Neseka ngako cifukwa nenzoona kuti muyangu uyu enze lini wa cipembezo. Nemukonsha kuti, “Uziŵanji weo zokhuza Baibo?” Yove aliyofulumile kuniyankha. Koma posilizhyila pake eniyankha kuti amai ŵake enze Mboni ya Yehova ndipo emuphunzisako zinthu ziyakine. Izi zenicitisha cidwi ngako ndipo nemusenga kuti aniuzhye zinyinji.

Tekambilana mpaka usiku. Muyangu eniuzhya kuti Satana niye olamulila calo. (Yoh. 14:30) Payakine mweo mwankhala muziŵa mfundo iyi kuyambila mukali mwana. Koma kuli neo mfundo iyi yenze yacilwendo koma soti yocitisha cidwi. Kuyambila nikali mtontho, nenzoziŵa kuti Mulungu wacifundo koma soti wacikondi niye olamulila calo cino. Koma izi zenze zosiyana ngako na zenenzoona mu umoyo wangu. Olo kuti pa nthawi iyi nenze tyala na vyaka 26, neona vinthu vinyinji vamene venzonicitisha nkhaŵa.

Atata enzoyendesha ndeke ya masoja a ku United States. Tetyo, penenze mtontho nenzoziŵa kuti gulu ya masoja ingaponye mabomba nthawi iliyonse. Nkhondo ya ku Vietnam yecitika penenze ku koleji ku California. Tetyo nane netolako mbali mu vioneselo veenzocita ŵana a sukulu. A polisi amene enze na mashamboko eyamba kutipitikisha. Tethaŵa apo n’kuti tukosomola ndipo tenzololesha lini cifukwa ca matiyagasi. Pa nthawi iyi, ŵanthu enze eukila boma ndipo kwenze msokonezo wosaneneka. Asogoleli andale enzopaiwa, kwenze vioneselo ndipo ŵanthu enzophwanya vinthu. Aliyense enze na maganizo ŵake-ŵake okhuza zenzofunika kucitika. Msokonezo wenze pali ponse.

Mu 1970 nepeza nchito ca kumpoto kwa tauni ya Alaska ndipo nepeza ndalama zinyinji ngako. Pavuli pake, neluta ku London pa ndeke. Penefwika, negula honda noloŵela kum’mwela koma nenzoziŵa lini kuti nikapelele kuni. Pavuli pa miyezi nefwika ku Africa. Penenze m’njila, nekumana na ŵanthu amene enzokumana na mavuto osiyanasiyana ndipo nao enzoona kuti cingankhale bwino kuti aluteko ku malo ayakine.

 Zinthu zeneona na kumvwa zenipangisha kuona kuti ciphunziso ca m’Baibo cakuti Satana niye olamulila calo, cenze comvwika. Koma ngati Mulungu niye lini olamulila calo, kansi ocita cinji? Nenzofuna kuziŵa yankho ya konsho iyi.

M’miyezi yokonkhapo, nepeza yankho ya konsho yangu. Ndipo m’kuluta kwa nthawi neziŵa noyamba kukonda analume na anakazi anyinji amene enze okhulupilika kwa Mulungu m’mozi wacendi, mosasamala kanthu mwezenzele zinthu pa umoyo wao.

Penewelela ku London, netumila foni amai ŵake a muyangu ndipo enipasa Baibo. M’kuluta kwa nthawi, neluta ku Amsterdam ku Netherlands ndipo wa Mboni muyakine eniona penenzoŵelenga Baibo pa laiti ya m’mbali mwa mseu ndipo eniyavya kuti niziŵe zinyinji. Pavuli pake, neluta ku Dublin ku Ireland ndipo nepeza ofesi ya msambo ya Mboni za Yehova. Negogoda pa mlyango ndipo niye penekumana na mkwasu Arthur Matthews, munthu wanzelu koma soti waluso. Nemusenga kuti ayambe kuphunzila nane Baibo, ndipo evomela.

Nenzokonda ngako pulogilamu yophunzila Baibo ndipo nenze wofunishisha kuŵelenga mabuku na magazini ofalisiwa na Mboni za Yehova. Nenzoŵelenga soti Baibo. Nenzosangalala ngako kucita izi. Pa misonkhano ya mpingo, neona kuti olo ŵana atontho-atontho enzokwanisha kuyankha makonsho yamene ŵanthu ophunzila ngako ankhala osakilasakila mayankho ŵake kwa vyaka vinyinji. Makonsho aya yenze monga yakuti: ‘Ndaŵa yanji pacalo pocitika vinthu viipa? Kansi Mulungu ni ŵani? Kansi n’cinji cucitika munthu akafwa?’ Ashamwali ŵangu onse enze a Mboni za Yehova. Izi zenze teti cifukwa m’calo ici nenzoziŵamo lini munthu aliyense. Ashamwali aŵa eniyavya kuti niyambe kukonda Yehova nonkhala wofunishisha kucita cifunilo cake.

Nebatizika mu 1972 ndipo pavuli pa caka cimozi neyamba upainiya wanthawi zonse. Ndipo neyamba kutumikila mumpingo utontho mumzinda wa Newry ku Northern Ireland. Neyamba kucita lendi m’kang’anda ka miyala kamene kenze m’mbali mwa lupili. M’minda ya pafupi mwenzonkhala ng’ombe ndipo nenzokonzekela nkhani zangu pasogolo pa ng’ombe izi. Zenzooneka monga kuti zenzomvwishila mosamala apo n’kuti zusefula. Zenzonipasa lini uphungu koma zenzoniyavya kuziŵa mololeshela omvwishila pokamba nkhani. Mu 1974, neikiwa kunkhala mpainiya wapadela ndipo neyamba kutumikila pamozi na mkwasu Nigel Pitt wamene enkhala shamwali wangu wapamtima.

Pa nthawi iyi, ku Northern Ireland kwenzocitika ngako ciwawa. Tetyo, ŵanthu ayakine enzoita  Northern Ireland kuti “calo ca mabomba na mpholopolo.” Nthawi zinyinji ŵanthu enzoniatana m’miseu, enzoshutana koma soti enzophulisa mamotoka na mabomba. Mavuto aŵa enzocitika cifukwa ca zandale na cipembezo. Olo n’tetyo, Apulotesitanti na Akatolika ezindikila kuti Mboni za Yehova zenzotolako lini mbali m’zandale. Tetyo, tenzokwanisha kulalikila mwaufulu koma soti motetezeka. Aneco a mang’anda kanyinji-kanyinji enzoziŵilatu nthawi na malo kwamene kungacitikile ciwawa. Tetyo, enzoticenjeza kuti tinkhale otetezeka.

Olo n’tetyo, pali zocitika ziyakine zamene zenzoika miyoyo yasu pangozi. Siku iyakine neo na mkwasu Denis Carrigan wamene naye enze mpainiya, tenzolalikila m’tauni ya pafupi mwamene mwenzeve Mboni ndipo tenze telalikilamo tyala kamozi m’nthawi zakuvuli. Munakazi muyakine eyamba kulaŵila kuti tenzokatizhyana na masoja ya ku Britain. Zenze teti payakine cifukwa cakuti tonse aŵili tenzomvwika kuti tenzoziŵa lini cilaŵilo ca Ciailishi. Izi zeticitisha wowa cifukwa kukatizhyana na masoja kwenzocitisha kuti munthu apaiwe olo ashutiwe pa nkhokola. Petenze tepanama panja apo n’kuti tuyembekeza basi, teona motoka iyakine yeluta pa lesitilanti pamene penze munakazi wamene enzokamba kuti tukatizhyana na masoja a ku Britain. Efuma panja nolaŵizhyana na analume aŵili amene enze m’motoka iyi apo n’kuti olata seo. Patontho-patontho, analume aŵa eyendesha motoka nowela petenze tepanama ndipo etikonsha makonsho atontho okhuza basi. Basi peyefwika, elaŵizhyana na dilaiva. Tiliyokwanishe kumvwa zeenzolaŵizhyana ndipo m’basi umu mwenzeve ŵanthu ayakine. Tetyo, teganiza kuti apanga kale makonzedwe yakuti atipaye kunja kwa mzinda. Koma izi ziliyocitike. Penenzoseluka basi, nekonsha dilaiva kuti: “Ŵala analume ŵatasiya kuvuli, kansi enzokonsha zokhuza seo?” Yove eyankha kuti: “Nukuziŵani ndipo naŵauzhya zokhuza mweo, musacite nkhaŵa nimwe otetezeka.”

Mu 1976 pa msonkhano wacigao ku Dublin, nekumana na kalongosi Pauline Lomax wamene efumila ku England ndipo enze mpainiya wapadela. Enze kalongosi wabwino, wokonda zauzimu koma soti wolicefya. Yove na mlongosi wake Ray ephunzila cendi kuyambila peenze akali atontho. Pavuli pa caka cimozi, Pauline na neo tekwatilana ndipo tepitilizhya kutumikila monga apainiya apadela ku Ballymena, Northern Ireland.

Kwa kanthawi, tenzotumikila m’dela ku Belfast, Londonderry na madela ayakine amene enze ocitisha wowa. Tenzolimbikishiwa ngako na cikhulupililo ca akwasu na azilongosi amene esiya vikhulupililo vamene venze vozika mizhyu, sankho na cizondo, tyala kuti atumikile Yehova. Yehova eŵadalisa ngako ndipo enzoŵateteza.

Nenkhala ku Ireland kwa vyaka 10, ndipo mu 1981 teitiwa kuti tikaloŵe kilasi ya namba 72 ya Sukulu ya Giliyadi. Pavuli posilizhya sukulu iyi tetumizhyiwa ku Sierra Leone, ku mcingulo kwa Africa.

M’ng’anda ya amishonale tenzonkhalamo na akwasu na azilongosi ayakine okwanila 11. Tenzoseŵenzesha khichini imozi, matoileti atatu, vinjausi viŵili, foni imozi, mashini yowashila imozi na mashini yoyumikila vovwala imozi. Malaiti yenzokonda kuluta ndipo nthawi ziyakine yenzoluta mosayembekezeleka. Akoswe enzokonda kupitapita mumtenje ndipo m’cipinda capansi mwenzokonda kupezeka akapapasha.

Olo kuti umoyo wenze wovuta, tenzosangalala ngako na utumiki. Ŵanthu enzolemekeza ngako Baibo ndipo enzomvwishila mosamala. Anyinji enzovomela kuphunzila nao Baibo ndipo ayakine efwika mpaka ponkhala Mboni. Ŵanthu a ku dela iyi enzoniita kuti “Mista Robert” ndipo kalongosi Pauline enzomuita kuti “Misizi Robert.” Olo n’tetyo, m’kuluta kwa nthawi neyamba kuseŵenza ngako nchito ya pa ofesi  ya msambo, ndipo neyamba kuseŵenzesha nthawi itontho polalikila. Izi zecitisha kuti ŵanthu akoita Pauline kuti “Misizi Pauline” ndipo neo nenkhala “Mista Pauline.” Izi zenzomusangalasa ngako Pauline.

Akwasu anyinji enze osauka koma Yehova enzoŵasamalila. Nthawi ziyakine enzocita izi m’njila yocitisha cidwi. (Mat. 6:33) Nukumbuka kalongosi muyakine wamene enze tyala na ndalama yogulila vakulya va siku yamene iyo vakuti yove na ŵana ŵake alye. Koma epeleka ndalama iyi kuli mkwasu wamene enzeve ndalama yogulila mankhwala ya maleliya. M’kuluta kwa nthawi, pa siku yamene iyo munakazi muyakine epasa ndalama kalongosi uyu kuti amangishile sisi. Penze zocitika zinyinji zolinganako na zamene izi.

Tetumikila ku Sierra Leone kwa vyaka 9, pavuli pake tetumizhyiwa ku Beteli ya ku Nigeria. Pa nthawi iyi, teyamba kutumikila pa ofesi ya msambo yamene yenze ikulu. Neo nepitilizhya kucita nchito ya mu ofesi monga ni yenenzocita ku Sierra Leone. Koma zinthu zecinja ngako kwa kalongosi Pauline. Petenze ku Sierra Leone, enzoseŵenza kwa maola 130 pa nchito yolalikila ndipo enze na maphunzilo a Baibo opita pasogolo. Koma lomba eyamba kuseŵenzela m’cipinda cosokela vovwala mwamene enzoseŵenzesha masiku ŵake onse posoka vovwala va akwasu na azilongosi. Zemutolela nthawi kuti akwanishe kujaila. Koma m’kuluta kwa nthawi, ezindikila kuti akwasu na azilongosi enzoyamikila ngako nchito yeenzocita. Kuyangizhyila apo, kalongosi Pauline eika ngako maganizo pa kulimbikisha atumiki a pa Beteli ayake.

Cinkhalidwe ca ku Nigeria cenze cacilwendo kuli seo ndipo tenzofunika kuphunzila zinyinji. Siku iyakine mkwasu ewela mu ofesi mwangu kuzoziŵikisha kalongosi wamene enze eitiwa kuti azetumikile pa Beteli. Penefwika pafupi kuti nim’pase moni wa kumanja, yove egwada noŵelama mpaka cinso cake kufwika pa mendo yangu. Kulaŵila cendi, nenze nedabwa. Pa nthawi yamene iyi nekumbukila Malemba yaŵili, yamene ni Machitidwe 10: 25, 26 koma soti Chivumbulutso 19:10. Nezikonsha kuti, ‘Kansi nimuuzhye kuti ofunika lini kucita teti?’ Pa nthawi imozimozi nekumbukila kuti kalongosi uyu peciitiwa kuzotumikila pa Beteli niye kuti oziŵa zayuphunzisa Baibo.

Necimvwa nsoni pa makambisilano onse aŵa. Pavuli pake nefufuza za nkhani iyi, ndipo neziŵa kuti kolongosi ecita zinthu mokatizhyana na mwambo wamene pa nthawi iyi wenze ukalucitiwa m’mbali ziyakine za calo ici. Ŵanthu ayakine nao enzocita cimozimozi. Yenze njila yooneshelamo ulemu, osati kulambila. Ndipo m’Baibo muli visanzo viyakine  volingana na ivi. (1 Sam. 24:8) Nesangalala kuti niliyokambe zilizonse zamene sembe zecitisha kalongosi uyu kumvwa nsoni.

Tekumana na akwasu na azilongosi anyinji amene eonesha cikhulupililo m’njila yocitisha cidwi kwa vyaka vinyinji. Mwacisanzo, ganizilani cisanzo ca mkwasu Isaiah Adagbona. a Yove ephunzila cendi peenze wacilumbwana. Koma pavuli pake elwala matenda akhate. Ndipo enze etumizhyiwa ku malo kwakusungila ŵanthu akhate kwamene ni yove tyala enze Mboni ya Yehova. Mosasamala kanthu kuti enzosushiwa, ekwanisha kuyavya ŵanthu akhate opitilila 30 kuphunzila cendi ndipo epanga mpingo m’malo aya.

Mu 1996, tetumizhyiwa ku ofesi ya msambo ya ku Kenya. Iyi yenze nthawi yangu yoyamba kuwela ku calo ici kufumila pa nthawi ila yanatomola koyambilila kwa nkhani ino. Tenzonkhala pa Beteli ndipo pa malo aŵa penze akolwe anyinji. Akolwe enzokonda kuiŵa vipaso ngati azilongosi anyamula. Siku iyakine, kalongosi muyakine wa pa Beteli enze esiya windo yake yosegula. Peciwelela ku cipinda cake, epeza akolwe anyinji apo n’kuti akulya vakulya vecisiya. Kalongosi uyu ekuwa noutukila panja. Akolwe epanga congo nofuma panja kupitila pa windo.

Neo na Pauline teyamba kutumikila mumpingo wa Ciswahili. Pavuli pa kanthawi katontho, neikiwa kuti nikosogoza Phunzilo ya Buku ya Mpingo (yamene lomba yuziŵika kuti Phunzilo ya Baibo ya Mpingo). Olo n’tetyo, nenzociziŵa lini ngako cilaŵilo ici. Nenzokonzekela kukali nthawi kuti nikakwanishe kuŵelenga makonsho. Koma akwasu na azilongosi akayankha ndemanga zosiyana na zolembewa olo patontho tyala, nenzozimvwisha lini. Izi zenzonikhumudwisha ndipo nenzoŵacitila cifundo akwasu na azilongosi. Koma nenzosangalala cifukwa akwasu na azilongosi aŵa enze olicefya koma soti oleza mtima ndipo enilola kuti nipitilizhye kusogoza phunzilo iyi.

Tenkhala m’calo ca Kenya kwa miyezi tyala, ndipo mu 1997 teitiwa kuti tikatumikile pa Beteli ku Brooklyn mumzinda wa New York. Apa tili m’calo mwamene ŵanthu anyinji ni olemela, zamene nthawi ziyakine zingalete mavuto. (Miy. 30:8, 9) Olo n’tetyo, akwasu na azilongosi ali na cikhulupililo cotang’a. Akwasu aŵa oseŵenzesha nthawi na cuma cao osati kuti azipindulishe ŵeka, koma kuyavya pa nchito yamene yucitika m’gulu ya Yehova.

Kwa vyaka vinyinji, taona mwamene akwasu na azilongosi ooneshela cikhulupililo olo kuti zocitika pa umoyo wao ni zosiyanasiyana. Ku Ireland teona mwamene akwasu na azilongosi ooneshela cikhulupililo olo kuti kwenzocitika ciwawa. Ku Africa teona mwamene akwasu na azilongosi ooneshela cikhulupililo olo kuti ni osauka. Ku United States tuona mwamene akwasu na azilongosi ooneshela cikhulupililo olo kuti ni olemela. N’zookekelatu kuti Yehova osangalala akaona kuti ŵanthu oonesha kuti omukonda mosasamala kanthu na mwazilili zinthu pa umoyo wao.

Vyaka vuutuka ngako “kupambana mwacuutukila cosokela nyula.” (Yobu 7:6) Lomba tuseŵenzela pamozi na akwasu na azilongosi ku likulu yasu ku Warwick, New York. Ndipo nise osangalala kupitilizhya kutumikila pamozi na ŵanthu amene okondana ngako. Nise osangalala ngako koma soti okhutila na zatukwanisha kucita potumikila Mfumu yasu Khristu Yesu, wamene lombapano akapeleke mphoto kuli ŵanthu onse okhulupilika.​—Mat. 25:34.