo n’kuti misonkhano ya mpingo ili mkati. Ove enzosakila ŵanthu amene enzofuna lini kulipila misonkho. Koma mkulu wa masoja euzhya masoja kuti acoke. Yove elaŵila kuti: “Mboni za Yehova zulipila misonkho nthawi zonse.” Kulaŵila cendi, ngati tumvwila malamulo, tuyavya kuti ŵanthu ankhale na kaonedwe kabwino ponena za Mboni za Yehova. Ndipo kaonedwe aka siku iyakine kangayoyavya kuti akwasu na azilongosi atetezeke.—Mat. 5:16.

14. N’cinji ceyavya kalongosi muyakine kunkhala ‘wokonzeka kumvwila’ olamulila akulu-akulu?

 ¹⁴ Ni nthawi lini zonse patingankhale na cifuno comvwila olamulila akulu-akulu. Kalongosi Joanna wamene onkhala ku United States elaŵila kuti: “Cenze covuta ngako kwa neo kunkhala womvwila cifukwa ayakine mwa abanja ŵangu enze ecitiliwa vinthu viliye cilungamo na olamulila.” Koma kalongosi uyu ecita khama kuti acinje kaganizidwe kake. Coyamba, eleka kuŵelenga nkhani pa malo otandalila a pa intaneti zamene zufotokoza vinthu viipa vokhuza olamulila. (Miy. 20:3) Caciŵili, epemphela kwa Yehova kuti amuyavye kumukhulupilila m’malo moganiza kuti ngati boma ingacinjiwe niye kuti zinthu zingankhale bwino ngako. (Sal. 9:​9, 10) Cacitatu, eŵelenga nkhani m’zofalisa zasu zamene zufotokoza za kusatolako mbali m’zandale. (Yoh. 17:16) Lomba, kalongosi Joanna oona kuti kulemekeza koma soti kumvwila akulu-akulu aboma kumuyavya kunkhala wodekha koma soti wokhutila.

15. Ndaŵa yanji nthawi ziyakine cingankhale covuta kumvwila malangizo ofumila ku gulu ya Yehova?

¹⁵ Yehova ofuna kuti ‘tikomvwila ŵala amene osogolela’ mumpingo. (Aheb. 13:17) Olo kuti Msogoleli wasu Yesu ni wangwilo, akwasu ŵecisankha pano pacalo aliye ungwilo. Nthawi ziyakine tingavutike kuŵamvwila makamaka ngati atisenga kucita cinthu camene tufuna lini kucita. Pa nthawi iyakine, mtumwi Petulo enze epasiwa malangizo amene poyamba aliyofune kuyakonkha. Mngelo pecimuuzhya kuti alye nyama zamene zenze zosalolewa m’Cilamulo ca Mose, Petulo ekana osati kamozi, koma katatu. (Mac. 10:​9-16) Ndaŵa yanji? Yove enze eona kuti malangizo aŵa enze osathandiza cifukwa enze eyoŵelela kucita zinthu mosiyanako. Ngati cenze covuta kwa Petulo kumvwila malangizo ofumila kuli mngelo wangwilo, n’zosadabwisa kuti nthawi ziyakine nase tuvutika kumvwila malangizo ofumila kuli analume amene aliye ungwilo.

16. Olo kuti payakine mtumwi Paulo eona kuti malangizo yecipasiwa yenze yosamvwishishika, kansi ecitanji? (Mac. 21:​23, 24, 26)

¹⁶ Mtumwi Paulo enze ‘wokonzeka kumvwila’ olo pecilandila malangizo yamene yenzooneka kuti yenze yosamvwishishika. Akhristu aciyuda ecimvwa mphekesela yakuti Paulo enzolalikila Ayuda onse amene enze pakati pa ŵanthu a mitundu iyakine kuti apandukile Cilamulo ca Mose na kuti aleke kulemekeza Cilamulo ici. (Mac. 21:21) Analume akulu-akulu a ku Yerusalemu epeleka malangizo akuti Paulo alute ku kacisi pamozi na analume 4 kuti akazituŵishe mwamwambo pofuna kuonesha kuti enzokonkha Cilamulo ca Mose. Paulo enzoziŵa kuti Akhristu enze lini pansi pa Cilamulo ca Mose na kuti aliyocite cinthu ciliconse colakwika. Olo n’tetyo, emvwila nthawi yamene iyo. Tetyo “siku yokonkhapo etola analume aŵa nakuyocita mwambo wozituŵisha pamozi na ove.” (Ŵelengani Machitidwe 21:​23, 24, 26.) Kumvwila kwa Paulo kwecitisha kuti pakati pa akwasu pankhale mgwilizano.—Aro. 14:​19, 21.

17. Kansi tuphunzilapo cinji pa cokumana naco ca kalongosi Stephanie?

¹⁷ Kalongosi Stephanie evutika kuvomelezhya cosankha cecipanga analume amene enzosogolela m’calo cao. Yove na mulume wake enzotumikila mwacimwemwe m’kagulu ka cilaŵilo ciyakine. Koma m’kuluta kwa nthawi, ofesi ya msambo yesilizhya kagulu aka ndipo yeuzhya banja iyi kuti ikatumikile mumpingo wa cilaŵilo cao. Kalongosi Stephanie elaŵila kuti: “Nekhumudwa ngako. Nenzoona kuti mpingo wa cilaŵilo casu wenze lini wosoŵa.” Olo n’tetyo, yove esankha kumvwila malangizo aŵa alomba. Elaŵila kuti: “M’kuluta  kwa nthawi neona kuti cosankha ici cenze canzelu. Lomba, tili monga ni makolo kuli akwasu na azilongosi ayakine a mumpingo mwasu amene abanja ŵao ni Mboni lini. Nuphunzila Baibo na kalongosi wamene enze efooka ndipo lomba nunkhala na nthawi ikulu yocita phunzilo ya paneka.” Eyangizhyilapo kuti, “Nili na cikumbumtima cituŵa poziŵa kuti necita zonse zaningakwanishe kuti nimvwile malangizo.”

18. Kansi tupindula tyani ngati nise omvwila?

¹⁸ Tingaphunzile kunkhala omvwila. Yesu “ephunzila kunkhala womvwila” cifukwa ca mavuto yecikumana nayo. (Aheb. 5:8) Molingana na Yesu, nthawi zinyinji tuphunzila kunkhala omvwila tikakumana na mavuto. Mwacisanzo, mlili wa COVID-19 peweingoyamba, teuzhyiwa kuti tileke kusonkhana m’Mang’anda a Ufumu koma soti kulalikila ng’anda na ng’anda. Kansi mwevutika kukonkha malangizo aŵa? Olo n’tetyo, kukonkha malangizo aŵa kwekutetezani, kwecitisha mpingo kuti unkhale wokatizhyana ndipo mwekondwelesha Yehova. Lomba, seo tonse nise okonzeka kuyomvwila malangizo yati tikapasiwe pa cisauso cikulu. Kumvwila malangizo yati tikapasiwe niye kwati kukacitishe kuti tikapulumuke.—Yobu 36:11.

19. Ndaŵa yanji mufuna kunkhala omvwila?

¹⁹ Taphunzila kuti kumvwila kuleta madaliso anyinji. Koma cifukwa cikulu cutipangisha kumvwila Yehova n’cakuti tumukonda ndipo tufuna kumukondwelesha. (1 Yoh. 5:3) Tingakwanishe lini kumuwezhyela Yehova pa zinthu zonse zawaticitila. (Sal. 116:12) Koma tingakwanishe kumumvwila nomvwila ŵanthu ŵawasankha kuti akotilamulila. Ngati tumvwila, tuonesha kuti nise ŵanthu anzelu ndipo ŵanthu anzelu okondwelesha mtima wa Yehova.—Miy. 27:11.