Skip to content

Skip to table of contents

NKHANI YOPHUNZILA 33

Zatuphunzilapo pa Cisanzo ca Danieli

Zatuphunzilapo pa Cisanzo ca Danieli

“Niwe munthu wokondeka ngako.”​—DAN. 9:23.

NYIMBO 73 Tiyavyeni Kunkhala Otang’a Mtima

ZATI TIPHUNZILE a

1. Ndaŵa yanji Ababulo ecita naye cidwi Danieli?

 MNENELI Danieli enze wacilumbwana pamene Ababulo emutola monga mkaidi noluta naye kutali na kwao. Olo kuti enze wacilumbwana, nduna za ku Babulo zecita naye cidwi. Ove eona “zooneka na menso” kuti Danieli ‘enzeve ciŵanga, enze na maonekedwe abwino’ koma soti efumila ku banja yolemekezeka ngako. (1 Sam. 16:7) Cifukwa ca izi, emuphunzisa kuti akotumikila pa ng’anda yacifumu.—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Kansi Yehova enzomuona tyani Danieli? (Ezekieli 14:14)

2 Yehova enzomukonda ngako Danieli, osati cifukwa ca maonekedwe ŵake olo udindo weenze nao, koma cifukwa cakuti esankha kumutumikila. Yehova pecilaŵila kuti Danieli enze monga ni Nowa na Yobu, Danieli enze na vyaka pafupifupi 20. Tetyo, Yehova eona kuti Danieli enze wolungama monga ni Nowa na Yobu amene emutumikila kwa vyaka vinyinji. (Gen. 5:32; 6:9, 10; Yobu 42:16, 17; ŵelengani Ezekieli 14:14.) Ndipo Yehova epitilizhya kukonda Danieli kwa umoyo wake wonse.—Dan. 10:11, 19.

3. Kansi tilaŵizhyane cinji mu nkhani ino?

3 Mu nkhani ino, tilaŵizhyane minkhalidwe iŵili yeenze nayo Danieli yamene yecitisha kuti ankhale wamtengo wapatali kwa Yehova. Coyamba, tilaŵizhyane nkhalidwe iliyonse noona nthawi peciionesha. Caciŵili, tione ceyavya Danieli kuti akulishe minkhalidwe iyi. Ndipo cacitatu, tione mwatingatolele cisanzo cake. Olo kuti nkhani ino elembela acilumbwana, tonse tingaphunzilepo kanthu pa cisanzo ca Danieli.

MUKOTOLELA KUTANG’A MTIMA KWA DANIELI

4. Kansi Danieli eonesha tyani kutang’a mtima? Fotokozani cisanzo.

4 Ŵanthu otang’a mtima ocita wowa, koma olola lini kuti wowa uyu uŵakangishe kucita zinthu zoyenela. Danieli enze mlumbwana wotang’a mtima. Ganizilani zocitika ziŵili pecionesha nkhalidwe iyi. Coyamba, cuoneka kuti cecitika vyaka viŵili pavuli pakuti Ababulo agonjesa Yerusalemu. Mfumu Nebukadinezara elota maloto oyofya okhuza cifanizilo cikulu. Tetyo, elamula analume anzelu kuyangizhyilapo Danieli kuti amuuzhye zecilota koma soti tanthauzo yake. Yove eŵayofya kuti ngati akangiwe kucita izi, niye kuti aŵapaye. (Dan. 2:3-5) Apa Danieli enzofunika kucitapo kanthu kamangu cifukwa miyoyo ya ŵanthu anyinji yenze pangozi. Yove “eluta kwa Mfumu kuyosenga kuti amupase nthawi kuti azemasulile maloto.” (Dan. 2:16) Kuti acite izi, enzofunika kunkhala wotang’a mtima koma soti enzofunika kunkhala na cikhulupililo. M’Baibo, paliye paliponse poonesha kuti enze emasulilako maloto m’nthawi zakuvuli. Tetyo esenga ayake amene ni Sadirake, Mesake na Abedinego kuti “asenge Mulungu wakululu kuti aŵacitile cifundo noŵaululila cisinsi ici.” (Dan. 2:18) Yehova eyankha mapemphelo ŵao. Ndipo moyavyiwa na Mulungu, Danieli ekwanisha kumasulila maloto a Nebukadinezara. Izi zecitisha kuti Danieli na ayake asapaiwe.

5. Ni pa nthawi iyakine yotyani pamene kutang’a mtima kwa Danieli kweyesewa?

5 Pavuli pakuti Danieli wamasulila maloto okhuza cifanizilo cikulu, kutang’a mtima kwake kweyesewa soti. Nebukadinezara elota maloto ayakine okhuza cimuti cikulu. Motang’a mtima, Danieli efotokoza tanthauzo yake ndipo efwika mpaka pouzhya mfumu kuti isiluke na kuti inkhale lini mfumu kwa kanthawi. (Dan. 4:25) Cifukwa ca izi, payakine Nebukadinezara sembe eganiza kuti Danieli enzomuukila na kuti enzofunika kupaiwa. Koma motang’a mtima efotokozela mfumu tanthauzo ya maloto.

6. N’cinji camene payakine niye ceyavya Danieli kuti ankhale wotang’a mtima?

6 Kansi n’cinji camene payakine niye ceyavya Danieli kuti ankhale wotang’a mtima pa umoyo wake? N’zoonekelatu kuti peenze mtontho, ephunzila kufumila pa cisanzo ca amai ŵake na ausuwake. Mosakaikila, ove emvwila malangizo amene Yehova epasa makolo aciisiraeli ndipo ephunzisa ŵana ŵao Cilamulo ca Mulungu. (Deut. 6:6-9) Danieli enzoyaziŵa bwino Malamulo 10 na mfundo ziyakine zokhuza Cilamulo. Mwacisanzo, enzoziŵa nyama zololewa kulya koma soti zosalolewa. b (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Kuyangizhyila apo, ephunzila mbili yokhuza atumiki a Mulungu koma soti zeŵacitikila pecikangiwa kumvwila malamulo a Mulungu. (Dan. 9:10, 11) Ndipo zecikumana nazo pa umoyo wake, zemusimikizhyila kuti Yehova na angelo ŵake amphamvu enzomucilikiza.—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

Danieli enkhala wotang’a mtima mwa kuphunzila, kupemphela nodalila Yehova (Onani ndime 7)

7. Kansi n’cinji ciyakine ceyavya Danieli kunkhala wotang’a mtima? (Onani soti cithunzithunzi.)

7 Danieli ephunzila zolemba za aneneli a Mulungu kuyangizhyilapo maulosi a Yeremiya. Kucita izi kwemuyavya kuzindikila kuti olo kuti Ayuda enkhala nthawi itali mu ukapolo, enze esala patontho kumasuliwa. (Dan. 9:2) Kuona kukwanilishiwa kwa ulosi wa m’Baibo, mosakaikila kwetang’isha cidalilo cake pa Yehova na kuti ŵala amene ali na cidalilo cotang’a pa Mulungu angakwanishe kunkhala otang’a mtima. (Linganizhyani na Aroma 8:31, 32, 37-39.) Kupambana zonse, Danieli enzopemphela kwa Ausuwake akululu nthawi zonse. (Dan. 6:10) Enzoulula macimo ŵake kwa Yehova ndipo enzomuuzhya mweenzomvwila. Kuyangizhyila apo, enzosenga Yehova kuti amuyavye. (Dan. 9:4, 5, 19) Danieli enze munthu monga ni seo, tetyo aliyovyalike na nkhalidwe yotang’a mtima. M’malo mwake, ekulisha nkhalidwe iyi mwa kuphunzila, kupemphela nodalila Yehova.

8. Kansi tingakulishe tyani nkhalidwe yotang’a mtima?

8 Kansi tufunika kucita cinji kuti tikulishe nkhalidwe yotang’a mtima? Payakine makolo ŵasu angatilimbikishe kuti tinkhale otang’a mtima. Koma izi zingacitishe lini kuti tinkhale otang’a mtima monga ni ove. Kunkhala otang’a mtima kuli monga ni kuphunzila luso iyakine yalomba. Njila imozi yatingakulishilemo luso ni mwa kulolesha mosamala zakucita mphunzisi wasu notolela cisanzo cake. Molingana na izi, tingaphunzile kunkhala otang’a mtima mwa kuona mwamene ayakine ooneshela nkhalidwe iyi notolela cisanzo cao. Kansi taphunzila cinji kuli Danieli? Molingana na Danieli, tufunika kuyaziŵa bwino Mau a Mulungu. Tufunika soti kukulisha ushamwali wasu na Yehova mwa kulaŵila naye momasuka nthawi zonse. Ngati tukhulupilila Yehova, tikonkhala na cidalilo cakuti akotiyavya nthawi zonse. Tetyo ngati cikhulupililo casu cayesewa, tikonkhala otang’a mtima.

9. Kansi tupindula tyani ngati tuonesha nkhalidwe yotang’a mtima?

9 Ngati nise otang’a mtima, tingapindule m’njila zosiyanasiyana. Ganizilani cokumana naco ca mkwasu Ben. Yove enzophunzila pa sukulu iyakine ku Germany ndipo aliyense pa sukulu iyi enzokhulupilila kuti vinthu vecitoyaluka na kuti nkhani ya m’Baibo yakuti vecitolengewa, ni yawenye. Siku iyakine, atica ŵake emusenga kuti alute kusogolo nofotokoza cifukwa cake enzokhulupilila kuti vinthu vecitolengewa. Motang’a mtima mkwasu Ben efotokoza zeenzokhulupilila. Kansi penkhala zofumapo zotyani? Mkwasu uyu efotokoza kuti: “Atica emvwishila mosamala ndipo ecita cidwi. Pavuli pake, epanga makope a cofalisa ceneseŵenzesha pofotokoza cikhulupililo cangu nopasa ŵana a sukulu onse a m’kilasi mwasu.” Kansi ŵana a sukulu aŵa ecitanji pavuli pa izi? Ben elaŵila kuti, “Anyinji emvwishila mosamala ndipo elaŵila kuti enzolakalaka kutolela cisanzo cangu.” Monga ni mwacaoneshela cisanzo ca mkwasu Ben, kanyinji-kanyinji kutang’a mtima kucitisha kuti ayakine akotilemekeza. Kungacitishe soti ayakine kuti aphunzile zinyinji zokhuza Yehova. Kulaŵila cendi, tili na vifukwa vabwino vokulishila nkhalidwe yotang’a mtima.

MUKOTOLELA KUKHULUPILIKA KWA DANIELI

10. Kansi mau akuti kukhulupilika otanthauzanji?

10 M’Baibo, mau Aciheberi akuti “kukhulupilika” olo “cikondi cokhulupilika,” kanyinji-kanyinji otanthauza cikondi cakuonesha Mulungu kuli atumiki ŵake. Ndipo mau amozimozi angaseŵenzeshewe soti pofotokoza cikondi cakuoneshana atumiki a Mulungu. (2 Sam. 9:6, 7) M’kuluta kwa nthawi, nkhalidwe iyi ingakule. Lomba, tiyeni tione mwamene Danieli ekulishila nkhalidwe iyi yokhulupilika.

Yehova edalisa kukhulupilika kwa Danieli mwa kutumizhya mngelo koma soti mwa kuvala pakamwa pa nkhalamu (Onani ndime 11)

11. Kansi kukhulupilika kwa Danieli kweyesewa tyani peenze wacikulile? (Onani cithunzithunzi ca pacikuto.)

11 Kukhulupilika kwa Danieli kweyesewa kwa umoyo wake wonse. Peenze na vyaka vopitilila 90, pecitika cinthu ciyakine camene ceyesa kukhulupilika kwake. Pa nthawi iyi, Ababulo enze egonjesewa na Amedi koma soti Aperisiya ndipo enzolamuliliwa na Mfumu Dariyo. Nduna zamene zenzotumikila Mfumu Dariyo zenzomuzonda Danieli ndipo zenzolemekeza lini Mulungu wake. Tetyo, epanga ciwembu cakuti Danieli apaiwe. Ove ecitisha Mfumu kuti isaine lamulo yamene yenze kuzoyesa kukhulupilika kwa Danieli, kuti kaya ankhale wokhulupilika kwa Mulungu wake olo kwa mfumu Dariyo. Ceenzofunika kucita Danieli kuti aoneshe kuti ni wokhulupilika kwa mfumu koma soti kuti apewe cilango, ni kuleka kupemphela kwa Yehova kwa masiku 30. Olo n’tetyo, ekana kunkhala wosakhulupilika kwa Mulungu. Cifukwa ca izi, eponyewa m’cisengu ca nkhalamu. Koma Yehova edalisa kukhulupilika kwake mwa kumupulumusa mkamwa mwa nkhalamu. (Dan. 6:12-15, 20-22) Kansi tingankhale tyani okhulupilika monga ni Danieli?

12. Kansi n’cinji ceyavya Danieli kunkhala wokhulupilika kwa Yehova?

12 Monga ni mwatafotokozela koyambilila, kuti tinkhale okhulupilika kwa Yehova tufunika kumukonda. Danieli epitilizhya kunkhala wokhulupilika cifukwa enzokonda Ausuwake akululu. Mosakaikila, ekulisha cikondi ici mwa kuganizila minkhalidwe ya Yehova koma soti mweciyaoneshela. (Dan. 9:4) Kuyangizhyila apo, enzosinkhasinkha pa zinthu zabwino zecimucitila Yehova koma soti zecicitila ŵanthu ayakine.—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

Molingana na Danieli, tingankhale okhulupilika kwa Yehova mwa kumukonda mofumila pansi pa mtima (Onani ndime 13)

13. (a) Kansi acilumbwana ayakine okumana na mavuto otyani? Fotokozani cisanzo. (Onani soti cithunzithunzi.) (b) Monga ni mwayaoneshela vidyo, kansi mungayankhe tyani ngati ayakine akukonshani ngati Mboni za Yehova zucilikiza uhomo?

13 Molingana na Danieli, acilumbwana anyinji masiku ŵano onkhala pakati pa ŵanthu amene olemekeza lini Yehova na malamulo ŵake. Ŵanthu oteti ozonda aliyense wamene okonda Mulungu. Ayakine ofwika mpaka povutisha acilumbwana aŵa na colinga cakuti aleke kunkhala okhulupilika kwa Yehova. Onani zecitikila mlumbwana muyakine wa zina yakuti Graeme, wamene onkhala ku Australia. Yove ekumana na zovuta peenze ku sekondale. Atica ekonsha aliyense m’kilasi mwaangamvwile ngati muyao waŵauzhya kuti ocita za uhomo. Kuyangizhyila apo, atica elaŵila kuti aliyense wamene angakatizhyane na munthu wamene ali na nkhalidwe iyi apaname ku mbali iyakine koma soti ŵala okana apaname soti ku mbali iyakine. Graeme elaŵila kuti, “Onse m’kilasi epanama ku mbali ya ŵala amene ocilikiza nkhalidwe iyi, kupatulapo tyala neo na muyakine wamene naye ni Mboni.” Koma zecitika pavuli pake zeyesa kukhulupilika kwa Graeme. Elaŵila kuti, “Nthawi yosala yophunzila, ŵana a sukulu ayakine kuyangizhyilapo na atica eyamba kutinena. Neyesa kucita zaningakwanishe kuti niteteze cikhulupililo cangu modekha koma ziliyomvwike.” Kansi Graeme ecimvwa tyani? Yove elaŵila kuti, “Niliyosangalale kunyozewa na ayangu, koma nekondwela cifukwa nenkhala wokhulupilika kwa Yehova noteteza cikhulupililo cangu.” c

14. Kansi n’cinji cingatiyavye kuti tinkhale ofunishisha kunkhala okhulupilika kwa Yehova?

14 Molingana na Danieli, ngati tupitilizhya kukonda Yehova, tinkhale ofunishisha kunkhala okhulupilika kuli yove. Tingakulishe cikondi ici mwa kuphunzila minkhalidwe ya Yehova. Mwacisanzo, tingaphunzile zinthu zecilenga. (Aro. 1:20) Ngati mufuna kukulisha cikondi na ulemu pa Yehova, mungaŵelenge nkhani zacidule zakuti Kodi Zinangochitika Zokha? m’Chichewa olo kuonelela mavidyo. Mungaŵelenge soti kabulosha kakuti Kodi Zamoyo Zinachita Kulengedwa? na kakuti Mmene Moyo Unayambira—Mafunso 5 Ofunika Kwambiri.” Onani zecilaŵila kalongosi wa ku Denmark wa zina yakuti Esther ponena za zofalisa izi. Elaŵila kuti: “Mfundo zake n’zothandiza ngako ndipo tumabulosha utu tufotokoza lini zaufunika kukhulupilila, koma tufotokoza tyala mfundo zamene zingakuyavye kupanga cosankha.” Mkwasu Ben watafotokoza koyambilila elaŵila kuti: “Mfundo zake ni zotang’isha cikhulupililo ndipo zunisimikizhyila kuti Mulungu niye elenga zinthu zonse.” Pavuli poŵelenga tumabulosha utu, mungasimikizhyile zayulaŵila Baibo, peyelaŵila kuti: “Nimwe woyenela mweo Yehova Mulungu wasu wamphamvu, kulandila ulemelelo na ulemu cifukwa mwelenga zinthu zonse, ndipo mwa kufuna kwanu zenkhalapo ndipo zelengewa.”—Chiv. 4:11. d

15. Kansi ni m’njila iyakine yotyani yamene ingakuyavyeni kukulisha cikondi canu pa Yehova?

15 Njila iyakine yamene ingakuyavyeni kukulisha cikondi canu pa Yehova ni mwa kuphunzila umoyo wa Mwana wake Yesu. Izi niye zecicita kalongosi wacilumbwana wa zina yakuti Samira, wamene onkhala ku Germany. Yove elaŵila kuti: “Nefwika pomuziŵa bwino Yehova kupitila mwa Yesu.” Peenze mtontho, enzovuta kumvwisha kuti Yehova ali na minkhalidwe yabwino. Koma enzoziŵa mweenzomvwila Yesu. Eyangizhyilapo kuti: “Numukonda ngako Yesu cifukwa enze waubwenzi ndipo enzokonda ŵana.” Tetyo pecipitilizhya kuphunzila zinyinji zokhuza Yesu, eyamba kumukonda ngako Yehova. Motyani? Kalongosi Samira elaŵila kuti: “Patontho-patontho neyamba kumvwisha kuti Yesu enzotolela ndendende cisanzo ca Ausuwake ndipo olingana mbali zinyinji. Nezindikila soti kuti cimozi mwa vifukwa vepangisha Yehova kuti atume Yesu pacalo cenze cakuti ŵanthu amuziŵe bwino Yehova.” (Yoh. 14:9) Tetyo, kuti mutang’ishe ushamwali wanu na Yehova, mufunika kuphunzila zinyinji zokhuza Yesu. Mukacita izi, cikondi canu na kukhulupilika kwanu pa Yehova zikule.

16. Kansi tupindula tyani cifukwa conkhala okhulupilika kwa Yehova? (Salimo 18:25; Mika 6:8)

16 Ngati nise okhulupilika kuli ayakine, tingankhale pa ushamwali wotang’a na ŵala amene ni okhulupilika kuli seo. (Rute 1:14-17) Kuyangizhyila apo, ngati nise okhulupilika kwa Yehova, tingankhale odekha koma soti okhutila. Ndaŵa yanji? N’cifukwa cakuti Yehova olonjeza kuti ankhale wokhulupilika kuli ŵala amene ni okhulupilika kuli yove. (Ŵelengani Salimo 18:25; Mika 6:8.) Ganizilani izi. Olo kuti nise atontho polinganizhya na Nyamalenga wamphamvuzonse, yove olonjeza kuti akotikonda nthawi zonse. Ndipo ngati tili pa ushamwali na Yehova, paliye ciliconse camene cingatisiyanishe na yove kaya mayeselo, osusha olo imfwa. (Dan. 12:13; Luka 20:37, 38; Aro. 8:38, 39) Tetyo, ni cinthu cofunika ngako kutolela cisanzo ca Danieli nopitilizhya kunkhala okhulupilika kwa Yehova.

PITILIZHYANI KUPHUNZILA ZINYINJI KUFUMILA KULI DANIELI

17-18. N’cinji ciyakine catingaphunzile kuli Danieli?

17 M’nkhani ino, taphunzila tyala minkhalidwe iŵili ya Danieli. Koma pali zinyinji zatingaphunzile kuli yove. Mwacisanzo, Yehova eonesha Danieli mensomphenya osiyanasiyana nomupasa mphamvu zokwanisha kumasulila mauthenga a ulosi. Ndipo anyinji mwa maulosi aŵa ekwanilishiwa kale. Koma ayakine ofotokoza za zocitika za msogolo zati zikakhuze munthu aliyense pacalo.

18 M’nkhani yokonkhapo, tikalaŵizhyane maulosi aŵili yecilemba Danieli. Kumvwisha tanthauzo yake kungayavye acilumbwana na akulu kuti akopanga zosankha mwanzelu. Maulosi aŵa angatiyavye kunkhala otang’a mtima koma soti okhulupilika kuti tinkhale okonzeka kukumana na mayeselo amene ali msogolo.

NYIMBO 119 Tinkhale na Cikhulupililo

a Masiku ŵano, atumiki a Yehova acilumbwana okumana na mavuto amene oyesa kutang’a mtima na kukhulupilika kwao. Ŵana a sukulu ayao oŵanyoza cifukwa cokhulupilila kuti zinthu zecitolengewa. Ndipo ayakine onyozewa cifukwa cotumikila Yehova nokonkha malamulo ŵake. Koma monga ni mwati ifotokozele nkhani ino, ŵala amene otolela cisanzo ca mneneli Danieli mwa kutumikila Yehova motang’a mtima koma soti mokhulupilika ni anzelu cendi.

b Cuoneka kuti payakine penze vifukwa vitatu vamene vepangisha Danieli kukana kulya vakulya veenzopasiwa ku Babulo. Coyamba, payakine nyama zeenzokulya zenze zoleshewa m’Cilamulo. (Deut. 14:7, 8) Caciŵili, payakine nyama izi zenze zosakhesewa moyenelela. (Lev. 17:10-12) Ndipo cacitatu, payakine kulya vakulya ivi kwenzoonewa monga ni kulambila milungu yawenye.—Linganizhyani na Levitiko 7:15 na 1 Akorinto 10:18, 21, 22.

c Onelelani vidyo ya mutu wakuti Nchito ya Cilungamo Cenecene Ikankhale Mtendele”, pa jw.org.

d Kuti mukulishe cikondi canu pa Yehova, mungaphunzile soti buku ya m’Chichewa yakuti Yandikirani kwa Yehova, yamene ingakuyavyeni kuziŵa zinyinji zokhuza minkhalidwe na umunthu wa Yehova.