1. Kansi analume ayakine olola vinthu votyani kuŵasonkhezela pocita umutu wao?

KANSI muganiza kuti “umutu” utanthauza cinji? Mwacisanzo, posamalila banja yao analume ayakine okonkha mwambo, cinkhalidwe koma soti banja yecikulilamo. Onani zecilaŵila kalongosi Yanita wamene onkhala ku Europe. Yove elaŵila kuti, “Kudela kwanunkhala ŵanthu anyinji oona kuti anakazi ni ŵanthu apansi ngako polinganizhya na analume ndipo oona kuti ofunika kuonewa monga akapolo.” Mkwasu Luke wa ku United States, elaŵila kuti, “Analume ayakine amene ni mitu ya mabanja ophunzisa ŵana ŵao analume kuti vakulaŵila anakazi ni vosafunika. Tetyo, ofunika lini kuŵamvwishila.” Olo n’tetyo Yehova ofuna lini kuti analume akocita mwanjila yoteti na anakazi ŵao. (Linganizhyani na Maliko 7:13.) Kansi munalume angankhale tyani mutu wabanja muweme?

2. Kansi mutu wabanja ofunika kuziŵa cinji, ndipo ndaŵa yanji?

² Kuti munalume ankhale mutu wabanja muweme, coyamba ofunika kumvwisha zakufuna Yehova kuti yove akocita. Ofunika soti kuziŵa cifukwa cake Yehova epanga makonzedwe a umutu koma soti mwaangatolele cisanzo ca Yehova na Yesu. Ndaŵa yanji munalume ofunika kuziŵa izi? Cifukwa cakuti Yehova wapasa mitu ya mabanja udindo, ndipo yove oyembekezela kuti akoucita bwino.​—Luka 12:48b.

3. Kansi 1 Akorinto 11:3 yutiphunzisa cinji pa nkhani yokhuza umutu?

³ Ŵelengani 1 Akorinto 11:3. Vesi iyi yufotokoza mwamene Yehova elinganizhyila banja yake ya kululu na ya pacalo. Umutu uyangizhyilapo vinthu viŵili, ulamulilo na kuyankha mlandu. Pofwana kuti Yehova ni “mutu”, ali na ulamulilo wonse.  Yove epasako ayakine ulamulilo. Koma ŵala epasiwa ulamulilo akayankhe mlandu na mwakuseŵenzeshela ulamulilo wamene uyo. (Aro. 14:10; Aef. 3:14, 15) Yehova eika Yesu kunkhala mutu wa mpingo. Tetyo, Yesu akayankhe mlandu na mwakucitila zinthu na seo. (1 Akor. 15:27) Yehova eika munalume kunkhala mutu wabanja yake. Tetyo, munalume akayankhe mlandu kwa Yehova na Yesu na mwakucitila zinthu na banja yake.​—1 Pet. 3:7.

4. Kansi Yehova na Yesu ali na mphamvu yocita cinji?

⁴ Pofwana kuti Yehova ni Mutu wabanja yake ya kululu na ya pacalo, yove ali na mphamvu yopanga malamulo nooneshesha kuti yokonkhewa. (Yes. 33:22) Pofwana kuti Yesu ni mutu wa mpingo wacikhristu, naye ali na mphamvu yopanga malamulo nooneshesha kuti yokonkhewa.​—Agal. 6:2; Akol. 1:18-20.

5. Kansi mutu wabanja ali na mphamvu yocita cinji, nanga aliye mphamvu pa zinthu zotyani?

⁵ Molingana na Yehova na Yesu, mutu wabanja ali na mphamvu yopanga malamulo m’banja. (Aro. 7:2; Aef. 6:4) Olo n’tetyo, mphamvu zake zili na malile. Mwacisanzo, malamulo ŵake ofunika kuzikiwa pa mfundo za m’Baibo. (Miy. 3:5, 6) Mutu wabanja aliye mphamvu yopangila malamulo ŵanthu amene ali lini m’banja yake. (Aro. 14:4) Koma soti ŵana akakula noyamba kuzinkhalila, mutu wabanja onkhala lini na mphamvu yoŵapangila malamulo.​—Mat. 19:5.

6. Ndaŵa yanji Yehova enkhazikisha makonzedwe ya umutu?

⁶ Yehova enkhazikisha makonzedwe ya umutu cifukwa cokonda banja yake. Ndipo makonzedwe amene aŵa ni mphaso yofumila kwa yove. Umutu ucitisha kuti banja ya Yehova ikonkhala mwamtendele koma soti mwadongosolo. (1 Akor. 14:33, 40) Kuti Yehova aliyonkhazikishe makonzedwe ya umutu sembe m’banja yake muliye dongosolo koma soti cimwemwe. Mwacisanzo, sembe n’covuta kuziŵa ofunika kupanga malamulo koma soti kuziŵa ofunika kuoneshesha kuti malamulo amene aŵa okonkhewa.

7. Kansi Aefeso 5:25, 28, yulaŵila kuti Yehova ofuna kuti analume akoŵaona tyani anakazi ŵao?

⁷ Ngati makonzedwe yecinkhazikisha Mulungu yokhuza umutu ni yaweme, ndaŵa yanji analume ocitila nkhanza azinakazi ŵao noŵakandikizhya? N’cifukwa cakuti analume anyinji okonkha lini malamulo a Yehova okhuza banja. M’malomwake okonkha miyambo olo cinkhalidwe. Ayakine ocitila nkhanza azinakazi ŵao kuti akwanilishe zolinga zao zadyela. Mwacisanzo, munalume angocitila nkhanza mkazi wake kuti akolemekezewa olo kufuna kuonesha kuli ayakine kuti ni “munalume ngaye-ngaye.” Payakine angaganize kuti ofunika lini kukakamizhya mkazi wake kuti akomukonda, koma angamucitishe kuti akomuyopa. Angaseŵenzeshe wowa wamene uyo, pomucitila nkhanza. * Analume amene oganiza mwanjila iyi na kucita zinthu zoteti olakwisa ngako. Olemekeza lini anakazi monga ni mwakufunikila ndipo kucita izi, ni kusushana na cifunilo ca Yehova.​—Ŵelengani Aefeso 5:25, 28.

8. Kansi munalume angankhale tyani mutu wabanja muweme?

⁸ Munalume angankhale mutu wabanja muweme mwa kutolela cisanzo ca Yehova na Yesu. Ganizilani minkhalidwe iŵili yakuonesha Yehova na Yesu, ndipo onani mwamene  mutu wabanja angaoneshele minkhalidwe yamene iyi pocita vinthu na banja yake.

9. Kansi Yehova oonesha tyani kulicefya?

⁹ Kulicefya. Yehova ni wanzelu ngako kupambana aliyense. Olo n’tetyo, omvwishila maganizo ya atumiki ŵake. (Gen. 18:23, 24, 32) Yove olola ŵala ali pansi pa ulamulilo wake kupeleka malingalilo ŵao. (1 Maf. 22:19-22) Yehova oyembekezela lini kuti tikocita zinthu mwangwilo. M’malomwake, oyavya ŵanthu aliye ungwilo kunkhala na umoyo wacipambano pakumutumikila. (Sal. 113:6, 7) Baibo yulaŵila kuti Yehova ni “mthandizi.” (Sal. 27:9; Aheb. 13:6) Mfumu Davide elaŵila kuti ekwanisha kucita nchito ikulu yecipasiwa cifukwa cakulicefya kwa Yehova na thandizo yake.​—2 Sam. 22:36.

10. Kansi Yesu eonesha tyani kulicefya?

¹⁰ Ganizilani cisanzo ca Yesu. Monga Asikulu, yove enze na ulamulilo pa ophunzila ŵake. Olo n’tetyo, eŵasambika mendo. Ndaŵa yanji Yehova elola kuti nkhani yamene iyi ilembewe m’Baibo? Mosakaikila, efuna kuti aliyense kuyangizhyilapo mitu ya mabanja atolele cisanzo cake. Yesu elaŵila kuti: “Nakuoneshani cisanzo kuti namwe mukocita monga ni mwanacitila neo.” (Yoh. 13:12-17) Olo kuti Yesu enze na ulamulilo ukulu, enzoyembekezela lini ayakine kuti akomutumikila. M’malomwake, enzotumikila ayakine.​—Mat. 20:28.

11. Kansi mutu wabanja angaphunzile cinji pa cisanzo ca Yehova na Yesu pa nkhani yolicefya?

¹¹ Zatuphunzilapo. Mutu wabanja angaoneshe kulicefya m’njila zosiyanasiyana. Mwacisanzo, yove oyembekezela lini mkazi wake na ŵana ŵake kuti akocita zinthu mwangwilo. Koma omvwishila maganizo ya a m’banja mwake olo kuti okatizhyana lini nayo. Kalongosi Marley wa ku United States elaŵila kuti: “Nthawi ziyakine neo na alume ŵangu tukonda kunkhala na maganizo osiyana pa zinthu ziyakine. Koma nuona kuti oniyamikila nonilemekeza cifukwa onikonsha kuti amvwe maganizo ŵangu akaliyopanga cosankha.” Kuyangizhyila apo, mutu wabanja wolicefya onkhala wokonzeka kucita nchito za pa ng’anda olo kuti ŵanthu a kudela kwamene uko oona kuti nchito zamene izo zufunika kucitiwa na munakazi. Kucita nchito izi kungankhale kovuta. Ndaŵa yanji? Kalongosi Rachel elaŵila kuti, “Kudela kwanunkhala ngati munalume  oyavya mkazi wake kukata nchito za pa ng’anda monga kusuka mbale na kupyela, abululu ŵake na maneba oona kuti ni ‘munalume lini ngaye-ngaye.’ Ove oona kuti okangiwa kulamulila mkazi wake.” Ngati maganizo amene aŵa ni owanda kwamunkhala, mufunika kukumbukila kuti Yesu esambika mendo ya ophunzila ŵake, olo kuti nchito yamene iyi yenzocitiwa na akapolo. Mutu wabanja muweme ofunika lini kuti ayakine akomuona kuti ni wamphamvu, koma ofunika kukondwelesha mkazi wake na ŵana ŵake. Kuyangizhyila pa kulicefya, kansi ni nkhalidwe iyakine yotyani yofunika ngako yakufunika kunkhala nayo mutu wabanja?

12. Kansi cikondi cusonkhezela Yehova na Yesu kucita cinji?

¹² Cikondi. Zilizonse zakucita Yehova, ozicita cifukwa ca cikondi. (1 Yoh. 4:7, 8) Yove oonesha kuti otikonda koma soti ofuna kuti tinkhale ashamwali ŵake mwa kutipasa Baibo na gulu yake. Otiyavya kumvwa kuti nise otetezeka mwa kutisimikizhyila kuti otikonda. Nanga tyani ponena za zosoŵa zasu za muŵili? Yehova “watipasa zinthu zonse kuti tisangalale.” (1 Tim. 6:17) Tikalakwa, otiongolela koma oleka lini kutikonda. Yehova epanga makonzedwe a dipo cifukwa cakuti otikonda. Naye Yesu eonesha kuti otikonda mwa kutwala moyo wake cifukwa ca seo. (Yoh. 3:16; 15:13) Paliye ciliconse camene cingacitishe Yehova na Yesu kuleka kukonda ŵanthu amene ni okhulupilika kuli ove.​—Yoh. 13:1; Aro. 8:35, 38, 39.

13. Ndaŵa yanji mutu wabanja ofunika kukonda banja yake? (Onani bokosi yakuti “ Kansi Munalume Wamene Elungula Lombapano, Angacitishe Tyani Mkazi Wake Kumulemekeza?”)

¹³ Zatuphunzilapo. Ciliconse cakucita mutu wabanja cufunika kusonkhezelewa na cikondi. Ndaŵa yanji? Cifukwa mtumwi Yohane elemba kuti: “Munthu wamene okonda lini mkwake [olo banja yake], wakuona angakonde lini Mulungu, waakaliyoonapo.” (1 Yoh. 4:11, 20) Munalume wamene okonda banja yake ndipo ofuna kutolela cisanzo ca Yehova na Yesu, oyavya banja yake kunkhala  pa ushamwali uweme na Yehova, kuŵateteza noŵasamalila. (1 Tim. 5:8) Yove ophunzisa noongolela ŵana ŵake. Opitilizhya kupanga zosankha zamene zulemekeza Yehova nopindulisha banja yake. Lomba tiyeni tilaŵizhyane cimozi na cimozi mwa vinthu ivi, ndipo tione mwamene mutu wabanja angatolele cisanzo ca Yehova na Yesu.

14. Kansi mutu wabanja angayavye tyani banja yake kunkhala pa ushamwali na Yehova?

¹⁴ Oyavya banja yake kunkhala pa ushamwali uweme na Yehova. Yesu eonesha kuti enzokonkha cisanzo ca Ausuwake mwa kuyavya ophunzila ŵake kunkhala na cikhulupililo cotang’a. (Mat. 5:3, 6; Mko. 6:34) Molingana na izi, cinthu cofunika ngako cakufunika kucita mutu wabanja, ni kuyavya banja yake kunkhala pa ushamwali uweme na Yehova. (Deut. 6:6-9) Ocita izi mwa kuphunzila Baibo pamozi na banja yake, kupezeka pa misonkhano, kulalikila uthenga uweme nopitilizhya kunkhala pa ushamwali uweme na Yehova.

15. Kansi mutu wabanja angaoneshe tyani kuti ukonda banja yake?

¹⁵ Oonesha kuti okonda banja yake. Yehova euzhya Yesu pamenso pa ŵanthu kuti omukonda. (Mat. 3:17) Naye Yesu eonesha kuti enzokonda ophunzila ŵake mwa mau na zocita zake. Nao ophunzila ŵake emuuzhya kuti omukonda. (Yoh. 15:9, 12, 13; 21:16) Mutu wabanja angaoneshe kuti okonda mkazi wake na ŵana wake m’zocita monga kuphunzila nao Baibo. Ofunika soti kuonesha kuti oŵakonda noŵayamikila, ndipo ngati n’poyenelela angaŵayamikile pamenso pa ayakine.​—Miy. 31:28, 29.

16. Kansi n’cinthu ciyakine cotyani cakufunika kucita mutu wabanja, ndipo ofunika kupewa cinji?

¹⁶ Kupezela banja yake zofunikila pa umoyo. Yehova enzoŵasamalila Aisiraeli mwa kuŵapasa zofunikila pa umoyo, olo pa nthawi yeciŵapasa cilango cifukwa cosamvwila malamulo. (Deut. 2:7; 29:5) Olo masiku ŵano, otipasa zofunikila pa umoyo. (Mat. 6:31-33; 7:11) Naye Yesu esamalila okonkha ŵake. (Mat. 14:17-20) Epolesha soti ŵanthu anyinji amene enze olwala. (Mat. 4:24) Kuti mutu wabanja akondweleshe Yehova, ofunika kupezela banja yake zofunikila pa umoyo. Olo n’tetyo, ofunika kupewa kuika nchito yake pasogolo mpaka kufwika pokangiwa kusamalila banja yake mwauzimu.

17. Kansi Yehova na Yesu otiphunzisa notiongolela tyani?

¹⁷ Ophunzisa banja yake. Yehova otiphunzisa notiongolela cifukwa cakuti ofuna kutiyavya. (Aheb. 12:7-9) Molingana na Ausuwake, Yesu ophunzisa mwacikondi ŵanthu amene ali pansi pa ulamulilo wa Ausuwake. (Yoh. 15:14, 15) Yove otwala uphungu wamphamvu, koma ocita izi mwacifundo. (Mat. 20:24-28) Yove oziŵa kuti tiliye ungwilo ndipo tukonda kulakwisa.​—Mat. 26:41.

18. Kansi mutu wabanja muweme okumbukila cinji?

 ¹⁸ Mutu wabanja wamene otolela cisanzo ca Yehova na Yesu, okumbukila kuti mkazi wake na ŵana ŵake aliye ungwilo. Yove “opyela lini ngako mtima” mkazi wake na ŵana ŵake. (Akol. 3:19) M’malomwake, oseŵenzesha mfundo ili pa Agalatiya 6:1 noyesa kuŵaongolela na “mzimu wofasa,” pokumbukila kuti naye aliye ungwilo. Molingana na Yesu, yove okumbukila kuti njila iweme yophunzisila ni mwa kutwala cisanzo ciweme.​—1 Pet. 2:21.

19-20. Kansi mutu wabanja angatolele tyani cisanzo ca Yehova na Yesu popanga zosankha zokhuza banja yake?

¹⁹ Kupanga zosankha za nzelu. Yehova opanga zosankha zamene zupindulisha ayakine. Mwacisanzo, yove etipasa moyo osati na colinga cozipindulisha yeka, koma kuti seo tisangalale. Paliye ekakamizhya Yehova kutwala Mwana wake kuti azetifwile. Koma ecita izi cifukwa cofuna kutiyavya. Yesu naye enzopanga zosankha zamene zenzopindulisha ayakine. (Aro. 15:3) Mwacisanzo, pa nthawi iyakine peciŵeŵa ngako esankha kuphunzisa gulu ya ŵanthu m’malo mopumula.​—Mko. 6:31-34.

²⁰ Mutu wabanja muweme oziŵa kuti cinthu covuta ngako cakufunika kucita, ni kupanga zosankha za nzelu za banja yake, ndipo oona kuti udindo uyu ni wofunikila ngako. Yove opewa kupanga zosankha mosaganiza bwino olo kupanga zosankha pa nthawi yakuti wakalipa. M’malomwake, olola Yehova kuti amuyavye kupanga zosankha mwanzelu. * (Miy.  2:6, 7) Mwa kucita izi, opindulisha ayakine m’malo mozipindulisha yeka.​—Afil. 2:4.

21. Kansi tikalaŵizhyane cinji m’nkhani yokonkhapo?

²¹ Yehova wapasa mitu ya mabanja udindo ukulu ngako. Ndipo yove oyembekezela kuti akokwanilisha udindo wao. Ngati munalume oyesayesa kutolela cisanzo ca Yehova na Yesu, onkhala mutu wabanja muweme. Ngati munakazi okwanilisha udindo wake, ukwati unkhala wacimwemwe. Kansi munakazi ofunika kuuona tyani udindo wa mulume wake monga mutu wabanja? Kansi okumana na mavuto otyani? Nkhani yokonkhapo ikayankhe makonsho aŵa.