1. Kansi n’cinji cuonesha kuti cikondi n’citontho m’mabanja ayakine?

BAIBO yelosela kuti m’masiku osilizhya, ŵanthu akankhale “osakonda enekwao.” (2 Tim. 3:1, 3) Tuona kukwanilishiwa kwa ulosi uyu masiku ŵano. Mwacisanzo, makolo anyinji asuzulana ndipo onkhala okalipa cifukwa ca muyao. Izi zucitisha ŵana ŵao kumvwa kuti ni osakondewa. Ndipo olo mabanja amene onkhala ng’anda imozi angakangiwe kuoneshana cikondi. Mwacisanzo, mlangizi muyakine wa mabanja elaŵila kuti: “Mabanja ayakine opeza lini nthawi yolaŵizhyana cifukwa cakuti otaila nthawi yao ikulu pa makompyuta, matabuleti, mafoni na mavidyo gemu. Olo kuti mabanja aŵa onkhala ng’anda imozi, oziŵana lini luweme.”

2-3. (a) Molingana na Aroma 12:10, kansi ni ŵani ŵatufunika kuonesha cikondi? (b) Kansi tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?

² Tufunika lini kutolela mzimu wa ŵanthu a m’calo cino amene aliye cikondi. (Aro. 12:2) M’malomwake, tufunika kuonesha cikondi kwa abanja ŵasu koma soti kwa akwasu na azilongosi mumpingo. (Ŵelengani Aroma 12:10.) Kansi kuonesha cikondi kutanthauzanji? Kutanthauza mwamene ŵanthu apa cibululu omvwila ngati okatizhyana nocitilana vinthu mwacikondi. Ici niye cikondi catufunika kuonesha banja yasu yauzimu yamene ni akwasu na azilongosi. Ngati tuonesha cikondi, tuyavya aliyense kutumikila Yehova mokatizhyana koma soti mosangalala.​—Mika 2:12.

³ Kuti tikwanishe kukulisha cikondi coteti, tiyeni tilaŵizhyane zatingaphunzile pa visanzo va m’Baibo.

4. Kansi Yakobo 5:11 yutiuzhyanji zokhuza Yehova?

⁴ Baibo yutiuzhya za minkhalidwe iweme ya Yehova. Mwacisanzo, yulaŵila kuti “Mulungu niye cikondi.” (1 Yoh. 4:8) Ngati taphunzila zinyinji za nkhalidwe iyi ya Yehova, tivwendele pafupi na yove. Baibo yulaŵila soti kuti Yehova “ali na cikondi cikulu.” (Ŵelengani Yakobo 5:11.) Izi zuonesha luweme kuti Yehova otikonda ngako.

5. Kansi Yehova oonesha tyani nkhalidwe ya cifundo, ndipo tingatolele tyani cisanzo cake?

⁵ Onani kuti Yakobo 5:11 yutomola cikondi ca Yehova pamozi na nkhalidwe iyakine yamene yuticitisha kuvwendela pafupi naye, yamene ni cifundo. (Eks. 34:6) Njila imozi yamene Yehova ooneshelamo cifundo ni mwa kutikhululukila zolakwa zasu. (Sal. 51:1) Cifundo cutanthauza zinyinji osati tyala kukhululukila munthu wamene watilakwila. Cutanthauza kumvwa caipa ngati taona muyakine okumana na mavuto nonkhala okonzeka kumuyavya. Cifuno caali naco Yehova cofuna kutiyavya ni cikulu kupambana cunkhala na mzimai pa mwana wake. (Yes. 49:15) Cifundo caali naco Yehova cumusonkhezela kutiyavya tikakumana na mavuto. (Sal. 37:39; 1 Akor. 10:13) Tingaoneshe cifundo kwa akwasu na azilongosi mwa kuŵakhululukila nopewa kuŵasungila cakumkosi ngati atikhumudwisha. (Aef. 4:32) Koma njila ikulu yatingaoneshele cifundo ni mwa kucilikiza akwasu na azilongosi pa mavuto yakukumana nayo. Ngati tucitila ayakine cifundo, niye kuti tutolela Yehova wamene oonesha nkhalidwe ya cikondi kupambana aliyense.​—Aef. 5:1.

6. Kansi Yonatani na Davide eonesha tyani kuti enzokondana?

⁶ M’Baibo muli visanzo va ŵanthu aliye ungwilo amene enzoonesha cikondi. Ganizilani cisanzo ca Yonatani na Davide. Baibo yulaŵila kuti: “Yonatani ekatizhyana ngako na  Davide cakuti eyamba kukonda Davide monga ni mweenzozikondela yeka.” (1 Sam. 18:1) Yehova pecisankha Davide kuti aloŵe m’malo mwa Sauli, Sauli ekalipa cakuti enzofuna kupaya Davide. Koma Yonatani mwana wa Sauli, aliyonkhale ku mbali ya ausuwake peenzofuna kupaya Davide. Yonatani na Davide elonjezana kuti apitilizhye kunkhala ashamwali nocilizana pa mavuto.​—1 Sam. 20:42.

7. Kansi n’cinji camene payakine sembe cepangisha Yonatani kuti asankhale pa ushamwali na Davide?

⁷ N’zocitisha cidwi ngako tikaganizila mweenzokondelana Yonatani na Davide, cifukwa cakuti penze vinthu vinyinji vamene sembe veŵakangisha kunkhala pa ushamwali. Mwacisanzo, Yonatani enze mkulu pali Davide na vyaka pafupifupi 30. Payakine Yonatani sembe eganiza kuti angankhale lini pa ushamwali na munthu mtontho koma soti wosaziŵa zinyinji. Koma yove enzeve maganizo ayo. M’malomwake, enzomulemekeza ngako Davide.

8. Ndaŵa yanji muganiza kuti Yonatani enze shamwali muweme wa Davide?

⁸ Yonatani sembe ecitila nsanje Davide. Monga mwana wa Mfumu Sauli, payakine yove sembe enena kuti niye enzofunika kunkhala mfumu. (1 Sam. 20:31) Koma Yonatani enze wolicefya koma soti wokhulupilika kwa Yehova. Yove enze soti wokhulupilika kwa Davide olo kuti kucita izi kwenzocitisha ausuwake kukalipa.​—1 Sam. 20:32-34.

9. Kansi Yonatani enzocitila nsanje Davide? Fotokozani.

⁹ Yonatani enzomukonda ngako Davide cakuti enzomucitila lini nsanje. Yove enze msoja wotang’a mtima koma soti enzoziŵa luweme moseŵenzeshela uta na mkondo. Ŵanthu enzolaŵila kuti yove na ausuwake enze na “luŵilo kupambana nkhwazi” koma soti “amphamvu kupambana nkhalamu.” (2 Sam. 1:22, 23) Tetyo Yonatani sembe enzozitama cifukwa ca vinthu venzokwanisha kucita. Koma yove enzopikishana lini na Davide olo kumucitila nsanje. M’malomwake, Yonatani enzocita cidwi na kutang’a mtima kwa Davide koma soti kudalila kwake Yehova. Mwacisanzo, Yonatani eyamba kukonda ngako Davide pavuli pakuti yove wapaya Goliyati. Kansi nase tingaoneshe tyani kuti tukonda akwasu na azilongosi?

10. Kansi kukonda ayakine “kufumila mumtima” kutanthauza cinji?

¹⁰ Baibo yutilimbikisha kuti ‘tikokondana kufumila mumtima.’ (1 Pet. 1:22) Yehova etwala cisanzo ciweme kuli seo. Cikondi cake ni cikulu cakuti ngati tupitilizhya kunkhala okhulupilika kwa yove, apitilizhye kutikonda. (Aro. 8:38, 39) Mau Acigiriki amene emasuliliwa kuti “kufumila mumtima” otanthauza kuyesayesa mwakhama kuonesha cikondi. Nthawi ziyakine cunkhala covuta kuonesha cikondi kwa akwasu na azilongosi. Ngati ayakine atikhumudwisha, tufunika kupitilizhya ‘kulolelana mwacikondi noyesayesa na mtima wonse kunkhala okatizhyana mwa mzimu, koma soti mwamtendele monga comangila cotigwilizanisa.’ (Aef. 4:1-3) Ngati tuyesayesa “kunkhazikisha mtendele,” tikoika lini maganizo pa vinthu vakulakwisa. Ndipo tipitilizhye kucita vilivonse vatingakwanishe kuti tikoona akwasu na azilongosi monga ni mwakuŵaonela Yehova.​—1 Sam. 16:7; Sal. 130:3.

11. Ndaŵa yanji nthawi ziyakine cunkhala covuta kuoneshana cikondi?

 ¹¹ N’cinthu lini cipepu kuonesha cikondi kuli akwasu na azilongosi makamaka ngati tuziŵa vofooka vao. Iyi niye vuto yecikumana nayo Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila. Mwacisanzo, Eodiya na Suntuke “enzoseŵenza mokatizhyana ngako na mtumwi [Paulo] pa nchito yolalikila.” Koma pa vifukwa viyakine, enzokatizhyana lini ŵekaŵeka. Tetyo, Paulo eŵalimbikisha kuti “ankhale na maganizo amozi mwa Asikulu.”​—Afil. 4:2, 3.

12. Kansi tingacite cinji kuti titang’ishe ushamwali wasu na akwasu na azilongosi?

¹² Kansi tingacite cinji kuti titang’ishe ushamwali wasu na akwasu na azilongosi? Ngati taŵaziŵa luweme akwasu na azilongosi, cingankhale cosavuta kuŵamvwishisha noŵakonda ngako. Tingankhale nao pa ushamwali olo kuti tusiyana nao cinkhalidwe na vyaka. Kumbukilani kuti Yonatani enze mkulu pali Davide na vyaka pafupifupi 30, koma enkhala pa ushamwali uweme. Kansi paliko muyakine mumpingo mwanu wamene ni wacikulile kapena mtontho pali mweo wamuona kuti angankhale muyanu? Ngati mungacite izi mungaoneshe kuti ‘mukonda gulu yonse ya akwasu.’​—1 Pet. 2:17.

13. Ndaŵa yanji tingamvwe kuti tukonda ngako ayakine kupambana ayakine mumpingo?

¹³ Kansi kukonda akwasu na azilongosi kutanthauza kuti aliyense mumpingo ankhale shamwali wasu wapamtima? Yai, izi zingakwanishike lini. N’kulakwa lini kumvwa kuti tukonda ngako ayakine kupambana ayakine cifukwa cakuti nao okonda vinthu volingana na vatukonda seo. Olo kuti Yesu elaŵila kuti atumwi onse enze “ashamwali ŵake,” yove enzokonda ngako Yohane. (Yoh. 13:23; 15:15; 20:2) Olo n’tetyo, Yesu enzocita lini zinthu mokondela Yohane. Mwacisanzo, Yohane na mkwake Yakobo, pecisenga Yesu kuti akaŵapase maudindo apalulu mu Ufumu wa Mulungu, Yesu eŵauzhya kuti: “Kulaŵila zonkhala kukwanja yamalendi olo yamanzhyele, ni neo  lini nupeleka mwai wamene uyu.” (Mko. 10:35-40) Molingana na Yesu, nase tufunika lini kucita zinthu mokondela ashamwali ŵasu apamtima kupambana ayakine. (Yak. 2:3, 4) Cifukwa ngati tingacite izi, tingayavye lini kuti mumpingo munkhale mtendele.​—Yuda 17-19.

14. Molingana na Afilipi 2:3, kansi n’cinji cingatiyavye kupewa mzimu wa mpikishano?

¹⁴ Ngati tuonesha cikondi kuli ayakine, tikoyesa lini kuganiza kuti tupambana ayakine mumpingo. Kumbukilani kuti Yonatani enzopikishana lini na Davide, ndipo enzomucitila lini nsanje olo kufuna kunkhala mfumu m’malo mwa yove. Nase tingatolele cisanzo ca Yonatani. Tufunika lini kucitila nsanje akwasu na azilongosi cifukwa ca maluso ŵao, ‘koma molicefya tikoona ayakine kunkhala otipambana.’ (Ŵelengani Afilipi 2:3.) Kumbukilani kuti aliyense wa seo oyavya mpingo. Ndipo ngati tupitilizhya kunkhala olicefya, tikokwanisha kuona ziweme zakucita akwasu na azilongosi ndipo tikopindula na cisanzo cao cokhulupilika.​—1 Akor. 12:21-25.

15. Kansi mwaphunzilapo cinji pa zecikumana nazo kalongosi Tanya na banja yake?

¹⁵ Tikakumana na mavuto Yehova otitonthoza kupitila m’cikondi na thandizo yatulondela kufumila kuli akwasu na azilongosi. Ganizilani zecitikila banja iyakine yamene yepezeka pa Msonkhano wa m’Vyalo ku United States mu 2019 wakuti “Cikondi Cusila Lini!” Kalongosi Tanya wamene ali na ŵana atatu efotokoza kuti, “Petenzowelela ku hotelo motoka iyakine yetaya mseu na kuzogunda motoka yasu. Paliye ezicita koma tecita  wowa ndipo tefuma m’motoka nopanama mu mseu. Munthu muyakine etiuzhya kuti tikakwele m’motoka yake kuti tinkhale otetezeka. Yove enze m’mozi mwa akwasu amene enze soti ku msonkhano. Ndipo ni uyu lini yeka epanama, akwasu ayakine 5 ofumila ku Sweden amene enze soti ku msonkhano epanama. Azilongosi ekumbatila neo na mwana wangu munakazi mwacikondi, zamene zetilimbikisha. Neuzhya akwasu na azilongosi kuti tili luweme ndipo angapitilizhye ulwendo wao. Koma ove epitilizhya kunkhala nase olo pavuli pakuti talandila thandizo ya kucipatala, ndipo ove eoneshesha kuti tili na ciliconse cetenzofunikila. Pa nthawi iyi yovuta teona cikondi ca Yehova. Cocitika ici cetang’isha cikondi casu pa akwasu na azilongosi, ndipo cetang’isha soti cikondi casu na ciyamikilo pa Yehova.” Kansi mukumbukila nthawi pemwenzofunikila thandizo ndipo Mkhristu muyanu ekuoneshani cikondi?

16. Kansi tili na vifukwa votyani vooneshelana cikondi?

¹⁶ Ganizilani tyala madaliso yatingapeze ngati tuoneshana cikondi. Tutonthoza akwasu na azilongosi pa nthawi yakuti akumana na mavuto. Tuyavya akwasu na azilongosi kutumikila Yehova mokatizhyana koma soti mosangalala. Izi zuonesha kuti nise ophunzila a Yesu ndipo zucitisha ŵanthu ayakine kuyamba kutumikila Yehova. Kupambana vonse, tulemekeza Yehova wamene ni “Atata wacifundo cikulu koma soti Mulungu wamene otitonthoza m’njila iliyonse.” (2 Akor. 1:3) Tiyeni tonse tipitilizhye kukulisha noonesha nkhalidwe ya cikondi.