1. Ni pa cocitika cotyani pamene Yesu ecita cozizwisa cake coyamba?

 GANIZILANI zecitika cakosilizhyila kwa caka ca 29 C.E. apo n’kuti Yesu wangoyamba utumiki wake. Yesu na amai ŵake a Mariya koma soti ayakine mwa ophunzila ŵake, enze eitiwa ku phwando ya ukwati ku Kana. Munzi uyu wenze kumpoto kwa mzinda wa Nazareti kwamene niye kwenze kwao kwa Yesu. Mariya enzoziŵana ngako na banja kwamene kwenze ukwati, ndipo cuoneka kuti enze m’mozi mwa ŵanthu amene enzosamalila ŵanthu ewela ku cocitika ici. Koma ukwati pewenze mkati, vinyu wesila. b Izi sembe zecitisha nsoni banja iyi na ŵanthu enzolungulana. Payakine ŵanthu enze ewela anyinji kupambana eitiwa. Kamangu-kamangu, Mariya eluta kuli mwana wake nomuuzhya kuti: “Vinyu waŵasilila.” (Yoh. 2:1-3) Kansi Yesu ecitanji? Ecita cinthu cozizwisa mwa kusandusha manzi kunkhala “vinyu uweme.”​—Yoh. 2:9, 10.

2-3. (a) Kansi Yesu eseŵenzesha tyani mphamvu zake zozizwisa? (b) Kansi tingapindule tyani ngati tuphunzila zozizwisa zecicita Yesu?

² Yesu ecita zozizwisa ziyakine zinyinji peenzocita utumiki wake. c Eseŵenzesha mphamvu zake zozizwisa poyavya ŵanthu masauzande anyinji. Mwacisanzo, onani viŵili mwa vozizwisa vecicita. Poyamba elyesha analume 5,000, ndipo pavuli pake elyesha analume 4,000. Ngati tingayangizhyilepo anakazi na ŵana pa ciŵelengelo ici, cingapitilile pa 27,000.  (Mat. 14:15-21; 15:32-38) Pa vocitika vonse viŵili, Yesu epolesha soti ŵanthu anyinji amene enze olwala. (Mat. 14:14; 15:30, 31) Ganizilani tyala mwecisangalalila ŵanthu aŵa Yesu peciŵalyesha nopolesha olwala.

³ Tingaphunzilepo zinyinji pa zozizwisa zecicita Yesu. M’nkhani ino, tilaŵizhyane mfundo ziyakine zotang’isha cikhulupililo zatingaphunzilepo pa zozizwisa izi. Tiphunzile soti mwatingatolele kulicefya na cifundo cecionesha Yesu peenzocita zozizwisa.

4. Kansi zozizwisa zecicita Yesu zutiphunzisa zinyinji zokhuza ŵani?

⁴ Zozizwisa zecicita Yesu zutiphunzisa mfundo zofunika ngako osati zokhuza yove tyala, koma zokhuza soti Ausuwake. Zili teti cifukwa Yehova niye Mwineco wa mphamvu zocitila zozizwisa. Lemba ya Machitidwe 10:38 yulaŵila kuti: “Mulungu emuzoza [Yesu] na mzimu utuŵa koma soti mphamvu. Ndipo pofwana kuti Mulungu enze naye, eyendayenda m’calo kucita zabwino nopolesha onse amene enzosaushiwa na Maleŵania.” Kumbukilani kuti Yesu etolela ndendende kaganizidwe koma soti mwakumvwila Ausuwake mu vinthu vonse vecilaŵila nocita, kuyangizhyilapo zozizwisa zecicita. (Yoh. 14:9) Lomba, tiyeni tilaŵizhyane vinthu vitatu vatuphunzilapo pa zozizwisa za Yesu.

5. N’cinji cesonkhezela Yesu kuti acite zozizwisa? (Mateyu 20:30-34)

⁵ Coyamba, Yesu na Ausuwake otikonda ngako. Peenze pacalo, Yesu eonesha kuti okonda ngako ŵanthu mwa kuseŵenzesha mphamvu zake zozizwisa poyavya ŵanthu ovutika. Pa nthawi iyakine, analume aŵili osalolesha emusenga kuti aŵayavye. (Ŵelengani Mateyu 20:30-34.) Onani kuti Yesu ‘eŵacitila cifundo’ noŵapolesha. Pa vesi iyi, mau Acigiliki amene emasuliliwa kuti ‘eŵacitila cifundo’ otanthauza cifundo cofumila pansi pa mtima. Cifundo coteti ni cizindikilo ca cikondi, ndipo niye ceyavya soti Yesu kulyesha ŵanthu a njala nopolesha munthu wakhate. (Mat. 15:32; Mko. 1:41) Tingankhale osimikizhya kuti Yehova wamene ni Mulungu “wacifundo cikulu” na Mwana wake, otikonda ngako ndipo akumvwa caipa ngati tuvutika. (Luka 1:78; 1 Pet. 5:7) Ove ofunishisha kufumyapo mavuto yatukumana nayo.

6. Kansi Mulungu wapasa Yesu mphamvu zokwanisha kucita cinji?

⁶ Caciŵili, Mulungu epasa Yesu mphamvu zosilizhya mavuto onse a ŵanthu. Kupitila m’zozizwisa zecicita, Yesu eoneshelatu kuti ali na mphamvu zogonjesa mavuto yamene seo tingakwanishe lini kuyagonjesa. Mwacisanzo, yove ali na mphamvu zocosapo cinthu camene culengesha kuti tikokumana na mavuto, camene ni ucimo. Ali soti na mphamvu zocosapo mavuto yamene yowela cifukwa ca ucimo, monga matenda na imfwa. (Mat. 9:1-6; Aro. 5:12, 18, 19) Zozizwisa zecicita Yesu zeonesha kuti angakwanishe kupolesha “matenda a mtundu ulionse” noukisha akufwa. (Mat. 4:23; Yoh. 11:43, 44) Kuyangizhyila apo, ali na mphamvu zokwanisha kulekesha cimphepo camkuntho nomasula ŵanthu ku mizimu iipa. (Mko. 4:37-39; Luka 8:2) Kulaŵila cendi, n’zolimbikisha ngako kuziŵa kuti Yehova wapasa Mwana wake mphamvu zoteti.

7-8. (a) Kansi zozizwisa zecicita Yesu zutipasa cidalilo cotyani? (b) Kansi ni cozizwisa cotyani camuyembekezela mwacidwi kuyoona m’calo calomba?

⁷ Cacitatu, tingankhale osimikizhya kuti malonjezo okhuza madaliso a msogolo mu Ufumu wa Mulungu, akakwanilishiwe. Zozizwisa zecicita Yesu peenze pacalo, zutiphunzisa zati  akacite pacalo conse cifukwa ni Mfumu ya Ufumu wa Mulungu. Ganizilani madaliso yati tikasangalale nayo lombapano Khristu akayoyamba kulamulila pacalo. Tikankhale na thanzi iweme cifukwa akacosepo matenda onse na kulemala. (Yes. 33:24; 35:5, 6; Chiv. 21:3, 4) Tikankhale na vakulya vinyinji ndipo tikokumana lini na mavuto yamene yowela cifukwa ca masoka acilengedwe. (Yes. 25:6; Mko. 4:41) Tikasangalale ngako kuyolandila okondeka ŵasu kufumila ku “manda acikumbuso.” (Yoh. 5:28, 29) Kansi ni cozizwisa cotyani camuyembekezela mwacidwi kuyoona m’calo calomba?

⁸ Peenzocita zozizwisa, Yesu eonesha nkhalidwe yolicefya koma soti cifundo. Nase tufunika kutolelako minkhalidwe iyi. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane visanzo viŵili. Tiyambe mwa kulaŵizhyana za phwando ya ukwati ya ku Kana.

9. Kansi Yesu ecitanji pa phwando ya ukwati? (Yohane 2:6-10)

⁹ Ŵelengani Yohane 2:6-10. Vinyu pewesila pa phwando ya ukwati, kansi Yesu enzofunika kucitapo ciliconse? Yai. Talaŵila teti cifukwa paliye ulosi wamene wenze welaŵililatu kuti Mesiya enze kuzopanga vinyu mozizwisa. Koma ganizilani tyala mwamungamvwile ngati pa ukwati wanu vakulya vasila. Cuoneka kuti Yesu emvwila ngako cifundo banja iyi, makamaka ŵanthu olungulana ndipo aliyofune kuti acite nsoni. Tetyo, monga ni mwatafotokozela  koyambilila kwa nkhani ino, yove ecita cozizwisa mwa kusandusha malita pafupifupi 390 a manzi kunkhala vinyu uweme ngako. Payakine esandusha vinyu unyinji teti kuti pasaleko woseŵenzesha msogolo olo kuti ugulisiwe kuti olungulana apezeko ndalama. N’zoonekelatu kuti olungulana aŵa elimbikishiwa ngako.

10. Kansi ni mfundo ziyakine zotyani zocitisha cidwi zupezeka mu nkhani yufotokozewa mu Yohane caputa 2? (Onani soti cithunzithunzi.)

¹⁰ Ganizilani mfundo ziyakine zocitisha cidwi zupezeka mu Yohane caputa 2. Kansi mwaona kuti Yesu niye lini ezuzhya manzi m’manongo? M’malo mofuna kuti ulemelelo ulute kuli yove, Yesu euzhya anchito kuti azuzhye manzi m’manongo. (Mavesi 6, 7) Pavuli pakuti wasandusha manzi kunkhala vinyu, Yesu aliyotole vinyu uyakine noupeleka kuli woyanganila phwando ya ukwati. Koma yove euzhya anchito kuti acite zamene izo. (Vesi 8) Kuyangizhyila apo, Yesu aliyotole kapu ya vinyu nopanama kusogolo kwa ŵanthu nokamba kuti, ‘Laŵani vinyu uyu wanapanga!’

11. Kansi tingaphunzilepo cinji pa cozizwisa cecicita Yesu?

¹¹ Kansi tingaphunzilepo cinji pa cozizwisa cecicita Yesu cosandusha manzi kunkhala vinyu? Tuphunzilapo za kufunika konkhala olicefya. Yesu aliyozikuzhye pecicita cozizwisa na pa zinthu ziyakine zecikwanisha kucita. M’malo mwake, yove elicefya ndipo mowelezhyawelezhya enzopeleka ulemelelo wonse kwa Ausuwake. (Yoh. 5:19, 30; 8:28) Ngati tutolela cisanzo ca Yesu mwa kupitilizhya kunkhala olicefya, tikolikuzhya lini pa zinthu zilizonse zatakwanisha kucita. Pa zilizonse zatingacite potumikila Yehova, tufunika lini kuzitamanda. M’malo mwake, tufunika kutamanda Mulungu cifukwa ca mwai watili nao womutumikila. (Yer. 9:23, 24) Tikopeleka ulemelelo wonse kuli yove. Talaŵila teti cifukwa tingakwanishe lini kucita zilizonse paliye thandizo yake.​—1 Akor. 1:26-31.

12. Ni m’njila iyakine yotyani yatingatolele cisanzo ca Yesu wamene enze wolicefya? Fotokozani cisanzo.

¹² Tiyeni tione njila iyakine yatingaoneshelemo kuti tutolela cisanzo ca Yesu wamene enze wolicefya. Ganizilani cisanzo ici: Mkulu oseŵenzesha nthawi yake ikulu poyavya mtumiki wothandiza kukonzekela nkhani ya onse yamene ni yoyamba. Cifukwa ca thandizo iyi, mkwasu wamene ni mtumiki wothandiza okamba nkhani yolimbikisha ku mpingo. Pavuli pa misonkhano, mkwasu muyakine akuya kuli mkulu nomuuzhya kuti: ‘Mkwasu wakuti-wakuti waikamba bwino nkhani yake.’ Kansi mkulu angakambe kuti: ‘N’cendi, koma neseŵenzesha nthawi yangu ikulu pomuyavya’? Olo kansi molicefya angakambe kuti: ‘N’cendi waikamba bwino ndipo numumekela’? Ngati nise olicefya, tikopewa kuzifunila ulemelelo pa zinthu zabwino zatacitila ayakine. Tunkhala okhutila cifukwa coziŵa kuti Yehova oona ndipo oyamikila zatucita. (Linganizhyani na Mateyu 6:2-4; Aheb. 13:16) Kulaŵila cendi, tukondwelesha Yehova ngati tutolela cisanzo ca Yesu pa nkhani yolicefya.​—1 Pet. 5:6.

13. Kansi Yesu eonanji pafupi na mzinda wa Naini, ndipo ecitanji? (Luka 7:11-15)

¹³ Ŵelengani Luka 7:11-15. Ganizilani cocitika ici, camene cecitika pa nthawi yamene Yesu enzocita utumiki wake pano pacalo. Yesu enyamuka kuluta ku Naini, mzinda wa ku Galileya. Mzinda uyu wenze pafupi na mzinda wa Sunemu kwamene mneneli Elisa eukisha mwana wa munakazi muyakine vyaka pafupifupi 900 kuvuli. (2 Maf. 4:32-37)  Yesu pecifwika pafupi na mlyango wa mzinda uyu, eona ŵanthu amene enze enyamula malilo. Zenze za cisoni ngako cifukwa mwana emwalila enze mwana wa munakazi wamasiye. Munakazi uyu enze tyala na mwana m’mozi. Munakazi uyu enze pamozi na gulu ikulu ya ŵanthu amene enzomupelekezhya pa kuyoika malilo. Yesu peciŵaona, eŵapanamika noukisha mwana munalume wa munakazi wamasiye. Ici cenze cocitika coyamba pa zocitika zitatu zokhuza ŵanthu ŵeciukisha Yesu zufotokozewa m’Mabuku a Uthenga Uweme.

14. Ni zocitika zocitisha cidwi zotyani zufotokozewa mu Luka caputa 7? (Onani soti cithunzithunzi.)

¹⁴ Ganizilani zocitika zocitisha cidwi zufotokozewa mu Luka caputa 7. Kansi mwaona kuti Yesu ‘peciona munakazi wamasiye wamene enze na cisoni emumvwila cifundo’? (Vesi 13) Kansi Yesu eonanji? Payakine Yesu eona munakazi uyu peenzolila, apo n’kuti okonkha pavuli pa mtembo wa mwana wake. Izi zemupangisha kuti amumvwile cifundo. Yesu aliyoumvwe tyala cifundo, koma emuonesha cifundo. N’zosakaikisha kuti ekamba naye mwacifundo ndipo emuuzhya kuti: “Lekani kulila.” Pavuli pake, ecitapo kanthu mwa kuukisha mwana uyu ‘nomupeleka kwa amai ŵake.’​—Mavesi 14, 15.

15. Kansi tingaphunzilepo cinji pa cozizwisa ca Yesu?

¹⁵ Kansi tingaphunzilepo cinji pa cozizwisa ca Yesu peciukisha mwana wa munakazi wamasiye? Tuphunzilapo kuti tufunika kuonesha cifundo kuli ŵanthu amene ali na cisoni. Olo kuti tingaukishe lini munthu wamwalila monga ni mwecicitila Yesu, tingakulishe nkhalidwe ya cifundo kuli ŵanthu amene ali na cisoni mwa kunkhala chelu. Tingaoneshe nkhalidwe ya cifundo mwa zokamba na zocita kuti titonthoze ŵanthu amene ali na cisoni. d (Miy. 17:17; 2 Akor. 1:3, 4; 1 Pet. 3:8) Olo mau acidule na kucita tyala zinthu zitontho zoonesha cifundo kungalimbikishe ngako ŵanthu amene ali na cisoni.

16. Molingana na cithunzithunzi, kansi mwaphunzilapo cinji pa cocitika ca mzimai wamene etaikiliwa mwana wake mu imfwa?

 ¹⁶ Ganizilani cocitika ici. Vyaka vinyinji vapita, kalongosi muyakine peenzoimba nyimbo pa misonkhano ya mpingo, eona mzimai wamene enzolila. Nyimbo iyi yenzokamba za ciyembekezo ca ciukililo ndipo mzimai uyu enze etaikiliwa mwana wake mu imfwa calombapano. Kalongosi ula eciyopanama pafupi nomukumbatila ndipo eimbila naye pamozi mavesi osala a nyimbo. Pavuli pake mzimai ula ekamba kuti: “Neona kuti akwasu na azilongosi onikonda ngako.” Esangalala cifukwa copezeka pa misonkhano. Ekamba soti kuti, “Ku Ng’anda ya Ufumu niye kwatupeza thandizo.” Tingankhale osimikizhya kuti Yehova oona noyamikila olo zinthu zitontho zatucita poonesha cifundo, kuli ŵanthu amene ali na cisoni na “ovutika maganizo.”​—Sal. 34:18.

17. Kansi taphunzilanji m’nkhani ino?

¹⁷ Tingapindule ngako ngati tuphunzila zozizwisa zecicita Yesu zamene zupezeka m’Mabuku a Uthenga Uweme. Zozizwisa izi zutiphunzisa kuti Yehova na Yesu otikonda ngako, ndipo Yesu ali na mphamvu zosilizhya mavuto onse a ŵanthu. Ndiye cifukwa cake tingankhale na cidalilo cakuti lombapano Yehova akwanilishe malonjezo ŵake kupitila mu Ufumu wake wamene wasala patontho ngako kuti uwele. Patuphunzila nkhani izi, tufunika kusinkhasinkha kuti tione mwatingatolele minkhalidwe ya Yesu. Tufunika soti kunkhala na pulogilamu yophunzila zozizwisa ziyakine zecicita Yesu pocita phunzilo ya paseka olo pa kulambila kwa pabanja. Tikoona zatingaphunzilepo ndipo pavuli pake tikouzhyako ayakine. Ganizilani tyala mwamene makambilano aya yangankhalile yolimbikisha.​—Aro. 1:11, 12.

18. Tikalaŵizhyane cinji m’nkhani yokonkhapo?

¹⁸ Kosilizhyila kwa utumiki wake, Yesu ecita cozizwisa cacitatu cokhuza ciukililo. Koma cozizwisa ici cenze cosiyanako. Yesu eukisha muyake wa pamtima wamene enze emwalila noikiwa m’manda. Kansi tingaphunzilenji pa cozizwisa ici? Nanga tingatang’ishe tyani cikhulupililo casu pa ciyembekezo ca ciukililo? Nkhani yokonkhapo ikayankhe makonsho aŵa.