1. Kansi nise osimikizhya za cinji?

 MONGA atumiki a Yehova, tuziŵa kuti otikonda na kuti ofuna kuti tikosangalala na umoyo. (Aro. 8:35-39) Kuyangizhyila apo, nise osimikizhya kuti kuseŵenzesha mfundo za m’Baibo kutipindulisha nthawi zonse. (Yes. 48:17, 18) Koma nanga tyani ngati takumana na mavuto amene tenzoŵayambekezela lini?

2. Kansi tingakumane na mavuto otyani, ndipo mavuto aŵa angatipangishe kuzikonsha makonsho otyani?

² Tonse monga atumiki a Yehova tukumana na mavuto. Mwacisanzo, nthawi ziyakine wabanja wasu angatikhumudwishe m’njila ziyakine. Tingankhale na matenda akulu amene angacitishe kuti osati tikocita zinyinji potumikila Yehova. Ndipo nthawi ziyakine tingakhuziwe na masoka acilengedwe. Kuyangizhyila apo, ŵanthu ayakine angotinzunza cifukwa ca cikhulupililo casu. Tikakumana na mavuto oteti, nthawi ziyakine tingazikonshe kuti: ‘Ndaŵa yanji izi zunicitikila? Kansi pali cinthu ciyakine cenelakwisa? Kansi izi zuonesha kuti Yehova onikonda lini?’ Ngati namwe mwemvwapo kale teti, musafooke. Atumiki anyinji a Yehova emvwapo cimozimozi.​—Sal. 22:1, 2; Hab. 1:2, 3.

3. Kansi tingaphunzilepo cinji pa Salimo 34:19?

³ Ŵelengani Salimo 34:19. Pa lemba iyi tupezapo mfundo zofunika ngako ziŵili izi: (1) Ŵanthu olungama okumana na mavuto. (2) Yehova otipulumusa ku mayeselo. Kansi Yehova otipulumusa tyani? Njila imozi yakutipulumusilamo ni mwa kutiyavya kunkhala na maganizo oyenelela okhuza umoyo m’calo  cino ciipa. Olo kuti Yehova otilonjeza kuti tipeze cimwemwe pomutumikila, olaŵila lini kuti umoyo wasu ukonkhala uliye mavuto. (Yes. 66:14) Niye cifukwa cake otilimbikisha kuti tikoika maganizo ŵasu pa malonjezo a msogolo pamene tikasangalale na umoyo mpaka kale-kale. (2 Akor. 4:16-18) Pali pano, yove otiyavya kupilila mavuto yatukumana nayo siku iliyonse kuti tipitilizhye kumutumikila.​—Maliro 3:22-24.

4. Tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?

⁴ Lomba, tiyeni tilaŵizhyane zatingaphunzilepo pa visanzo va atumiki a Yehova okhulupilika a m’nthawi za m’Baibo na a masiku ŵano. Visanzo ivi vitioneshe kuti olo nase tingakumane na mavuto. Koma ngati tudalila Yehova, yove angatiyavye kupilila. (Sal. 55:22) Patukambisilana visanzo ivi, zikonsheni kuti: ‘Kuti n’neo nekumana na mavuto aya, kansi sembe necitanji? Kansi visanzo ivi vutang’isha tyani cikhulupililo cangu pa Yehova? Kansi nuphunzilapo zinthu zotyani zaningaseŵenzeshe mu umoyo wangu?’

5. Kansi Yakobo ekumana na mavuto yotyani peenze kwa Labani? (Onani cithunzithunzi ca pacikuto.)

⁵ Atumiki a Yehova a m’nthawi za m’Baibo, ekumana na mavuto yamene enzoyayembekezela lini. Ganizilani cisanzo ca Yakobo. Ausuwake emuuzhya kuti akalungule m’mozi mwa ŵana a Labani, ndipo emusimikizhyila kuti Yehova amudalise ngati wacita izi. Labani enze m’bululu wake wa Yakobo ndipo enzolambila Yehova. (Gen. 28:1-4) Yakobo emvwila malangizo aya. Yove ecoka ku Kanani noluta ku ng’anda kwa Labani wamene enze na ŵana anakazi aŵili, Leya na Rakele. Yakobo ekonda ngako mwana mtontho wa Labani wamene ni Rakele, ndipo evomela kuti aseŵenzele a Labani kwa vyaka 7 kuti amukwatile. (Gen. 29:18) Koma zinthu ziliyocitike monga ni mweenzoganizila Yakobo. Labani emupusisha, ndipo m’malo momupasa munakazi weciseŵenzela, yove emupasa mkulu wake Leya. Pavuli pa wiki imozi, Labani elola Yakobo kulungula Rakele. Koma emuuzhya kuti enzofunika kumuseŵenzela soti kwa vyaka viyakine 7. (Gen. 29:25-27) Labani aliyocite soti zinthu mokhulupilika peenzocita malonda na Yakobo. Labani ecitila Yakobo vinthu viliye cilungamo kwa vyaka 20.​—Gen. 31:41, 42.

6. Kansi Yakobo ekumana soti na mavuto ayakine otyani?

⁶ Yakobo ekumana soti na mavuto ayakine. Yove enze na banja ikulu. Koma ŵana ŵake analume, enzokatizhyana lini. Ove ecitofwika na pogulisa mkwao Yosefe mu ukapolo. Ŵana aŵili a Yakobo, Simeoni na Levi, eleta citonzo pa banja yao koma soti pa zina ya Yehova. Kuyangizhyila apo, mkazi wokondeka wa Yakobo wamene ni Rakele, ecifwa peenzovyala mwana waciŵili. Ndipo cifukwa ca cilala, Yakobo ekakamizhyika kukukila ku Iguputo olo kuti enze mkulukazi.​—Gen. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Kansi Yehova emuonesha tyani Yakobo kuti enzomukonda?

⁷ Mosasamala kanthu za mavuto yonse aya, Yakobo aliyoleke kukhulupilila Yehova na malonjezo ŵake. Cifukwa ca izi, Yehova emuonesha kuti enzomukonda. Mwacisanzo, olo kuti Labani emucitila vinthu vinyinji viliye cilungamo, Yehova emudalisa Yakobo mwa kumupasa cuma cinyinji. Ndipo ganizilani tyala cimwemwe ceenze naco Yakobo pecikumana soti na mwana wake Yosefe wamene enzoganiza kuti ecifwa ni kale. Yakobo ekwanisha kupilila mavuto yonse aya cifukwa enze pa ushamwali wotang’a na Yehova. (Gen. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Ngati tili pa ushamwali wotang’a na Yehova, nase tingakwanishe kupilila mavuto yosayembekezeleka.

8. Kansi Mfumu Davide enzofunishisha kucitanji?

 ⁸ Mfumu Davide aliyokwanishe kucita zonse zeenzofuna kucita potumikila Yehova. Mwacisanzo, enzofunishisha kumanga kacisi wa Mulungu. Yove efotokozela mneneli Natani za nkhani iyi. Poyankha, Natani emuuzhya kuti: “Citani ciliconse cili mu mtima mwanu, cifukwa Mulungu wacendi ali namwe.” (1 Mbi. 17:1, 2) Ganizilani tyala mwamene mau aŵa emulimbikishila Davide. Payakine pa nthawi yamene iyo eyamba kuganizila mweenze kuzocitila nchito iyi yamene yenze ikulu.

9. Kansi Davide ecitanji pavuli pakumvwa uthenga wamene enzouyembekezela lini?

⁹ Koma pakaliyopita nthawi itali, mneneli wa Yehova ewela na uthenga wamene enzouyembekezela lini. “Pa usiku wamene uyo,” Yehova euzhya Natani kuti Davide niye lini enze kuzomanga kacisi. M’malo mwake, m’mozi mwa ŵana ŵake niye enze kuzocita nchito iyi. (1 Mbi. 17:3, 4, 11, 12) Kansi Davide ecitanji peecimvwa uthenga uyu? Ecinja colinga cake. Yove eika maganizo pa kusonkhanisha ndalama na vinthu vamene mwana wake Solomo enze kuzoseŵenzesha pokata nchito iyi.​—1 Mbi. 29:1-5.

10. Kansi Yehova emudalisa tyani Davide?

¹⁰ Nthawi itontho pavuli pakuti Davide wauzhyiwa kuti ni yove lini wati amange kacisi, Yehova ecita naye pangano. Yehova emulonjeza kuti m’mozi mwa mbadwa zake akalamulile mpaka kale-kale. (2 Sam. 7:16) Ganizilani tyala cimwemwe cati akankhale naco Davide mu Ulamulilo wa Vyaka 1,000 akayoziŵa kuti Yesu wamene ni Mfumu enze mbadwa yake. Nkhani iyi yutionesha kuti olo kuti nthawi ziyakine tingakwanishe lini kucita zonse zetenzofuna potumikila Yehova, Mulungu wasu angatidalise m’njila iyakine yamene tenzoiyembekezela lini.

11. Kansi Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila edalisiwa tyani olo kuti Ufumu wa Mulungu uliyowele pa nthawi yeenzoyembekezela? (Machitidwe 6:7)

¹¹ Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila nao ekumanapo na mavuto osayembekezeleka. Mwacisanzo, enzofunishisha kuti Ufumu wa Mulungu uwele. Koma enzoziŵa lini nthawi pamene izi zenze kuzocitika. (Mac. 1:6, 7) Lomba kansi ecitanji? Enkhala otangwanika pocita nchito yolalikila. Peenzolalikila m’malo osiyanasiyana, eona mwamene Yehova enzoŵayavyila.​—Ŵelengani Machitidwe 6:7.

12. Kansi Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila ecitanji pekwenze cilala?

¹² Pa nthawi iyakine, kwecitika cilala cikulu ‘pacalo conse kwamene kwenze ŵanthu.’ (Mac. 11:28) Cilala ici cekhuza soti Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila. Ganizilani tyala mwecikhuziwila na kusoŵa kwa cakulya. Mosakaikila, mitu ya mabanja yecita ngako nkhaŵa poganizila mwaangapezele vakulya va banja yao. Lomba kansi acilumbwana amene enzofuna kuyangizhyila utumiki wao ekhuziwa tyani? Payakine eganizila zakuti ayembekezele kuti cilala cisile niye pokwanilisha zolinga zao. Koma mosasamala kanthu za cilala ici, Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila ecita zinthu kulingana na mwezenzele zinthu pa nthawi yamene yala. Ove epitilizhya kulalikila poseŵenzesha njila iliyonse yeenzokwanisha. Ndipo mwacimwemwe enzoyaŵana vinthu veenze navo na Akhristu ayao a ku Yudeya.​—Mac. 11:29, 30.

13. Kansi Akhristu elandila madaliso otyani pa nthawi ya cilala?

¹³ Kansi Akhristu elandila madaliso otyani pa nthawi ya cilala? Ŵala amene epasiwa cakulya eona kuti Yehova enzoŵacilikiza. (Mat. 6:31-33) Ndipo cuoneka kuti ezimvwa kuti enze pafupi na okhulupilila ayao amene eŵayavya pa nthawi iyi. Ŵala amene epanga zopeleka na ŵala amene eyavya pa nchito yoyaŵa vakulya,  epeza cimwemwe camene cuwela cifukwa copasa. (Mac. 20:35) Yehova eŵadalisa onse cifukwa ecita zinthu mokatizhyana na mwezenzele zinthu pa nthawi yamene iyo.

14. N’cinji cecitikila Baranaba na mtumwi Paulo, ndipo penkhala zofumapo zotyani? (Machitidwe 14:21, 22)

¹⁴ Kanyinji-kanyinji, Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila enzonzunziwa. Ndipo nthawi ziyakine izi zenzocitika pa nthawi yamene enzoiyembekezela lini. Ganizilani zecitikila Baranaba na mtumwi Paulo peenzolalikila ku Lusitara. Poyamba, ŵanthu eŵalandila bwino ndipo enzomvwishila uthenga wao. Koma pavuli pake, ŵanthu osusha “ekopa gulu ya ŵanthu” ndipo ayakine mwa ŵanthu aŵa etema Paulo miyala nomusiya apo n’kuti wasala patontho kufwa. (Mac. 14:19) Koma Baranaba na Paulo epitilizhya kulalikila ku madela ayakine. Kansi penkhala zofumapo zotyani? Ayakine mwa ŵanthu ŵecilalikila enkhala ophunzila. Ndipo mau na cisanzo cao, zetang’isha okhulupilila ayao. (Ŵelengani Machitidwe 14:21, 22.) Ŵanthu anyinji epindula cifukwa cakuti Baranaba na Paulo aliyoleke kulalikila peenzonzunziwa. Tetyo, ngati tupitilizhya kucita nchito yawatituma Yehova, yove atidalise.

15. Kansi mwaphunzilapo cinji pa cisanzo ca mkwasu A. H. Macmillan?

¹⁵ Caka ca 1914 cikaliyofwika, atumiki a Yehova enzoyembekezela zinthu ziyakine. Mwacisanzo, ganizilani za mkwasu A. H. Macmillan. Molingana na Akhristu anyinji a m’nthawi yamene yala, mkwasu Macmillan enzoganiza kuti kwenze kwesala nthawi itontho kuti alute kululu. M’nkhani yecikamba mu September 1914, elaŵila kuti: “Payakine ino ni nkhani yangu ya onse yosilizhyila.” Koma yenze lini nkhani yake yosilizhyila. Pavuli pake mkwasu Macmillan elemba kuti: “Payakine ayakine a seo teganiza mofulumila kuti tilute kululu pa nthawi yamene yala.” Eyangizhyilapo kuti: “Tenzofunikila tyala kunkhala otangwanika potumikila Asikulu.” Mkwasu Macmillan enkhala cendi wotangwanika pa nchito iyi. Yove enzocita nchito yolalikila mwakhama. Ndipo enkhala na mwai wolimbikisha akwasu na azilongosi anyinji amene enze m’jele cifukwa cokana kuloŵa usoja. Yove epitilizhya kupezeka pa misonkhano yonse ya mpingo olo pecikulukazhya. Kansi mkwasu Macmillan epindula tyani cifukwa conkhala wotangwanika peenzoyembekezela kulandila mphoto yake? Nthawi itontho akaliyokufwa mu 1966, elemba kuti: “Cikhulupililo cangu ni cotang’a monga ni mwecenzele kale.” Ici ni cisanzo ciweme ngako camene tonse tufunika kutolela, makamaka ngati tankhala tupilila mavuto kwa nthawi itali.​—Aheb. 13:7.

16. Kansi mkwasu Herbert Jennings na mkazi wake ekumana na vuto yotyani yosayembekezeleka? (Yakobo 4:14)

¹⁶ Anyinji mwa atumiki a Yehova olimbana na mavuto athanzi amene owela mosayembekezeleka. Mwacisanzo, m’mbili ya moyo wake, mkwasu Herbert Jennings b efotokoza mwamene yove na mkazi wake enzosangalalila peenzotumikila monga amishonale ku Ghana. Koma m’kuluta kwa nthawi, em’peza na matenda akulu a maganizo. Yove ekata mau apa Yakobo 4:14 nolaŵila kuti “zamailo zuziŵika lini.” (Ŵelengani.) Elemba kuti: “Tenzofunikila kuvomelezhya kucinja kwa zinthu pa umoyo. Tetyo, tecoka ku Ghana nosiya ashamwali ŵasu ndipo teluta ku Canada [kuti nikalandile cithandizo ca mankhwala].” Yehova eyavya mkwasu Jennings na mkazi wake kuti apitilizhye kumutumikila mokhulupilika mosasamala kanthu za vuto yecikumana nayo.

17. Kansi cisanzo ca mkwasu Jennings cepindulisha tyani okhulupilila ayake?

 ¹⁷ Mau yecifotokoza mkwasu Jennings moona mtima m’mbili ya moyo wake yeyavya ngako ŵanthu ayakine. Kalongosi muyakine elemba kuti: “Nikaliyokhuziwapo monga ni mwenekhuziwila peneŵelenga nkhani iyi. . . . Kuŵelenga mwamene mkwasu Jennings esiila utumiki wake na colinga cakuti asamalile thanzi yake, kweniyavya kuona moyenelela vuto yenenzokumana nayo.” Molingana na izi, mkwasu muyakine elemba kuti: “Pavuli potumikila monga mkulu mumpingo kwa vyaka 10, nesiya utumiki uyu cifukwa ca matenda a maganizo. Nenzozimvwa kuti nenze wokangiwa cakuti nthawi zinyinji nenzosangalala lini kuŵelenga nkhani zakuti mbili ya moyo wangu. . . . Koma kupilila kwa mkwasu Jennings kwenilimbikisha ngako.” Izi zutikumbusha kuti ngati tupilila mavuto yosayembekezeleka, tingalimbikishe ŵanthu ayakine. Olo kuti zinthu zingacitike lini monga ni mwetenzoyembekezela, tingankhale cisanzo ciweme ku ŵanthu ayakine pa nkhani ya cikhulupililo na kupilila.​—1 Pet. 5:9.

18. Molingana na vithunzithunzi, kansi mwaphunzilapo cinji pa cisanzo ca kalongosi wamasiye wa ku Nigeria?

¹⁸ Masoka monga mlili wa COVID-19 yakhuza ngako atumiki a Yehova. Mwacisanzo, kalongosi muyakine wamasiye wa ku Nigeria enzeve ndalama koma soti vakulya. Siku iyakine m’mawa pavuli pakuti apika mpunga wosilizhyila weenze nao, mwana wake emukonsha kuti akokulya cinji. Kalongosi uyu euzhya mwana wake kuti enzeve ndalama olo vakulya vilivonse. Koma enzofunika kutolela cisanzo ca munakazi wamasiye wa ku Zarefati mwa kupika cakulya cao cosilizhyila nodalila Yehova na mtima wonse. (1 Maf. 17:8-16) Akaliyoyamba kuganizila kuti alye cinji mzuŵa pa siku yamene iyi, elandila mphaso ya vakulya kufumila kuli okhulupilila ayao. Vakulya ivi venze vokwanila kulya kwa nthawi yopitilila mawiki aŵili. Kalongosi uyu elaŵila kuti aliyozindikile kuti Yehova enzomvwishila mosamala mau yeciuzhya mwana wake. Kulaŵila cendi, ngati tudalila  Yehova, mavuto yosayembekezeleka mu umoyo yangacitishe kuti tivwendele pafupi na yove.​—1 Pet. 5:6, 7.

19. Kansi mkwasu Aleksey Yershov epilila cinzunzo cotyani?

¹⁹ M’vyaka valombapano, akwasu na azilongosi anyinji ankhala opilila cinzunzo camene payakine enzociyembekezela lini. Ganizilani za mkwasu Aleksey Yershov wa ku Russia. Pa nthawi yecibatizika mu 1994, atumiki a Yehova m’calo ici enze na ufulu wolambila. Koma m’kuluta kwa nthawi, vinthu vecinja ku Russia. Mu 2020 a polisi eloŵa m’ng’anda ya mkwasu Yershov na colinga cakuti amusece, ndipo emutolela vinthu vake vinyinji. Pavuli pa miyezi, eyamba kuimbiwa mlandu wakuti oukila boma. Zacisoni n’zakuti milandu iyi yenze yozikiwa pa vidyo yepangiwa na munthu muyakine wamene enze ezipanga monga enzofuna kuphunzila Baibo kwa nthawi yopitilila caka cimozi. Ici cenze cinyengo cikulu ngako.

20. Kansi mkwasu Yershov watang’isha tyani ushamwali wake na Yehova?

²⁰ Kansi paliko zofumapo ziweme zilizonse zankhalapo cifukwa ca kunzunziwa kwa mkwasu Yershov? Eee, ushamwali wake na Yehova watang’ilako. Yove elaŵila kuti: “Neo na mkazi wangu tupemphelela pamozi nthawi zinyinji. Nezindikila kuti sembe niliyokwanishe kupilila mavuto aya kuti niliyoyavyiwe na Yehova.” Eyangizhyilapo kuti: “Phunzilo ya paneka yuniyavya nikafooka. Nusinkhasinkha pa visanzo va atumiki a Yehova okhulupilika a m’nthawi zakuvuli. M’Baibo muli nkhani zinyinji zuonesha kufunika kopitilizhya kunkhala odekha nodalila Yehova.”

21. Kansi taphunzila cinji m’nkhani ino?

²¹ Kansi taphunzila cinji m’nkhani ino? Nthawi ziyakine tukumana na mavuto yosayembekezeleka m’calo cino ciipa. Olo n’tetyo, Yehova oyavya atumiki ŵake nthawi zonse ngati omudalila. Molingana na lemba pazikiwa nkhani ino, “masoka a munthu wolungama ni anyinji, koma Yehova omupulumusa ku masoka onse amene ao.” (Sal. 34:19) Tetyo, tiyeni tipitilizhye kuika maganizo ŵasu pa mphamvu za Yehova, osati pa mavuto yatingakumane nayo. Ngati tacita izi, nase tingalaŵile mau monga ni yecilaŵila mtumwi Paulo akuti: “Pa vinthu vonse, nupeza mphamvu kufumila kuli yove wamene onipasa mphamvu.”​—Afil. 4:13.