NKHANI YOPHUNZILA 8
Kansi Uphungu Wamupeleka ‘Ucitisha Mtima Kusangalala?’
“Mafuta na zofukiza zonunkhila zukondwelesha mtima. N’cimozimozi na malangizo ofumila pansi pa mtima ofumila kuli shamwali.”—MIY. 27:9.
NYIMBO 102 “Yavyani Ofooka”
ZATI TIPHUNZILE *
1-2. Kansi mkwasu muyakine ephunzila mfundo yofunika ngako yotyani potwala uphungu?
VYAKA vinyinji vapita, akulu aŵili eluta kuyocita ulwendo waubusa kuli kalongosi wamene enzophonya misonkhano. Mkulu m’mozi eyamba kumuŵelengela Malemba yamene yoonesha kufunika kopezeka pa misonkhano. Mkwasu uyu eona monga kuti kalongosi walimbikishiwa. Koma pecilaila, kalongosi uyu elaŵila kuti: “Akwasu, muziŵa lini mavuto yanupitamo.” Akulu aŵa efwikila kupeleka uphungu akaliyosenga kalongosi kuti aŵafotokozele mavuto yeenzokumana nayo. Izi zecitisha kalongosi uyu kuona kuti uphungu wecipasiwa wenze wosathandiza.
2 Pokumbukila zecitika, mkwasu wamene eŵelengela Malemba kalongosi uyu, elaŵila kuti: “Poyamba neona kuti kalongosi uyu aliyotipase ulemu. Koma peneiganizila mozama nkhani iyi, neona kuti coyamba nenzofunika kuganizila makonsho yoyenelela yaningamukonshe kuti niziŵe zeenzopitamo. Pavuli pake, niye penenzofunika kuganizila za Malemba yoyenelela yaningamuŵelengele.” Mkulu uyu etolapo phunzilo yofunika ngako. Lomba, oonesha cifundo koma soti cikondi pocita ulwendo waubusa.
3. Kansi ni ŵani ofunika kupeleka uphungu?
3 Monga abusa, akulu ali na udindo wopeleka uphungu ngati ni poyenelela. Koma pali nthawi ziyakine pamene nao akwasu na azilongosi angafunikile kupeleka uphungu. Mwacisanzo, mkwasu olo kalongosi angafunike kutwala uphungu kuli shamwali wake. (Sal. 141:5; Miy. 25:12) Olo kalongosi wacikulile angafunike ‘kupeleka uphungu kuli anakazi acilumbwana’ pa nkhani monga ni zatomolewa pa Tito 2:3-5. Nao makolo angafunike kupeleka malangizo kuli ŵana ŵao. Olo kuti nkhani ino yufotokoza zakufunika kucita akulu, malangizo yalimo yangatipindulishe seo tonse kuti tikopeleka uphungu m’njila yolimbikisha ayakine ‘nocitisha mtima kusangalala.’—Miy. 27:9.
4. Kansi tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?
4 M’nkhani ino, tilaŵizhyane makonsho 4 yatufunika kuzikonsha tikaliyotwala uphungu: (1) Kansi colinga canufunila kupelekela uphungu uyu n’cinji? (2) Kansi ni wofunika cendi? (3) Kansi ni ŵani ofunika kuupeleka? (4) Kansi ningacitenji kuti niupeleka m’njila yokata mtima?
KANSI TUFUNIKA KUNKHALA NA COLINGA COTYANI POPELEKA UPHUNGU?
5. Kansi akulu ofunika kucitanji kuti cikonkhala cosavuta kuti ofalisa akolandila uphungu wao? (1 Akorinto 13:4, 7)
5 Akulu oŵakonda ngako akwasu na azilongosi mumpingo. Akwasu aŵa oonesha cikondi ici mwa kupeleka uphungu kuli Mkhristu wamene watola njila yolakwika. (Aga. 6:1) Koma akaliyolaŵizhyana naye, mkulu angacite bwino kuganizila zacucita cikondi. Mtumwi Paulo elaŵila kuti, “Cikondi ni coleza mtima ndipo ni ciweme mtima. . . . Cufwikila zinthu zonse, cukhulupilila zinthu zonse, cuyembekezela zinthu zonse, cupilila zinthu zonse.” (Ŵelengani 1 Akorinto 13:4, 7.) Kusinkhasinkha pa mavesi aya kungayavye mkulu kuti azifufuze noona colinga cakufunila kupelekela uphungu na mwaangaupelekele m’njila yoyenelela. Ngati mkwasu olo kalongosi wamene wapasiwa uphungu waona kuti mkulu wacita izi m’njila yacikondi, cunkhala cosavuta kuti aulandile.—Aro. 12:10.
6. Kansi mtumwi Paulo epeleka cisanzo cotyani pa nkhani yopeleka uphungu?
6 Monga mkulu, mtumwi Paulo epeleka cisanzo cabwino camene akulu masiku ŵano ofunika kutolela. Mwacisanzo, peciona kuti Akhristu a ku Tesalonika enzofunikila kupasiwa uphungu, Paulo aliyonyalanyaze kucita izi. Koma akaliyopeleka uphungu, eyambila kuŵayamikila cifukwa ca nchito zao zoonesha cikhulupililo, nchito zao za cikondi na kupilila kwao. Eŵauzhya soti kuti enzoziŵa mavuto yeenzokumana nayo popilila zovuta zosiyanasiyana na cinzunzo. (1 Ates. 1:3; 2 Ates. 1:4) Yove efwika mpaka poŵauzhya kuti enze cisanzo cabwino kuli Akhristu ayakine. (1 Ates. 1:8, 9) Ganizilani cimwemwe ceenze naco peciŵelenga mau acilimbikiso aya. N’zoonekelatu kuti Paulo enzoŵakonda ngako akwasu na azilongosi aŵa. Niye cifukwa cake ekwanisha kupeleka uphungu wokata mtima m’makalata aŵili yecilembela Akhristu a ku Tesalonika.—1 Ates. 4:1, 3-5, 11; 2 Ates. 3:11, 12.
7. Kansi n’cinji cingacitishe kuti ayakine akane kulandila uphungu wasu?
7 Kansi n’cinji cingacitike ngati tingapeleke uphungu m’njila yosayenelela? Mkwasu muyakine wamene watumikila Yehova kwa nthawi itali elaŵila kuti: “Akhristu ayakine okana kulandila uphungu, osati cifukwa cakuti ni wosayavya, koma cifukwa cakuti uliyopelekewe m’njila yacikondi.” Kansi izi zutiphunzisa cinji? Kuti ŵanthu alandile uphungu wasu, tufunika kuupeleka mwacikondi osati mwaukali.
KANSI NI POYENELELA KUPELEKA UPHUNGU?
8. Kansi mkulu ofunika kuzikonsha makonsho otyani akaliyopeleka uphungu kuli Mkhristu muyakine?
8 Akulu ofunika lini kuutukila kupeleka uphungu. Akaliyopeleka uphungu, mkulu ofunika kuzikonsha kuti: ‘Kansi ni poyenelela kuti nipeleke uphungu? Kansi n’ne wosimikizhya kuti zakucita mkwasu olo kalongosi uyu ni zosayenelela? Kansi waphwanya lamulo iliyonse ya m’Baibo, olo wangocita zinthu mosiyanako na mwanufunila neo?’ Akulu opewa kupeleka ‘malangizo mopupuluma’ akaliyoziŵa bwino-bwino nkhani yonse. (Miy. 29:20) Ngati mkulu okaikila kuti ofunika kupeleka uphungu olo yai, angacite bwino kusenga mkulu muyakine kuti amuyavye kuziŵa ngati mkwasu olo kalongosi ephwanya cendi mfundo za m’Baibo. Kucita izi kungamuyavye kuti aziŵe ngati ni poyenelela kupeleka uphungu olo yai.—2 Tim. 3:16, 17.
9. Kansi tingaphunzilenji kuli Paulo ngati tufuna kupeleka uphungu kuli Mkhristu muyakine pa nkhani ya kavwalidwe na kuzikongolesha? (1 Tim. 2:9, 10)
9 Ganizilani cisanzo ici. Tiyelekezele kuti mkulu waona kuti Mkhristu muyakine ovwala olo kuzikongolesha m’njila yosayenelela. Mkulu uyu angacite bwino kuzikonsha kuti, ‘Kansi pali mfundo zilizonse za m’Malemba zamene zingacitishe kuti nipeleke uphungu?’ Kuti apewe kuyendela maganizo ŵake, mkulu uyu angasenge mkulu muyakine olo Mkhristu muyakine wamene ni wacikulile mwauzimu kuti afotokozepo maganizo ŵake. Onse pamozi angakambilane malangizo yecifotokoza Paulo pa nkhani ya kavwalidwe na kuzikongolesha. (Ŵelengani 1 Timoteyo 2:9, 10.) Paulo epeleka malangizo akuti Mkhristu ofunika kuvwala na kuzikongolesha moyenelela. Koma aliyofotokoze m’ndandanda wa zinthu zamene Mkhristu ofunika kuvwala na zakufunika lini kuvwala. Ecita izi cifukwa cozindikila kuti Mkhristu aliyense ali na ufulu wovwala vovwala vakufuna malinga ngati ophwanya lini mfundo za m’Baibo. Tetyo, akaliyopeleka uphungu, akulu angacite bwino kuona ngati kavwalidwe ka Mkhristu koonesha kuti ni wolicefya olo yai.
10. Kansi tufunika kukumbukila cinji pa nkhani yopanga zosankha?
10 Tufunika kukumbukila kuti nthawi ziyakine Akhristu aŵili angapange zosankha zosiyana, koma zonse zingankhale zoyenela. Tetyo, tufunika lini kukakamizhya ayakine kuti akoyendela maganizo ŵasu.—Aro. 14:10.
KANSI NI ŴANI OFUNIKA KUPELEKA UPHUNGU?
11-12. Ngati ni poyenelela kuti mkulu apeleke uphungu, kansi ofunika kuzikonsha makonsho otyani, ndipo ndaŵa yanji?
11 Ngati tazindikila kuti Mkhristu muyakine ofunikila uphungu, tingacite bwino kuzikonsha kuti: Kansi ni ŵani ali pa malo abwino opeleka uphungu? Akaliyopeleka uphungu kuli kalongosi wolunguliwa olo mwana, mkulu angacite bwino kukambilana na mutu wabanja. Payakine mutu wabanja angafune kupeleka yeka uphungu. * Olo payakine angafune kupezekapo pamene mkulu opeleka uphungu. Ndipo monga ni mwataonela m’ndime 3, payakine kalongosi wacikulile angankhale pa malo abwino opeleka uphungu kuli kalongosi wacilumbwana.
12 Pali soti mfundo iyakine yamene mkulu angacite bwino kuiganizila. Yove angazikonshe kuti, ‘Kansi neo niye nili pa malo abwino opeleka uphungu, olo munthu wamene ofunikila uphungu angaulandile ngati wafumila kuli munthu muyakine?’ Mwacisanzo, munthu wamene oziona kuti ni wosafunika, angalimbikishiwe ngako ngati angalandile malangizo kufumila kuli mkulu wamene ekumanako na vuto yamene iyi. Payakine mkwasu woteti angamvwishishe vuto yakukumana nayo Mkhristu uyu, ndipo angapeleke uphungu m’njila yolimbikisha. Olo n’tetyo, akulu onse ali na udindo wolimbikisha noyavya akwasu na azilongosi kucita zinthu mokatizhyana na mfundo za m’Baibo. Tetyo, ngati ni pofunikila, mkulu ofunika kupeleka uphungu kuli Mkhristu mosasamala kanthu kuti ekumanako na vuto yakukumana nayo Mkhristu uyu olo yai.
KANSI TINGACITENJI KUTI TIKOPELEKA UPHUNGU M’NJILA YOKATA MTIMA?
Ndaŵa yanji akulu ofunika ‘kumvwishila kamangu’? (Onani ndime 13-14)
13-14. Ndaŵa yanji akulu ofunika kumvwishila mosamala akaliyotwala uphungu?
13 Nkhalani okonzeka kumvwishila. Mkulu akaliyoluta kuli Mkhristu muyakine kuti akapeleke uphungu, angacite bwino kuzikonsha kuti: ‘Kansi nuziŵa zotyani zokhuza Mkhristu uyu? Kansi okumana na mavuto otyani? Kansi pali mavuto ayakine yakukumana nayo yanisaziŵa neo? Kansi n’cinji cakufunikila ngako pali lomba?’
14 Malangizo opezeka pa Yakobo 1:19 ni yoyavya ngako kuli ŵala amene opeleka uphungu. Yakobo elemba kuti: ‘Munthu aliyense akomvwishila kamangu, akonkhala wodekha polaŵila koma soti wosakalipa kamangu.’ Payakine mkulu angaone kuti oiziŵa bwino nkhani yonse. Koma kansi n’cendi kuti oiziŵa bwino? Miyambo 18:13 yulaŵila kuti: “Munthu aliyense wamene oyankha nkhani akaliyoimvwishisha, ni wopusa ndipo ocita nsoni.” Tetyo, ni cinthu canzelu kukonsha mwineco kuti atifotokozele mwazilili zinthu. Kuti akwanishe kucita izi, mkulu ofunika kumvwishila mosamala akaliyopeleka uphungu. Kumbukilani cisanzo ca mkwasu watatomola koyambilila kwa nkhani ino. Yove ezindikila kuti coyamba, enzofunika kusenga kalongosi uyu kuti aŵafotokozele mavuto yeenzopitamo, ndipo pavuli pake niye peenzofunikila kuganizila Malemba yoyenelela yaangamuŵelengele. Ngati akulu opatula nthawi yosinkhasinkha kuti aziŵe zenezene, niye paangakwanishe kuyavya nolimbikisha akwasu na azilongosi.
15. Kansi akulu angaseŵenzeshe tyani malangizo opezeka pa Miyambo 27:23?
15 Mukoŵaziŵa bwino akwasu na azilongosi. Monga ni mwatafotokozela koyambilila, kupeleka uphungu wokata mtima kuyangizhyilapo zinyinji osati tyala kuŵaŵelengela Malemba olo kuŵauzhya zaangafunikile kucita. Akwasu na azilongosi ofunika kuziŵa kuti tuŵakonda, tuŵamvwishisha ndipo tufuna kuŵayavya. (Ŵelengani Miyambo 27:23.) Tetyo, akulu ofunika kuyesayesa kunkhala pa ushamwali na akwasu na azilongosi mumpingo.
Kansi n’cinji cingayavye akulu kuti akopeleka uphungu mosavuta? (Onani ndime 16)
16. Kansi n’cinji cingayavye akulu kuti akopeleka uphungu m’njila yosavuta?
16 Akulu ofunika kupewa kulaŵila na akwasu na azilongosi, tyala ngati ofuna kupeleka uphungu. M’malo mwake, ofunika kupatula nthawi yolaŵizhyana nao nthawi zonse noŵaonesha kuti oŵadela nkhaŵa akakumana na mavuto. Mkwasu muyakine wamene watumikila monga mkulu kwa nthawi itali, elaŵila kuti, “Ngati mucita izi, munkhale pa ushamwali wotang’a na akwasu na azilongosi ndipo mukovutika lini kuŵapasa uphungu.” Izi zingacitishe Mkhristu wamene ofunikila uphungu kuulandila mosavuta.
Ndaŵa yanji mkulu ofunika kunkhala woleza mtima koma soti wacifundo popeleka uphungu? (Onani ndime 17)
17. Kansi ni pa nthawi yotyani pamene mkulu ofunika kunkhala woleza mtima koma soti wacifundo?
17 Mukonkhala oleza mtima koma soti acifundo. Akulu ofunika kunkhala oleza mtima koma soti acifundo, makamaka ngati Mkhristu wamene wapasiwa uphungu okana kuuseŵenzesha. Ngati zoteti zacitika, mkulu ofunika kupewa kukalipa. Ponena za Yesu, Baibo yelosela kuti: “Bango yophwanyika akaisasanthe lini, ndipo lambi yofuka akaizimye lini.” (Mat. 12:20) Tetyo, paakupemphela payeka, mkulu angasenge Yehova kuti ayavye Mkhristu wamene wapasiwa uphungu kuti amvwishe cifukwa cawapasiwila uphungu na kuti auseŵenzeshe. Mkhristu wamene wapasiwa uphungu angafunikile nthawi kuti aganizilepo pa uphungu wawapasiwa. Ngati mkulu olaŵila moleza mtima koma soti mwacifundo, cingankhale cosavuta kwa Mkhristu wamene wapasiwa uphungu kuti aulandile. Ndipo nthawi zonse uphungu ufunika kuzikiwa pa Mau a Mulungu.
18. (a) Kansi tufunika kukumbukila cinji pa nkhani yopeleka uphungu? (b) Molingana na cithunzithunzi koma soti kabokosi, kansi makolo olaŵizhyana cinji?
18 Mukophunzilapo kanthu pa zinthu zamwalakwisa. Pofwana kuti tiliye ungwilo, tingakwanishe lini kukonkha ndendende mfundo zonse zafotokozewa m’nkhani ino. (Yak. 3:2) N’cendi kuti nthawi ziyakine tikolakwisa zinthu. Koma tikoyesayesa kuphunzilapo kanthu. Ngati akwasu na azilongosi angazindikile kuti tuŵakonda, cikonkhala cosavuta kuti atikhululukile ngati taŵalakwila mwa mau na zocita zasu.—Onani soti kabokosi kakuti “ Mau Kwa Makolo.”
KANSI TAPHUNZILA CINJI?
19. Kansi tingacitishe tyani mitima ya akwasu na azilongosi kusangalala?
19 Monga ni mwataonela, n’cinthu lini cipepu kupeleka uphungu cifukwa cakuti tiliye ungwilo. Tetyo, tikokumbukila mfundo zatalaŵizhyana m’nkhani ino. Nthawi zonse tikopeleka uphungu na colinga cabwino. Kuyangizhyila apo, tufunika kuoneshesha ngati Mkhristu muyakine ofunikila cendi uphungu noona ngati tili pa malo abwino oupeleka. Tikaliyopeleka uphungu, tufunika kukonsha makonsho Mkhristu wamene uyo kuti tiziŵe mavuto yakukumana nayo. Ndipo paakufotoza, tufunika kumvwishila mosamala noona zinthu monga ni mwaakuzionela yove. Tikoyesayesa kunkhala acifundo nonkhala pa ushamwali na akwasu na azilongosi. Tikokumbukila kuti colinga casu ni kutwala uphungu wokata mtima koma soti m’njila yamene ‘ingacitishe mtima kusangalala.’—Miy. 27:9.
NYIMBO 103 Aciŵeta ni Mphaso mwa Analume
^ par. 5 Ni nthawi lini zonse pamene kupeleka uphungu kunkhala kopepuka. Kansi n’cinji cingatiyavye kupeleka uphungu m’njila yamene ingalimbikishe noyavya oulandila? Nkhani ino iyavye makamaka akulu kuziŵa zaangacite kuti akopeleka uphungu m’njila yamene ingacitishe oulandila kunkhala ofunishisha kuuseŵenzesha.
^ par. 11 Onani nkhani yakuti “Udindo wa Akulu Mumpingo” mu Nsanja ya Mulonda ya February 2021.
