N’ZOONEKELATU kuti musangalala na mphaso zinyinji zakukupasani Yehova kuyangizhyilapo ufulu wosankha mwamungasangalalile na mphaso izi. N’zocitisha cidwi kuti Baibo yukamba kuti vinyu ni mphaso yofumila kwa Mulungu. Yulaŵila kuti: “Cakulya cucitisha anchito kuseka, ndipo vinyu ucitisha moyo kusangalala.” (Mla. 10:19; Sal. 104:15) Koma payakine mweonapo kale mwamene ŵanthu ayakine akumanilana na mavuto cifukwa ca kumwa walwa. Kuyangizhyila apo, ŵanthu ali na maganizo osiyanasiyana pa nkhani yokhuza kumwa walwa. Lomba kansi n’cinji cingayavye Akhristu kupanga cosankha canzelu pa nkhani yakumwa walwa?

Mosasamala kanthu kwatunkhala olo cinkhalidwe casu, ngati tulola kaganizidwe ka Mulungu kutisogolela, tipindule ngako ndipo tinkhale na umoyo wacimwemwe.

Monga ni mwamuziŵila, ŵanthu anyinji pacalo akumwa ngako walwa. Ayakine akumwa walwa pofuna tyala kusangalala. Ayakine akumwa walwa pofuna kulimbana na mavuto. Ndipo m’madela ayakine, ŵanthu ayakine akumwa ngako walwa pofuna kuonesha kuti ni analume ngaongao.

Koma Akhristu, osogolelewa na Nyamalenga wao wacikondi. Mwacisanzo, yove otiuzhya mavuto yonkhalapo cifukwa ca kumwa ngako walwa. Payakine mweŵelengapo kale pa Miyambo 23:​29-35 za munthu akumwa walwa, na ayakine mwa mavuto ŵakukumana nao. a Mkulu muyakine wa ku Europe wa zina yakuti Daniel, okumbukila mwewenzele umoyo wake peenze akaliyonkhala Mkhristu wacendi. Elaŵila kuti: “Nenzokonda kumwa ngako walwa. Koma izi zenzocitisha kuti nikopanga zosankha ziipa. Cifukwa ca izi, nekumana na mavuto yakuti nikakumbukila pali lomba, nukhumudwa.”

Kansi tingapange tyani zosankha mwanzelu pa nkhani yakumwa walwa nopewa mavuto yowela cifukwa ca kumwa ngako walwa? Tufunika kulola kaganizidwe ka Mulungu kusogolela zosankha na zocita zasu.

Lomba, tiyeni tilaŵizhyane zayulaŵila Baibo pa nkhani yakumwa walwa koma soti viyakine mwa vifukwa vupangisha ŵanthu kumwa walwa.

Mau a Mulungu olesha lini kumwa walwa pa mlingo woyenelela ndipo oonesha kuti kumwa walwa ni kosangalasha. Olaŵila kuti: “Ukalye cakulya cako mokondwela na kumwa vinyu wako na mtima wosangalala.” (Mla. 9:7) Pa cocitika ciyakine, Yesu ecimwa vinyu ndipo atumiki ayakine okhulupilika a Yehova nao ecita cimozimozi.—Mat. 26:​27-29; Luka 7:34; 1 Tim. 5:23.

Olo kuti Baibo yulesha lini kumwa walwa, yulesha kukolwa. Yukamba kuti: “Musakolwe nao vinyu.” (Aef. 5:18) Ndipo yulaŵila soti kuti: “Acakolwa . . . akaloŵe lini mu Ufumu wa Mulungu.” (1 Akor. 6:10) N’cendi, Yehova olesha kumwa ngako walwa koma soti ucakolwa. Tetyo, m’malo motolela vocita va ŵanthu ŵatunkhala nao, tupanga zosankha zokondwelesha Mulungu.

Ayakine oganiza kuti angamwe ngako walwa koma osakolwa. Olo n’tetyo, kucita izi kuli na ngozi. Malemba olaŵila momvwika bwino kuti kunkhala ‘kapolo wa vinyu unyinji’ kungacitishe munthu kucita cimo ikulu noononga ushamwali wake na Yehova. (Tito 2:3; Miy. 20:1) Yesu epeleka cenjezo yakuti “kumwa ngako” walwa kungacitishe munthu kuti osati akaloŵe m’calo calomba. (Luka 21:​34-36) Koma kansi n’cinji cingayavye  Mkhristu kuti apewe mavuto angawele cifukwa ca kumwa ngako walwa?

Ponkhala ngozi ikulu ngako ngati munthu olola cinkhalidwe ca ku malo kwecikulila, kumusonkhezela pa nkhani yakumwa walwa. Akhristu oyesayesa kucita zinthu zokondwelesha Mulungu pa nkhani ya vakulya na kumwa. Baibo yutikumbusha kuti: “Kaya mukulya, kapena mukumwa olo kucita cinthu ciyakine ciliconse, citani zonse kuti zitwale ulemelelo kwa Mulungu.” (1 Akor. 10:31) Ganizilani makonsho aŵa na mfundo za m’Baibo izi:

Kansi nukumwa walwa, tyala kuti nikondweleshe ŵanthu? Lemba ya Ekisodo 23:2 yulaŵila kuti: “Usakonkhe gulu ya ŵanthu pocita zinthu.” Apa, Yehova enzocenjezhya Aisiraeli kuti enzofunika lini kukonkhelezhya ŵanthu amene enzomukondwelesha lini. Malangizo aŵa okata soti nchito kuli Akhristu masiku ŵano. Ngati tulola ŵanthu kusonkhezela kaganizidwe na zosankha zasu pa nkhani ya walwa, tingaleke kukonkha malamulo a Yehova ndipo tingaononge ushamwali wasu na yove.—Aro. 12:2.

Kansi nukumwa walwa na colinga cakuti ŵanthu aone kuti n’ne wotang’a? M’vinkhalidwe viyakine, kumwa ngako walwa ni kovomelezhyeka. (1 Pet. 4:3) Koma lemba ya 1 Akorinto 16:13 yutilimbikisha kuti: “Nkhalani menso, tang’ani m’cikhulupililo, pitilizhyani kucita zinthu pa cinalume, nkhalani amphamvu.” Kansi walwa ungacitishe cendi munthu kunkhala wotang’a? Yai. Walwa ungacitishe munthu kuleka kuganiza bwino nopanga vosankha viipa. Tetyo, kumwa ngako walwa kuonesha lini kuti munthu ni wotang’a. M’malo mwake, kuonesha kuti ni wofooka. Lemba ya Yesaya 28:7 yufotokoza za munthu wamene wasoŵa cifukwa ca walwa kuti oyenda uku na uku.

Mphamvu ngazongazo zufumila kuli Yehova ndipo zuyangizhyilapo kunkhala menso nonkhala otang’a m’cikhulupililo. (Sal. 18:32) Tucita izi mwa kunkhala osamala kuti tipewe ngozi nopanga zosankha zamene zingacitishe lini kuti tiononge ushamwali wasu na Yehova. Yesu enze pa ushamwali wotang’a na Yehova ndipo ŵanthu anyinji enzomulemekeza cifukwa enze wotang’a mtima koma soti wokonzeka kucita zinthu zoyenela nthawi zonse.

 Kansi nukumwa walwa na colinga cakuti nisacite nkhaŵa cifukwa ca mavuto ŵangu? Wamasalimo euzhyiliwa kulemba kuti: “Maganizo osausha pecinipakila mu mtima mwangu, Mau ŵanu otonthoza eyamba kusangalasa moyo wangu.” (Sal. 94:19) Ngati muli na nkhaŵa cifukwa ca mavuto, mukodalila Yehova osati walwa. Njila yabwino ngako yamungacitilemo izi, ni mwa kupemphela kwa Yehova mowelezhyawelezhya. Kuyangizhyila apo, ayakine apeza kuti kusenga malangizo kufumila kuli muyao wamene ni wofwikapo mwauzimu ni koyavya ngako. Kumwa walwa monga njila yosilizhyilamo mavuto, kungacitishe munthu kusaganiza bwino nomupangisha kuti acite zinthu zosayenela. (Hos. 4:11) Mkwasu Daniel watatomola koyambilila, elaŵila kuti: “Nenzokumwa ngako walwa kuti nicepesheko nkhaŵa. Koma izi zecitisha kuti mavuto ŵangu apake, ushamwali wangu na ŵanthu ayakine usile na kuti ŵanthu aleke kunilemekeza.” N’cinji ceyavya mkwasu Daniel? Elaŵila kuti: “Nezindikila kuti nenzofunikila thandizo ya Yehova, osati walwa. Posilizhyila pake, nekwanisha kulimbana na mavuto ŵangu noŵagonjesa.” Cendi n’cakuti Yehova ni wokonzeka kutiyavya nthawi zonse olo kuti mavuto ŵasu angaoneke kuti ni akulu ngako.—Afil. 4:​6, 7; 1 Pet. 5:7.

Ngati nthawi ziyakine mukonda kumwa walwa, mungacite bwino kuganizila makonsho aŵa: ‘Kansi pali wabanja olo shamwali wangu wamene enipasako uphungu pa kamwedwe kangu?’ Ngati n’tetyo, cingankhale cizindikilo cakuti mwayamba kumwa ngako walwa mosazindikila. ‘Kansi lomba nukumwa ngako walwa kupambana mwenenzomwela kale?’ Izi zingaoneshe kuti ciyoŵelezi canu cakumwa walwa cayamba kukula. ‘Kansi nuvutika kunkhala cosamwa walwa kwa masiku atontho olo kwa kanthawi?’ Ngati n’tetyo, zingaoneshe kuti ciyoŵelezi cakumwa walwa cakulilatu ndipo mungafunikile thandizo ya munthu muyakine kuti mucigonjese.

Cifukwa cakuti kumwa walwa kucitisha mavuto anyinji, Akhristu ayakine asankha kupewelatu kumwa walwa. Ayakine asankha kusamwa walwa cifukwa okonda lini mwaumvwikila. Ngati m’mozi mwa ayanu wapanga cosankha coteti, mufunika  kuonesha cikondi nolemekeza cosankha cake mwa kupewa kumukakamizhya.

Payakine mweziikila malile okhuza kupaka kwa walwa wamungamwe. Olo payakine mweziikila lamulo yakuti mukokumwa kamozi pa wiki olo kumwako patontho pavuli pa cakulya. Ayakine eziikila malile a mtundu wa walwa waangamwe, monga vinyu olo walwa wamene ni ukali lini ngako, ndipo opewa kuuyavizhya na dilinki. Ngati mwaziikila malamulo okhuza walwa wamungamwe, cunkhala cosavuta kuyakonkha. Mkhristu wofwikapo mwauzimu ofunika lini kumvwa nsoni cifukwa ca zosankha zaangapange ndipo ofunika kunkhala wosimikizhya kukonkha malamulo yaangaziikile.

Popanga cosankha cakumwa walwa, tufunika soti kuganizila ŵanthu ayakine. Lemba ya Aroma 14:21 yulaŵila kuti: “Cili bwino kusalya nyama olo kusamwa vinyu olo kusacita cinthu ciyakine ciliconse camene cukhumudwisha mkwako.” Kansi mungaseŵenzeshe tyani malangizo aŵa? Mwa kunkhala munthu wacikondi. Ngati muona kuti kumwa walwa kukhumudwisha munthu muyakine, cikondi cingakusonkhezeleni kuti muleke kumwa. Ngati mungacite izi, mungaoneshe kuti muganizila, mulemekeza koma soti musamala za ayakine kupambana zanu.—1 Akor. 10:24.

Kuyangizhyila apo, payakine boma ingaike malamulo okhuza walwa. Mkhristu ofunika kukonkha malamulo oteti. Malamulo aŵa angolaŵila kuti munthu ofunika kufwika pa msinkhu uyakine kuti ayambe kumwa walwa. Olo payakine yangolesha ŵanthu kumwa walwa pakuyendesha motoka olo pakuseŵenzesha mamashini ayakine.—Aro. 13:​1-5.

Yehova watipasa mphaso zinyinji ziweme. Imozi mwa mphaso izi ni ufulu wosankha mwatingaseŵenzeshele mphaso izi. Izi zuyangizhyilapo ufulu wosankha zatingalye olo zatingamwe. Lekani kuti zosankha zasu zikoonesha kuti tuyamikila ufulu watili nao mwa kuuseŵenzesha pokondwelesha Ausuwasu akululu.