1-3. Kansi ni vinthu votyani vucitisha atumiki a Yehova kunkhala na cisoni?

KANSI ni lini pemwelilako? Nthawi ziyakine tuponesha misozi yacisangalalo. Koma nthawi zinyinji tulila cifukwa ca mavuto yatukumana nayo. Mwacisanzo, tulila cifukwa cotaikiliwa okondeka ŵasu mu imfwa. Kalongosi Lorilei wa ku United States elaŵila kuti: “Nthawi ziyakine, nenzonkhala na cisoni cikulu ngako nikaganizila imfwa ya mwana wangu munakazi, ndipo nenzoona monga ningapeze lini citonthozo. Pa nthawi yamene iyo, nenzoona monga ningakwanishe lini kupilila.” *

² Koma ni izi lini zeka zutipangisha kumvwa cisoni. Kalongosi Hiromi wamene ni mpainiya ku Japan, elaŵila kuti: “Nthawi ziyakine, nunkhala na cisoni cifukwa ŵanthu ŵanulalikila ocita lini cidwi na uthenga wa m’Baibo. Izi zunicitisha kuti nikolila ndipo nthawi zinyinji nusenga Yehova kuti aniyavye kupeza munthu wacidwi.”

³ Anyinji a seo tukumana na mavuto monga ni yakukumana nayo azilongosi aŵa. (1 Pet. 5:9) Tonse, tufunishisha “kutumikila Yehova mwacimwemwe.” Koma nthawi ziyakine tunkhala acisoni cifukwa ca imfwa ya wokondeka wasu, zinthu zofookesha na mavuto ayakine oyesa cikhulupililo casu. (Sal. 6:6; 100:2) Kansi n’cinji cingatiyavye kupilila ngati tukumana na mavuto oteti?

4. Kansi tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?

⁴ Tingaphunzile zinyinji kufumila pa cisanzo ca Yesu. Nthawi ziyakine, yove ekumana na mavuto yamene yemucitisha ‘kuponesha misozi.’ (Yoh. 11:35; Luka 19:41; 22:44; Aheb. 5:7) Lomba, tiyeni tilaŵizhyane zocitika zamene izo noona zatingaphunzilepo pa cisanzo cake na ca Ausuwake, Yehova. Tione  soti zatingacite tikakumana na mavuto yamene yangaticitishe cisoni.

5. Kansi lemba ya Yohane 11:32-36, yutiphunzisanji ponena za Yesu?

⁵ Mu 32 C.E., Lazaro wamene enze shamwali wa Yesu, eyamba kulwala ndipo pavuli pake emwalila. (Yoh. 11:3, 14) Yove enze na azilongosi aŵili amene ni Mariya na Malita. Yesu enzoikonda ngako banja iyi. Mosakaikila, azilongosi aŵa ekhuzika ngako na imfwa ya mlongosi wao cifukwa enzomukonda ngako. Pavuli pakuti Lazaro wamwalila, Yesu eluta ku Betaniya kweenzonkhala Mariya na Malita. Malita peecimvwa kuti Yesu akuza, eutukila ku njila kuti akaonane naye. Ganizilani tyala cisoni ceenze naco peenzolaŵila kuti: “Asikulu, kuti mwenze kuno sembe mlongosi wangu aliyomwalile.” (Yoh. 11:21) Yesu peciona kuti Mariya na ŵanthu ayakine olila, naye “eponesha misozi.”—Ŵelengani Yohane 11:32-36.

6. Ndaŵa yanji Yesu elila pa cocitika ici?

⁶ Ndaŵa yanji Yesu elila pa cocitika ici? Buku ya Insight on the Scriptures yulaŵila kuti: “Imfwa ya shamwali wake Lazaro na cisoni ceenze naco azilongosi ŵake, niye zecitisha Yesu kuti ‘aponeshe misozi.’” * Cuoneka kuti Yesu enzoganizila ululu wecimvwa Lazaro cifukwa ca matenda yeenzolwala na cisoni ceenze naco pecizindikila kuti wasala patontho kufwa. Kuyangizhyila apo, Yesu elila peciona mwamene Mariya na Malita ekhuzikila na imfwa ya mlongosi wao. Ngati mwetaikiliwapo wokondeka wanu mu imfwa, n’zosakaikisha kuti namwe mwecimvwa cimozimozi. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane zinthu zitatu zatingaphunzilepo pa cocitika ici.

7. Kansi kulila kwa Yesu cifukwa ca vuto yecikumana nayo ashamwali ŵake kutiphunzisanji ponena za Yehova?

⁷Yehova omvwisha mwamumvwila. Baibo yulaŵila kuti Yesu niye “cithunzi cenecene” ca Ausuwake. (Aheb. 1:3) Tetyo pecilila, eonesha mwakukhuzikila Ausuwake ngati munthu  watukonda wamwalila. (Yoh. 14:9) Ngati muyanu olo wabanja wanu emwalila, ziŵani kuti Yehova zumukhuza ndipo omvwisha cisoni camuli naco. Tetyo, ofunishisha kukutonthozani.—Sal. 34:18; 147:3.

8. Ndaŵa yanji tingankhale osimikizhya kuti Yesu akaukishe okondeka ŵasu amene emwalila?

⁸Yesu ofunishisha kuukisha okondeka ŵanu. Nthawi itontho akaliyoyamba kulila, esimikizhyila Malita kuti: “Mlongosi wako aukishiwe.” Malita ekhulupilila mau a Yesu. (Yoh. 11:23-27) Monga mtumiki wokhulupilika wa Yehova, Malita enzoziŵa kuti mneneli Eliya na Elisa eukishapo ŵanthu akufwa. (1 Maf. 17:17-24; 2 Maf. 4:32-37) Ndipo cuoneka kuti enzoziŵako ŵanthu ayakine ŵeciukisha Yesu. (Luka 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) Namwe mungankhale osimikizhya kuti okondeka ŵanu amene emwalila, akaukishiwe. Kulila kwa Yesu peenzotonthoza ashamwali ŵake, kutisimikizhyila kuti ofunishisha kuukisha ŵanthu akufwa.

9. Molingana na Yesu, kansi tingatonthoze tyani ŵala amene etaikiliwa okondeka ŵao mu imfwa? Fotokozani cisanzo.

⁹Mukotonthoza ŵala amene etaikiliwa okondeka ŵao mu imfwa. Kuyangizhyila pa kulila, Yesu emvwishila mosamala notonthoza Mariya na Malita. Nase tufunika kucita cimozimozi. Mkwasu Dan wamene ni mkulu ndipo onkhala ku Australia, elaŵila kuti: “Mkazi wangu pecimwalila, nenzofunikila ngako cilimbikiso. Akwasu anyinji na azinakazi ŵao, enzowela ku ng’anda kwangu. Ove enzonimvwishila penenzofotokoza mwenenzomvwila ndipo enzonidabwa lini nikalila. Kuyangizhyila apo, enzoniyavya kucita zinthu zamene pa nthawi iyi nenzokwanisha lini kucita monga kunisukila motoka, kunigulila zinthu na kunipikila. Ndipo nthawi zinyinji enzopemphela nane. Ove eonesha kuti ni ashamwali ŵeneŵene koma soti akwasu amene ‘evyalikila kuniyavya pa nthawi ya mavuto.’”—Miy. 17:17.

10. Fotokozani cocitika cupezeka pa Luka 19:36-40.

¹⁰ Yesu efwika ku Yerusalemu pa Nisani 9, mu 33 C.E. Pecisala patontho kufwika mumzinda umu, gulu ya ŵanthu yeyanzhyika vovwala vao vakunja pa mseu pofuna kumuonesha ulemu monga Mfumu yao. N’zoonekelatu kuti cocitika ici cenze cosangalasa. (Ŵelengani Luka 19:36-40.) Tetyo, payakine ophunzila ŵake edabwa ngako na zecitika pavuli pake. “[Yesu] pecisala patontho kufwika, eona mzinda wa Yerusalemu noyamba kulila.” Misozi ikali m’menso, yove elosela zinthu ziipa zamene mzinda uyu wenzoyembekezela kukumana nazo.—Luka 19:41-44.

11. Ndaŵa yanji Yesu elila peciona mzinda wa Yerusalemu?

¹¹ Yesu ecimvwa cisoni cifukwa enzoziŵa kuti olo kuti emulandila na manja aŵili, Ayuda anyinji enze kuzokana kulandila uthenga wa Ufumu. Cifukwa ca izi, mzinda wa Yerusalemu wenze kuzoonongewa ndipo Ayuda anyinji enze kuzotolewa kuluta ku ukapolo. (Luka 21:20-24) N’zomvwisha cisoni kuti monga ni mwecilaŵilila Yesu, Ayuda anyinji emukana. Ngati ŵanthu anyinji omvwishila lini uthenga wamulalikila ku dela kwamunkhala, onani mfundo zitatu zamungaphunzile pa cisanzo ca Yesu.

12. Kansi kulila kwa Yesu pavuli poona mzinda wa Yerusalemu kutiphunzisanji zokhuza Yehova?

¹²Yehova okonda ŵanthu onse. Kumbukilani kuti peciona mzinda wa Yerusalemu, Yesu elila. Izi zutiphunzisa kuti Yehova okonda ngako ŵanthu. “Yove ofuna lini kuti aliyense akaonongewe koma ofuna kuti ŵanthu onse alape.” (2 Pet. 3:9) Masiku ŵano, tuonesha kuti tukonda ŵanthu ayakine mwa kucita khama  pa nchito yolalikila noyesayesa kuphunzisa ŵanthu m’njila yoŵafwika pa mtima.—Mat. 22:39. *

13-14. Kansi Yesu eonesha tyani kuti enzokonda ŵanthu, ndipo tingatolele tyani cisanzo cake?

¹³Yesu enzocita khama pa nchito yolalikila. Yove eonesha kuti enzokonda ŵanthu mwa kuseŵenzesha mpata ulionse polalikila uthenga wabwino. (Luka 19:47, 48) Yesu enzocita izi cifukwa enzocitila cifundo ŵanthu. Nthawi ziyakine, ŵanthu anyinji enzofunishisha kumvwishila uthenga wake cakuti yove na ophunzila ŵake ‘enzosoŵa mpata wakulya.’ (Mko. 3:20) Ndipo munalume muyakine pecimusenga kuti amuphunzise pa nthawi ya usiku, Yesu evomela. (Yoh. 3:1, 2) Anyinji mwa ŵanthu amene enzomvwishila uthenga wake, aliyonkhale ophunzila ŵake. Olo n’tetyo, Yesu ecitila umboni mokwanila. Nase tufunishisha kuti ŵanthu onse amvwe uthenga uweme. (Mac. 10:42) Kuti tikwanishe kucita izi, tufunika kuseŵenzesha njila zosiyanasiyana zocitila ulaliki.

¹⁴Mukonkhala okonzeka kuseŵenzesha njila zosiyanasiyana za ulaliki. Ngati nthawi zonse tulalikila pa nthawi imozi na imozi, tingataye mwai wokumana na ŵanthu amene angankhale ofunishisha kumvwishila uthenga uweme. Kalongosi Matilda wamene ni mpainiya elaŵila kuti, “Neo na alume ŵangu tukonda kucinjacinja nthawi yolalikila. Mwacisanzo, m’mawa tulalikila ku malo amalonda, mzuŵa tucita ulaliki wa patuŵa ndipo mcingulo tucita ulaliki wa ng’anda na ng’anda.” M’malo molalikila pa nthawi yatuona kuti ili bwino kuli seo, tufunika kunkhala okonzeka kucinja ndandanda yasu kuti tikolalikila pa nthawi yatingapeze ŵanthu. Ngati tucita izi, tinkhale osimikizhya kuti Yehova okondwela na zatucita.

15. Molingana na Luka 22:39-44, kansi n’cinji cecitika pa usiku wakuti Yesu wasala patontho kupaiwa?

¹⁵ Usiku wa pa Nisani 14, mu 33 C.E., Yesu eluta m’munda wa Getsemane ndipo eyamba kupemphela kwa Yehova mofumila pansi pa mtima. (Ŵelengani Luka 22:39-44.) Penze pa nthawi iyi pamene Yesu “etwala  mapemphelo opembezela mokuwa koma soti moponesha misozi.” (Aheb. 5:7) Kansi Yesu esenga cinji pa usiku wakuti wasala patontho kufwa? Yove esenga Mulungu kuti amuyavye kuti apitilizhye kunkhala wokhulupilika nocita cifunilo cake. Yehova ecimvwa pemphelo yake ndipo etumizhya mngelo kuti amulimbikishe.

16. Ndaŵa yanji Yesu evutika maganizo peenzopemphela m’munda wa Getsemane?

¹⁶ Mosakaikila, Yesu elila peenzopemphela m’munda wa Getsemane cifukwa enzoziŵa kuti ŵanthu amupase mlandu wawenye wakuti enzonyoza zina ya Mulungu. Yove enzoziŵa soti kuti enzofunika kupitilizhya kunkhala wokhulupilika kuti zina ya Ausuwake ituŵishiwe. Ngati mukumana na mayeselo yamene yoyesa kukhulupilika kwanu, onani mfundo zitatu zamungaphunzile pa cisanzo ca Yesu.

17. Yehova eyankha mapemphelo a Yesu, kansi izi zutiphunzisa cinji?

¹⁷Yehova omvwishila mapemphelo ŵanu. Yehova emvwishila mapemphelo a Yesu cifukwa colinga ca Yesu cenze kufuna kupitilizhya kunkhala wokhulupilika notuŵisha zina ya Ausuwake. Ngati nthawi zonse tupemphela na colinga cofuna kupitilizhya kunkhala okhulupilika kwa Yehova notuŵisha zina yake, akoyankha mapemphelo ŵasu.—Sal. 145:18, 19.

18. Ndaŵa yanji tulaŵila kuti Yesu ni shamwali wacifundo?

¹⁸Yesu omvwisha mwamumvwila. Ngati tili na nkhaŵa tulimbikishiwa ngako tikalandila citonthozo kufumila kuli muyasu wamene ekumanapo na mavuto monga ni yatukumana nayo. Yesu ali monga ni shamwali woteti. Yove oziŵa mwatumvwila tikafooka ndipo ofunishisha kutipasa cilimbikiso “pa nthawi yoyenelela.” (Aheb. 4:15, 16) Olo kuti ni wangwilo, Yesu elandila cilimbikiso kufumila kuli mngelo peenze m’munda wa Getsemane. Molingana na izi, nase tufunika kulandila thandizo yaangatipase Yehova kupitila m’cofalisa, vidyo, nkhani, mkulu olo Mkhristu muyasu.

19. Kansi n’cinji cingakuyavyeni ngati mukumana na zinthu zoyesa kukhulupilika kwanu? Fotokozani cisanzo.

¹⁹Yehova akokupasani ‘mtendele wake.’ Kansi Yehova otiyavya tyani? Tikapemphela, yove otipasa ‘mtendele wake wamene upambana kuganiza mozama kulikonse.’ (Afil. 4:6, 7) Mtendele wakutipasa Yehova utinkhazika mtima pansi notiyavya kuongolela kaganizidwe kasu. Umboni wa mfundo iyi ni zecilaŵila  kalongosi Luz. Yove eciti: “Nthawi zinyinji nukonda kuzimvwa kuti nili nekaneka. Maganizo aŵa, onipangisha kumvwa kuti Yehova onikonda lini. Koma zoteti zikacitika, nthawi yamene iyo nuuzhya Yehova mwanumvwila. Pemphelo yuniyavya kuti niongolele maganizo ŵangu.” Zecilaŵila kalongosi uyu zuonesha kuti pemphelo ingatiyavye kunkhala na mtendele wa m’maganizo.

20. Kansi taphunzilapo cinji pa misozi ya Yesu?

²⁰ Tingaphunzile zinyinji pa misozi ya Yesu. M’nkhani ino, takumbushiwa kuti tufunika kulimbikisha ashamwali ŵasu amene etaikiliwa okondeka ŵao mu imfwa. Ndipo taona kuti Yehova na Yesu ni okonzeka kuticilikiza ngati wokondeka wasu wamwalila. Kuyangizhyila apo, talimbikishiwa kuti tufunika kucita khama pa nchito yolalikila nophunzisa. Ndipo tufunika kunkhala acifundo cifukwa Yehova na Yesu oonesha nkhalidwe yamene iyi. Talimbikishiwa soti poziŵa kuti Yehova na Mwana wake otimvwishisha, oziŵa mwatumvwila ndipo ni ofunishisha kutiyavya kuti tipilile. Tetyo, tiyeni tipitilizhye kuseŵenzesha zataphunzila mpaka pa nthawi pati Yehova “akapukute misozi yonse m’menso [mwasu]” monga ni mwecitilonjezela.—Chiv. 21:4.