Makonsho Ofumila Kuli Oŵelenga
Kansi Aisiraeli peenze m’cipululu enzokulya tyala mana na acikwale?
Aisiraeli peenze m’cipululu kwa vyaka 40, cakulya ceenzokulya ngako ni mana. (Eks. 16:35) Pa nthawi ziyakine ziŵili, Yehova eŵapasa soti acikwale. (Eks. 16:12, 13; Num. 11:31) Olo n’tetyo, penze soti vakulya viyakine veenzokulya.
Mwacisanzo, nthawi ziyakine Yehova enzosogolela ŵanthu ŵake ku malo kwamene kwenzopezeka manzi na vakulya. (Num. 10:33) Amozi mwa malo aŵa, ni ku Elimu “kwamene kwenze akasupe a manzi 12 na vimiti va kanjeza 70.” Ndipo n’zoonekelatu kuti vimiti ivi venzotwala vipaso. (Eks. 15:27) Buku yakuti Plants of the Bible yelaŵila kuti cimuti ca kanjeza cotwala vipaso “niye tyala cuyavya ŵanthu anyinji m’cipululu kupeza vakulya, mafuta na cimfule.”
Cuoneka kuti Aisiraeli enze epanamako pa malo pamene popezeka manzi m’cipululu pamene masiku ŵano poitiwa kuti Feiran yamene ni mbali ya cigwa ca Feiran. a Buku yakuti Discovering the World of the Bible yelaŵila kuti “cigwa ici ni citali makilomita 130 ndipo ni cimozi mwa vigwa vitali ngako, viweme ngako koma soti voziŵika ngako ku Sinai.” Buku iyi yelaŵila soti kuti “ngati munthu angayende makilomita 45 kufumila pa malo pamene cigwa ici cukumanilana na nyanja, niye kuti angayofwika ku malo kwamene kupezeka manzi m’cipululu kwamene kuitiwa kuti Feiran. Malo aŵa ni okwela mamita 610 ndipo ni atali makilomita 4.8. Ku malo uku, kuli vimiti va kanjeza vinyinji ndipo kuoneka bwino cakuti ŵanthu ayakine olinganizhya malo aŵa na Edeni. Kwa vyaka masauzande anyinji, ŵanthu ankhala owela ku malo aŵa cifukwa ca vimiti vinyinji va kanjeza.”
Vimiti va kanjeza pa malo opezeka manzi m’cipululu oitiwa kuti Feiran
Peenzofuma mu Iguputo, Aisiraeli enyamula fulaulo wokanya na vinthu vokanyilamo. Ndipo cuoneka kuti enyamula soti tiligu na mafuta. N’cendi kuti vinthu ivi viliyonkhale nthawi itali. Aisiraeli efuma soti na “mbelele, mbuzi na ng’ombe zinyinji.” (Eks. 12:34-39) Cifukwa cakuti zinthu zenze lini bwino m’cipululu, cuoneka kuti vinyinji mwa viŵeto vao vecifwa. Kuyangizhyila apo, cuoneka kuti viyakine enzokulya ndipo viyakine vetwaliwa nsembe olo kuli milungu yawenye. b (Mac. 7:39-43) Olo n’tetyo, Aisiraeli enzeko na viŵeto viyakine. Talaŵila teti cifukwa ca mau amene Yehova euzhya ŵanthu ŵake pecikangiwa kumumvwila. Yove elaŵila kuti: “Ŵana ŵanu akankhale aciŵeta m’cipululu kwa vyaka 40.” (Num. 14:33) Tetyo, cuoneka kuti Aisiraeli enzopeza mkaka na nyama kufumila ku viŵeto ivi. Koma venze vosakwanila kuti ŵanthu pafupifupi 3 miliyoni alye kwa vyaka 40. c
Kansi viŵeto venzopeza kuni vakulya na manzi? d Pa nthawi iyo, cuoneka kuti m’cipululu mwenzolokwa ngako mvula ndipo mwenzonkhala vomela vinyinji. Buku yakuti Insight on the Scriptures, Volume 1, yulaŵila kuti vyaka 3,500 vapita “ku Arabia kwenzonkhala ngako manzi kupambana mwakulili masiku ŵano. Tuziŵa izi cifukwa cakuti ku malo aŵa kuli vigwa vonoka koma soti viliye manzi vamene vepangika cifukwa ca mimana yenzeko.” Olo n’tetyo, m’cipululu mwenzonkhala lini ŵanthu ndipo yenze malo oyofya. (Deut. 8:14-16) Tetyo, kuti Yehova aliyoŵapase manzi mozizwisa sembe Aisiraeli ecifwa pamozi na viŵeto vao.—Eks. 15:22-25; 17:1-6; Num. 20:2, 11.
Mose euzhya Aisiraeli kuti Yehova eŵapasa mana “na colinga cakuti aziŵe kuti munthu onkhala lini na moyo na cakulya ceka, koma na mau onse ofumila m’kamwa mwa Yehova.”—Deut. 8:3.
a Onani Nsanja ya Olonda ya m’Chichewa ya May 1, 1992 mapeji 24-25.
b Baibo yutomola zocitika ziŵili pamene nyama zetwaliwa nsembe kwa Yehova m’cipululu. Cocitika coyamba, cenze pa nthawi pamene enzolonga ansembe ndipo caciŵili cecitika pa Pasika. Vocitika vonse viŵili vecitika mu 1512 B.C.E., camene cenze caka caciŵili kufumila pamene Aisiraeli efuma mu Iguputo.—Lev. 8:14–9:24; Num. 9:1-5.
c Cakosilizhyila kwa vyaka 40 m’cipululu, Aisiraeli etola viŵeto vinyinji kufumila ku ŵanthu ŵecigonjesa pa nkhondo. (Num. 31:32-34) Olo n’tetyo, epitilizhya kulya mana mpaka peciloŵa m’Calo Colonjezewa.—Yos. 5:10-12.
d Paliye umboni ulionse woonesha kuti viŵeto venzokulya mana cifukwa Yehova elamula kuti munthu aliyense akotola yati akokwanisha kulya.—Eks. 16:15, 16.
