1. Kansi Yehoasi, Uziya na Yosiya ekumana na vuto yotyani?

 GANIZILANI kuti mwesankhiwa kunkhala mfumu ya ŵanthu a Mulungu mukali mtontho olo wacilumbwana. Kansi sembe mweseŵenzesha tyani mphamvu zanu? Baibo yutiuzhya za acilumbwana ayakine amene enkhala mafumu aciyuda. Mwacisanzo, Yehoasi enkhala mfumu peenze tyala na vyaka 7, Uziya enze na vyaka 16 ndipo Yosiya enze na vyaka 8. Ganizilani tyala nkhaŵa yeenze nayo kuti akwanilishe udindo uyu. Mosasamala kanthu kuti kucita izi kwenze kovuta, Yehova koma soti ŵanthu ayakine eŵayavya kucita zinthu zinyinji zabwino.

2. Ndaŵa yanji tufunika kuphunzila zokhuza Yehoasi, Uziya na Yosiya?

² Nise lini mafumu olo mfumukazi, koma tingaphunzilepo kanthu pa visanzo va ŵanthu atatu aŵa otomolewa m’Baibo. Ove epanga zosankha zanzelu, koma epanga soti zosankha ziipa. Poseŵenzesha visanzo vao, tione cifukwa cake tufunika kusankha ashamwali aweme, kupitilizhya kunkhala olicefya nopitilizhya kusakilasakila Yehova.

3. Kansi Mkulu wa Ansembe Yehoyada eyavya tyani Yehoasi kupanga zosankha mwanzelu?

³ Mukotolela zosankha ziweme za Yehoasi. Yehoasi peenze mtontho, ausuwake ecifwa ndipo Mkulu wa Ansembe Yehoyada emulela nomuphunzisa zokhuza Yehova. Yehoasi enkhala wanzelu cifukwa emvwila malangizo anzelu yecimupasa Yehoyada. Cifukwa ca cisanzo cabwino ca Yehoyada, Yehoasi epanga cosankha cabwino cotumikila Yehova noyavya ŵanthu ayakine kucita cimozimozi. Kuyangizhyila apo, epanga soti makonzedwe akuti ng’anda ya Yehova ikonzewe.—2 Mbi. 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. Kansi tupindula tyani ngati tukonda nomvwila malamulo a Yehova? (Miyambo 2:​1, 10-12)

 ⁴ Ngati makolo ŵanu olo munthu muyakine okuphunzisani kukonda Yehova, niye kuti okupasani mphaso yamtengo wapatali. (Ŵelengani Miyambo 2:​1, 10-12.) Makolo ŵanu angakuphunziseni m’njila zosiyanasiyana. Ganizilani mwamene ausuwake a kalongosi Katya emuyavyila kupanga zosankha zanzelu. Siku iliyonse pomutwala ku sukulu, ove enzolaŵizhyana naye lemba ya siku. Yove elaŵila kuti, “Makambisilano aŵa enzoniyavya kupanga zosankha zoyenela ngati nakumana na mavuto pa siku yamene iyo.” Koma nanga tyani ngati muona kuti malamulo yozikiwa pa Baibo yakukupasani makolo ŵanu yokulondani ufulu? Ngati n’tetyo, n’cinji cingakuyavyeni kuti mukokonkha malamulo aŵa? Kalongosi Anastasia okumbukila kuti makolo ŵake enzopatula nthawi yomufotokozela cifukwa cake enzopanga malamulo ayakine. Yove elaŵila kuti, “Izi zeniyavya kumvwisha kuti makolo ŵangu enzonipasa malamulo aŵa osati na colinga cofuna kunilonda ufulu, koma na colinga cofuna kuniteteza cifukwa conikonda.”

5. Kansi zocita zanu zingakhuze tyani makolo ŵanu na Yehova? (Miyambo 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ Ngati museŵenzesha malangizo a m’Malemba yamulandila, mukokondwelesha makolo ŵanu. Kupambana zonse, mukokondwelesha Mulungu ndipo ushamwali wanu na yove utang’ileko. (Ŵelengani Miyambo 22:6; 23:​15, 24, 25.) Ivi ni vifukwa vabwino votolela cisanzo ca Yehoasi peenze mtontho.

6. Pavuli pakuti Yehoyada wamwalila, kansi Yehoasi emvwila malangizo a ŵani, ndipo penkhala zofumapo zotyani? (2 Mbiri 24:​17, 18)

⁶ Phunzilamponi kanthu pa vosankha viipa va Yehoasi. Pavuli pakuti Yehoyada wamwalila, Yehoasi enkhala na ashamwali aipa. (Ŵelengani 2 Mbiri 24:​17, 18.) Yove emvwila malangizo aipa ya akalonga a Yuda amene enzokonda lini Yehova. Payakine muvomelezhya kuti Yehoasi enzofunika lini kukatizhyana na ŵanthu aŵa cifukwa enzocita vinthu viipa. (Miy. 1:10) M’malo mwake, yove emvwila malangizo ŵao aipa. Ndipo khazeni wake Zekariya peciyesa kumuongolela, emupaya. (2 Mbi. 24:​20, 21; Mat. 23:35) Ici cenze cinthu ciipa ngako. Yehoasi eyamba bwino umoyo wake koma comvwisha cisoni n’cakuti pavuli pake, enkhala wampatuko koma soti wopaya. Ndipo posilizhyila pake, atumiki ŵake emupaya. (2 Mbi. 24:​22-25) Kulaŵila cendi, yove sembe enze na umoyo wabwino kuti enze epitilizhya kumvwila Yehova na ŵanthu enzomukonda. Kansi muphunzilapo cinji pa cisanzo cake?

7. Ni ŵanthu otyani ŵatufunika kusankha kunkhala ashamwali ŵasu? (Onani soti cithunzithunzi.)

 ⁷ Cinthu cimozi catingaphunzilepo pa cisanzo ca Yehoasi n’cakuti tufunika kusankha ashamwali amene angatiyavye kukonda Yehova nocita zinthu zomukondwelesha. Olo n’tetyo, tufunika lini kusankha tyala ŵanthu a msinkhu wasu kunkhala ashamwali ŵasu. Mukokumbukila kuti Yehoasi enze mtontho ngako polinganizhya na shamwali wake Yehoyada. Pa nkhani yosankha ashamwali, tingazikonshe kuti: ‘Kansi oniyavya kutang’isha cikhulupililo cangu pa Yehova? Kansi onilimbikisha kukonkha malamulo a Mulungu? Kansi okonda kukamba za Yehova na cendi cake? Kansi oonesha kuti olemekeza malamulo a Mulungu? Kansi oniuzhya zinthu zanufuna kumvwa olo kansi onipasa uphungu ngati nalakwisa?’ (Miy. 27:​5, 6, 17) Kulaŵila cendi, ngati muli na ayanu amene okonda lini Yehova, mufunika kuŵapewa. Koma ngati muli na ayanu amene okonda Yehova, musaŵatailile cifukwa angakuyavyeni.—Miy. 13:20.

8. Ngati tuseŵenzesha malo otandalila a pa intaneti, kansi tufunika kuganizila cinji?

⁸ Malo otandalila a pa intaneti ni njila yabwino yolaŵizhyilana na abanja koma soti ashamwali ŵasu. Koma ŵanthu anyinji oseŵenzesha malo aŵa pofuna kukondwelesha ŵanthu mwa kuikapo mafoto na mavidyo oonesha zinthu zaagula olo kucita. Ngati museŵenzesha malo otandalila a pa intaneti, zikonsheni kuti: ‘Kansi colinga cangu ni kukondwelesha ŵanthu? Kansi colinga cangu ni kulimbikisha ayakine olo kufuna kuti ŵanthu anitamande? Kansi nulola zocita za ŵanthu a pa malo otandalila a pa intaneti kusonkhezela kaganizidwe, zolaŵila na zocita zangu?’ Mkwasu Nathan Knorr wamene etumikilako mu Bungwe Yolamulila, elaŵila kuti: “Osati mukoyesa kukondwelesha ŵanthu. Cifukwa ngati mucita izi, mukakondweleshepo lini munthu aliyense. Koma mukokondwelesha Yehova, ndipo mukokondwelesha ŵala onse amene omukonda.”

9. Kansi Yehova eyavya Uziya kucita cinji? (2 Mbiri 26:​1-5)

⁹ Mukotolela zosankha ziweme za Uziya. Peenze wacilumbwana, Mfumu Uziya enze wolicefya. Yove ephunzila ‘kuyopa Mulungu wacendi.’ Ecifwa peenze na vyaka 68 ndipo Yehova emudalisa m’mbali zinyinji za umoyo wake. (Ŵelengani 2 Mbiri 26:​1-5.) Uziya egonjesa mitundu inyinji ya adani ndipo etang’isha citetezo ca Yerusalemu. (2 Mbi. 26:​6-15) N’zoonekelatu kuti Uziya esangalala na zinthu zonse zamene Yehova emuyavya kucita.—Mla. 3:​12, 13.

10. N’cinji cecitikila Uziya?

¹⁰ Phunzilamponi kanthu pa vosankha viipa va Uziya. Mfumu Uziya enze eyoŵelela kuuzhya ŵanthu vocita. Payakine izi zemupangisha kumvwa kuti angacite ciliconse cakufuna. Tetyo siku iyakine, eloŵa m’kacisi wa Yehova ndipo molikuzhya eyamba kushoka nsembe pa guwa, zamene mafumu enzololewa lini kucita. (2 Mbi. 26:​16-18) Mkulu wa Ansembe Azariya, eyesa kumuongolela koma Uziya ekalipa ngako. N’zomvwisha cisoni kuti Uziya aliyopitilizhye kunkhala wokhulupilika ndipo Yehova emupasa cilango mwa kumucitisha khate. (2 Mbi. 26:​19-21) Kulaŵila cendi, yove sembe enze na umoyo wabwino kuti enze epitilizhya kunkhala wolicefya.

11. Kansi tingaoneshe tyani kuti nise olicefya? (Onani soti cithunzithunzi.)

¹¹ Uziya pecinkhala na mphamvu, eluŵa kuti Yehova niye emupasa mphamvu izi kuyangizhyilapo zinthu zonse ziweme zeenzosangalala nazo. Kansi tuphunzilapo cinji? Tufunika kukumbukila kuti madaliso koma soti mautumiki yonse yatingacite yofumila kwa Yehova. M’malo mozitamanda cifukwa ca zinthu zatakwanisha kucita, tufunika kutwala ulemelelo  kwa Yehova. b (1 Akor. 4:7) Molicefya, tikokumbukila kuti tiliye ungwilo ndipo tufunikila kuphunzisiwa. Mkwasu muyakine wamene ali na vyaka va m’ma 60, elemba kuti: “Naphunzila kuti nufunika lini kukhumudwa ngati ŵanthu ayakine azindikila zolakwa zanacita. Nikapasiwa uphungu cifukwa ca zolakwa zangu, nuyesa kuongolela nopitilizhya kucita zonse zaningakwanishe potumikila Yehova.” Tetyo, ngati tupitilizhya kumvwila Yehova nopitilizhya kunkhala olicefya, tinkhale na cimwemwe cenecene.—Miy. 22:4.

12. Peenze wacilumbwana, kansi Yosiya esakilasakila tyani Yehova? (2 Mbiri 34:​1-3)

¹² Mukotolela zosankha ziweme za Yosiya. Yosiya peenze wacilumbwana, eyamba kusakilasakila Yehova. Yove enzofuna kuphunzila zokhuza Yehova nocita cifunilo cake. Olo n’tetyo, umoyo wenze lini wopepuka kuli mfumu iyi cifukwa pa nthawi iyi, ŵanthu anyinji enzolambila milungu yawenye. Tetyo Yosiya enzofunika kunkhala wotang’a mtima kuti akwanishe kuŵalesha. Ndipo izi niye zecicita. Yove akaliyokwanisha vyaka 20, eyamba kucosa kulambila kwawenye m’calo cake.—Ŵelengani 2 Mbiri 34:​1-3.

13. Kansi kuzipeleka kwa Yehova kukhuza tyani umoyo wanu?

¹³ Mosasamala kanthu kuti nimwe mtontho ngako, namwe mungatolele cisanzo ca Yosiya mwa kusakilasakila Yehova nophunzila zokhuza minkhalidwe yake iweme. Kucita izi, kukusonkhezeleni kuti muzipeleke kuli yove. Kansi kuzipeleka kukhuze tyani umoyo wanu? Mkwasu Luke wamene ebatizika peenze na vyaka 14, elaŵila kuti: “Kuyambila lomba, nikoika kulambila Yehova pasogolo mu umoyo wangu ndipo nikoyesa kumukondwelesha.” (Mko. 12:30) Kulaŵila cendi, Yehova akudaliseni ngati namwe mufuna kucita cimozimozi.

14. Fotokozani visanzo voonesha mwamene acilumbwana ayakine otolela cisanzo ca Mfumu Yosiya.

¹⁴ Kansi atumiki a Yehova acilumbwana okumana na mavuto otyani? Mkwasu Johan, wamene ebatizika na vyaka 12, elaŵila kuti ayake a m’kilasi enzomukakamizhya kuti akopepa fwaka. Kuti akwanishe kugonjesa ciyeso ici, mkwasu Johan enzoganizila pa mwamene  kupepa fwaka kungakhuzile thanzi yake koma soti ushamwali wake na Yehova. Kalongosi Rachel wamene ebatizika na vyaka 14, efotokoza zumuyavya kulimbana na mavuto yakukumana nayo ku sukulu. Elaŵila kuti: “Nuyesa kuona zinthu zamene zinganikumbushe zayulaŵila Baibo na Yehova. Mwacisanzo, ngati tuphunzila nkhani zakale, nuyesa kukumbukila nkhani ya m’Baibo olo ulosi. Ngati nulaŵizhyana na munthu muyakine, nuyesa kuganizila lemba yaningamuŵelengele.” Mavuto yamungakumane nayo, yangankhale yosiyana na yecikumana nayo Mfumu Yosiya. Koma mungankhale anzelu koma soti okhulupilika monga ni mweenzele yove. Kulimbana na mayeselo monga acilumbwana, kukukonzekelesheni kuti mukakwanishe kulimbana na mayeselo yamungayokumana nayo msogolo.

15. N’cinji ceyavya Yosiya kutumikila Yehova mokhulupilika? (2 Mbiri 34:​14, 18-21)

¹⁵ Peenze na vyaka 26, Mfumu Yosiya eyamba kusogolela pa nchito yokonza soti kacisi. Peenzocita nchito iyi, “buku ya Cilamulo ca Yehova yopelekewa kupitila mu kwanja ya Mose,” yepezeka. Mfumu peyecimvwa zenzolembewe m’buku iyi, nthawi yamene iyo epanga masinthidwe na colinga cakuti amvwile zenzolembewe m’buku iyi. (Ŵelengani 2 Mbiri 34:​14, 18-21.) Kansi mungakonde kuti mukoŵelenga Baibo nthawi zonse? Payakine mweyamba kale kuiŵelenga siku iliyonse, koma kansi musangalala kucita izi? Kansi mulembako mavesi amene okulimbikishani? Mkwasu Luke watomolewa lombapano, olemba mfundo zocitisha cidwi zawapeza poŵelenga. Kucita izi, kungakuyavyeni kuti mukokumbukila mavesi olo mfundo zamwaphunzila. Ngati muiziŵa bwino Baibo noikonda, cifuno canu cakuti mutumikile Yehova cikule. Ndipo molingana na mwamene Mau a Mulungu eyavyila Yosiya kucita zinthu zoyenela, namwe angakuyavyeni kucita cimozimozi.

16. N’cinji cecitisha Yosiya kupanga cosankha colakwika, ndipo tuphunzilapo cinji?

¹⁶ Phunzilamponi kanthu pa cosankha ciipa ca Yosiya. Peenze na vyaka pafupifupi 39, Yosiya epanga cosankha camene cekhuza moyo wake. Yove ezidalila m’malo modalila malangizo a Yehova.  (2 Mbi. 35:​20-25) Kansi tuphunzilapo cinji? Mosasamala kanthu kuti nise akulu olo tankhala tuphunzila Baibo kwa nthawi itali tyani, tufunika kupitilizhya kusakilasakila Yehova. Izi zuyangizhyilapo kusenga malangizo ŵake nthawi zonse, kuphunzila Mau ŵake nomvwila malangizo yangatipase Akhristu amene ni ofwikapo mwauzimu. Tikacita izi, tipewe kupanga zosankha zolakwika koma soti tinkhale acimwemwe.—Yak. 1:25.

17. Kansi tuphunzilapo cinji pa nkhani ya mafumu atatu a Yuda?

¹⁷ Pali zinthu zinyinji zamungacite monga acilumbwana. Nkhani ya Yehoasi, Uziya na Yosiya yupeleka umboni wakuti acilumbwana angakwanishe kupanga zosankha ziweme koma soti zokondwelesha Yehova. N’cendi kuti acilumbwana aŵa epanga zosankha zamene zecitisha kuti akumane na mavuto. Koma kutolela zocita zao zabwino nopewa kupanga zosankha zolakwika monga ni zecipanga, kungakuyavyeni kunkhala na umoyo wacimwemwe.

18. Kansi ni visanzo va m’Malemba votyani vuonesha kuti mungankhale na umoyo wacimwemwe? (Onani soti cithunzithunzi.)

¹⁸ M’Malemba muli visanzo va acilumbwana ayakine amene enze pa ushamwali wotang’a na Yehova ndipo enze na umoyo wokhutilisha. M’mozi mwa acilumbwana aŵa, enze Davide. Peenze mtontho, yove esankha kutumikila Yehova ndipo pavuli pake enkhala mfumu yokhulupilika. N’cendi kuti nthawi ziyakine enzolakwisa zinthu, koma Mulungu enzomuona kuti enze wokhulupilika. (1 Maf. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Kuphunzila cisanzo ca Davide kungakuyavyeni kutumikila Yehova mokhulupilika. Kuyangizhyila apo, mungaphunzile soti nkhani yokhuza Maliko na Timoteyo. Ove eyamba kutumikila Yehova peenze akali atontho ndipo epitilizhya kumutumikila mokhulupilika. Cosankha cao cekondwelesha Yehova ndipo enze na umoyo wacimwemwe.

19. Kansi mungankhale na umoyo wotyani ngati mungasankhe kutumikila Yehova?

¹⁹ Mwamuseŵenzeshela umoyo wanu pali lomba, zingakhuze mwati ukankhalile msogolo. Ngati mudalila Yehova m’malo mozidalila, yove akuyavyeni kupanga zosankha ziweme. (Miy. 20:24) Mungankhale na umoyo wacimwemwe koma soti wokhutilisha. Mukokumbukila kuti Yehova oyamikila zamucita pomutumikila. Paliye njila yabwino ngako yamungaseŵenzeshelemo umoyo wanu kupambana kutumikila Ausuwasu acikondi, Yehova.