1. Ndaŵa yanji ŵanthu anyinji okhulupilila lini Baibo?

 ŴANTHU anyinji masiku ŵano, oziŵa lini munthu wangakhulupilile. Okhulupilila lini kuti ŵanthu ŵakulemekeza monga asogoleli azandale, a sayansi na azamalonda ofuna cendi kuŵacitila vinthu vabwino. Kuyangizhyila apo, okhulupilila lini asogoleli a vipembezo amene onena kuti ni Akhristu. Tetyo, n’zosadabwisa kuti okhulupilila lini Baibo yakunena asogoleli a vipembezo kuti okhulupilila malangizo ŵake.

2. Molingana na Salimo 119:160, kansi tufunika kukhulupilila cinji?

² Monga atumiki a Yehova, tukhulupilila kuti yove ni “Mulungu wacendi” na kuti nthawi zonse otifunila zabwino. (Sal. 31:5; Yes. 48:17) Tukhulupilila kuti ‘Mau onse a Mulungu ni cendi cekaceka.’ (Ŵelengani Salimo 119:160.) Tukatizhyana na zecilaŵila kaswili wa Baibo muyakine wamene eciti: “Pa vinthu vonse vawalaŵila Mulungu, paliye cawenye ndipo paliye cingakange kukwanilishiwa. Akhristu acendi omukhulupilila Mulungu, niye cifukwa cake okhulupilila soti Mau ŵake.”

3. Kansi tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?

³ Kansi tingayavye tyani ayakine kukhulupilila Mau a Mulungu? Tiyeni tilaŵizhyane vifukwa vitatu vutipangisha kukhulupilila Baibo. Tione kuti uthenga wa m’Baibo uliyocinjiwe, maulosi ŵake okwanilishiwa na kuti Baibo ili na mphamvu yocinja umoyo wa ŵanthu.

4. Ndaŵa yanji ŵanthu ayakine oganiza kuti uthenga wa m’Baibo wecinjiwa?

⁴ Yehova eseŵenzesha analume pafupifupi 40 kulemba mabuku a m’Baibo. Olo n’tetyo, paliye mpukutu ulionse wamene  ukalipo mpaka masiku ŵano. b Yonse yatuseŵenzesha ni makope tyala. Izi zucitisha ŵanthu ayakine kukaikila kuti zatuŵelenga m’Baibo niye zenze m’mipukutu yoyambilila. Lomba kansi tingakhulupilile tyani kuti zatuŵelenga m’Baibo n’zolondola?

5. Kansi Malemba Aciheberi ekopololewa tyani? (Onani cithunzithunzi pacikuto.)

⁵ Pofuna kuteteza uthenga wa m’Baibo, Yehova euzhya ŵanthu ŵake kuti apange makope. Yove elamula mafumu a Isiraeli kuti apange makope yao-yao ya Cilamulo ndipo elamula Alevi kuti akophunzisa ŵanthu Cilamulo camene ici. (Deut. 17:18; 31:24-26, Neh. 8:7) Pavuli pakuti Ayuda agonjesewa na Ababulo, gulu ya ŵanthu okopolola yeyamba kupanga makope yanyinji ya Malemba Aciheberi. (Eza. 7:6) Analume aŵa enzocita nchito iyi mosamala ngako. Posilizhyila pake analume amene enzokopolola, eyamba kupenda osati tyala mau, koma na vilembo na colinga cakuti asimikizhye kuti zonse zecikopolola ni zolondola. Pofwana kuti enzeve ungwilo, makope aŵa enze na mbali ziyakine zitontho-zitontho zamene zenze zesokonezeka. Olo n’tetyo, penze pepangiwa makope yanyinji. Tetyo, cenze cosavuta kuziŵa mbali zamene zenze ziliyolembewe bwino. Motyani?

6. Kansi akaswili okwanisha tyani kuziŵa mbali zelakwika pokopolola uthenga wa m’Baibo?

⁶ Akaswili a masiku ŵano ali na njila yodalilika yakuseŵenzesha pofuna kuziŵa mbali zecilakwisa ŵanthu amene ekopolola mau a m’Baibo. Tiyelekezele kuti analume 100 auzhyiwa kuti akopolole mau ayakine pa pepa ndipo m’mozi mwa analume aŵa walakwisa ziyakine. Kulinganizhya pepa yake na mapepa ya ayakine kungatiyavye kuziŵa mbali zawalakwisa. Molingana na izi, kulinganizhya mipukutu inyinji ya m’Baibo kuyavya akaswili kuziŵa mbali zelakwika olo zecosewamo m’mipukutu iyakine.

7. Kansi okopolola Baibo eonesha tyani kuti enze osamala pokata nchito iyi?

⁷ Analume amene ekopolola uthenga wa m’Baibo ecita izi mosamala ngako. Ganizilani cisanzo cusimikizhyila mfundo iyi. Mpukutu wakale ngako wa Malemba Aciheberi wepangiwa mu 1008 olo mu 1009 C.E., ndipo uitiwa kuti Leningrad Codex. Olo n’tetyo, calombapano mipukutu iyakine ya m’Baibo na mbali ziyakine za mpukutu, zeziŵika kuti ni zakale ngako pafupifupi vyaka 1,000 kupambana mpukutu wa Leningrad Codex. Ayakine angaganize kuti pavuli pokopolola mowelezhyawelezhya mipukutu iyi kwa vyaka vopitilila 1,000, mpukutu wa Leningrad Codex ungankhale wosiyana ngako na mipukutu iyakine yakale ngako. Olo n’tetyo, niye lini mwazilili. Akaswili pecilinganizhya mipukutu yakale ngako na yalombapano, epeza kuti olo kuti eseŵenzesha mau osiyana, uthenga wake uliyocinjiwe.

8. Kansi pali kusiyana kotyani pakati pa makope a Malemba Acigiliki Acikhristu na makope a mabuku ayakine akale?

⁸ Akhristu a m’vyaka 100 voyambilila nao epanga makope a Malemba. Mosamala, ove epanga makope a mabuku okwanila 27 a Malemba Acigiliki yamene enzoseŵenzesha pa misonkhano yao koma soti pa nchito yolalikila. Pavuli polinganizhya mipukutu ya Malemba Acigiliki na mabuku ayakine amene elembewa pa nthawi imozimozi, kaswili muyakine elaŵila kuti: “Mipukutu inyinji ya Malemba Acigiliki yopezeka masiku ŵano kupambana mabuku ayakine akale, . . . ndipo ni yosila bwino.” Buku yakuti Anatomy of the New Testament yelaŵila kuti: “Tingakhulupilile kuti zatuŵelenga m’Malemba Acigiliki omasuliliwa mu  vilaŵilo valomba ni uthenga wecilemba ŵanthu akale.”

9. Molingana na Yesaya 40:8, kansi tingalaŵilenji zokhuza uthenga wa m’Baibo?

⁹ Kwa vyaka vinyinji, analume amene ekopolola uthenga wa m’Baibo ecita nchito iyi mosamala ngako. Niye cifukwa cake tili na Baibo yolondola yatuphunzila noŵelenga masiku ŵano. c Mosakaikila ni Yehova ecitisha kuti uthenga wake ku ŵanthu usacinjiwe. (Ŵelengani Yesaya 40:8.) Olo n’tetyo, ŵanthu ayakine angalaŵile kuti, tyala cifukwa cakuti uthenga wa m’Baibo uliyocinjiwe zutanthauza lini kuti Baibo yeuzhyiliwa na Mulungu. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane umboni uonesha kuti Baibo yeuzhyiliwa na Mulungu.

10. Fotokozani cisanzo ca ulosi wekwanilishiwa wamene utisimikizhyila kuti mau a pa 2 Petulo 1:21 ni acendi. (Onani vithunzithunzi.)

¹⁰ M’Baibo muli maulosi anyinji amene ekwanilishiwa ndipo ayakine mwa maulosi aŵa ekwanilishiwa pavuli pa vyaka mahandiledi kufumila peyelembewa. Mbili yusimikizhyila kuti maulosi aŵa ekwanilishiwa cendi. Izi zutidabwisa lini cifukwa tuziŵa wamene elemba maulosi aya m’Baibo kuti ni Yehova. (Ŵelengani 2 Petulo 1:21.) Ganizilani za maulosi okhuza kuonongewa kwa mzinda wa Babulo. Pakati pa vyaka va m’ma 778 na 732 B.C.E., mouzhyiliwa mneneli Yesaya elosela kuti mzinda wa Babulo wamene wenze wamphamvu ngako pa nthawi iyi, wenze kuzogonjesewa. Efwika mpaka polosela kuti Koresi niye enze kuzogonjesa mzinda uyu ndipo efotokoza zonse zokhuza mwamene mzinda uyu wenze kuzogonjesewela. (Yes. 44:27–45:2) Mneneli Yesaya elosela soti kuti mzinda wa Babulo wenze kuzoonongewa nonkhala matongwe mpaka kale-kale. (Yes. 13:19, 20) Izi niye zecitika. Amedi na Aperesiya egonjesa mzinda wa Babulo mu 539 B.C.E., ndipo pa malo penze mzinda uyu na lomba pakali matongwe ŵeka-ŵeka ndipo paliye onkhalako.​—Onani vidyo yakuti, Baibo Yelosela Kuonongewa Kwa Babulo m’mutu 03 pa mfundo  05 m’buku ya Sangalalani na Moyo Kosasila! ya pa zipangizo zalomba.

11. Fotokozani mwamene ulosi wa pa Danieli 2:41-43 ukwanilishiwila masiku ŵano.

¹¹ Maulosi a m’Baibo aliyokwanilishiwe tyala m’nthawi zakuvuli, koma tuona soti kukwanilishiwa kwa maulosi aŵa masiku ŵano. Mwacisanzo, ganizilani za ulosi wocitisha cidwi wecilosela mneneli Danieli wokhuza ulamulilo wamphamvu ngako wa Anglo-America. (Ŵelengani Danieli 2:41-43.) Ulosi uyu wefotokoza kuti ulamulilo wa Anglo-America wenze kuzonkhala “wotang’a pa zinthu ziyakine monga ni nsimbi na kuti wenze kuzonkhala “wofooka pa zinthu ziyakine” monga ni lito. Tuona kukwanilishiwa kwa ulosi uyu masiku ŵano. Ulamulilo wa Britain na America waonesha kuti ni wotang’a pa zinthu ziyakine monga ni nsimbi mwa kupambana Nkhondo zonse ziŵili za Pacalo Conse nopitilizhya kunkhala na masoja koma soti zida za nkhondo zamphamvu ngako. Olo n’tetyo, ulamulilo wao wacepeshewa mphamvu na nzika zao zamene kanyinji-kanyinji zucita vioneselo vosushana na azamalonda koma soti boma. Kaswili muyakine wa zandale elaŵila kuti: “Paliye calo ca demokilasi camene ni cogaŵikana ngako kupambana calo ca United States.” Ndipo Britain yamene ni mbali ya ulamulilo uyu wamphamvu yankhala yugaŵikana m’vyaka valombapano cifukwa cosiyana maganizo pa nkhani yogwilizana na vyalo va European Union. Magaŵano aŵa acitisha kuti cinkhale covuta kuti ulamulilo wa Anglo-America ukocita zinthu mwamphamvu.

12. Kansi ulosi wa m’Baibo utisimikizhyila cinji?

¹² Kukwanilishiwa kwa maulosi anyinji a m’Baibo kutang’isha cidalilo casu cakuti Yehova akakwanilishe malonjezo ŵake msogolo. Tukumvwa monga ni mwecimvwila wamasalimo wamene epemphela kwa Yehova kuti: “Nulakalaka cipulumuso canu, cifukwa nuyembekezela mau ŵanu.” (Sal. 119:81) Kupitila m’Baibo, Yehova otipasa “sogolo yabwino koma soti ciyembekezo.” (Yer. 29:11) Ciyembekezo casu ca msogolo cudalila pa malonjezo a Yehova, osati pa zoyesayesa za ŵanthu. Tetyo, tiyeni tipitilizhye kutang’isha cidalilo casu pa Mau a Mulungu mwa kuphunzila maulosi a m’Baibo mosamala.

13. Molingana na Salimo 119:66, 138, kansi ni cifukwa ciyakine cotyani camene cutipangisha kukhulupilila Baibo?

¹³ Cifukwa ciyakine cutipangisha kukhulupilila Baibo n’cakuti yuyavya ŵanthu anyinji ngati aseŵenzesha malangizo ŵake. (Ŵelengani Salimo 119:66, 138.) Mwacisanzo, mabanja amene pa nthawi iyakine enze esala patontho kulekana, lomba osangalala cifukwa cakuti eseŵenzesha mfundo za m’Baibo. Ŵana ŵao osangalala kukulila m’banja yacikhristu pamozi na makolo ŵao amene oŵasamalila noŵakonda.​—Aef. 5:22-29.

14. Fotokozani cisanzo coonesha mwamene mfundo za m’Baibo zuyavyila ŵanthu kucinja umoyo wao.

¹⁴ Cifukwa coseŵenzesha malangizo a m’Baibo, olo anyankapondo oyofya ocinja umoyo wao nonkhala ŵanthu abwino. Ganizilani mwamene malangizo a m’Baibo eyavyila mkaidi muyakine wa zina yakuti Jack. d Pa akaidi onse amene enze egamuliwa kuti apaiwe, yove enze nyankapondo woyofya ngako. Koma siku iyakine Jack epezekapo pa phunzilo ya Baibo. Cikondi cecimuonesha akwasu amene enzosogoza phunzilo iyi, cemucitisha cidwi ngako cakuti naye eyamba kuphunzila Baibo. Peciyamba kuseŵenzesha mfundo za m’Baibo mu umoyo wake, eyamba kucinja  ndipo enkhala munthu wabwino. M’kuluta kwa nthawi, Jack eyenelela kunkhala wofalisa wosabatizika ndipo pavuli pake ebatizika. Enzolalikila mwacangu kuli akaidi ayake zokhuza Ufumu wa Mulungu ndipo eyavya pafupifupi akaidi 4 kuphunzila cendi. Siku yakuti apaiwe peyefwika, Jack enze ecinjilatu. M’mozi mwa maloya ŵake elaŵila kuti: “Jack wacinja ngako. Niye lini mweenzele vyaka 20 vapita. Viphunziso va a Mboni za Yehova vacinja umoyo wake.” Olo kuti Jack epaiwa, cisanzo cake cutionesha kuti tingakhulupilile Baibo na kuti Mau a Mulungu ali na mphamvu yocinja umoyo wa ŵanthu.​—Yes. 11:6-9.

15. Kansi kuseŵenzesha mfundo za m’Baibo kusiyanisha tyani atumiki a Yehova masiku ŵano? (Onani cithunzithunzi.)

¹⁵ Atumiki a Yehova ni okatizhyana cifukwa cakuti oseŵenzesha mfundo za m’Baibo. (Yoh. 13:35; 1 Akor. 1:10) Mtendele na mgwilizano wasu uonekela ngako makamaka tikalinganizhya na mwamene ŵanthu m’calo ici alili ogaŵikana cifukwa cosiyana maganizo pa nkhani ya zandale, mtundu koma soti cuma. Kuona mgwilizano uyu kwekhuza ngako mlumbwana muyakine wa zina yakuti Jean. Yove ekulila m’calo ciyakine ca mu Africa. Nkhondo peyeyamba m’calo cao, eloŵa usoja ndipo pavuli pake eutukila ku calo ciyakine capafupi na calo cao. Peenze m’calo ici, ekumana na a Mboni za Yehova. Jean elaŵila kuti: “Nephunzila kuti Akhristu acendi ofunika lini kutolamo mbali m’zandale olo kunkhala ogaŵikana. M’malo mwake, ofunika kukondana.” Yove epitilizhya kulaŵila kuti: “Nenzoseŵenzesha moyo wangu pochaila nkhondo calo cangu. Koma penephunzila Baibo nepanga cosankha cakuti niseŵenzeshe moyo wangu potumikila Yehova.” Jean ecinjilatu. M’malo mochayana na ŵanthu ayakine cifukwa cosiyana nao cinkhalidwe, yove olalikila uthenga wa m’Baibo ku munthu aliyense waangakumane naye. Kuona mwamene uthenga wa m’Baibo uyavyila ŵanthu osiyana mitundu, ni  umboni wamphamvu ngako wamene utipangisha kukhulupilila Mau a Mulungu.

16. Ndaŵa yanji tufunika kutang’isha cidalilo casu pa Mau a Mulungu?

¹⁶ Vinthu m’calo ici pavukuya vuipilaipila, cikhulupililo casu pa Mau a Mulungu ciyesewe. Ŵanthu angaticitishe kuyamba kukaikila kuti Baibo ni Mau cendi a Mulungu na kuti Yehova esankha kapolo wokhulupilika na wanzelu kuti akotisogolela. Koma ngati tukhulupilila kuti Mau a Yehova ni acendi, tikokwanisha kugonjesa mayeselo aŵa. ‘Tinkhale osimikizhya kukonkha malangizo a Yehova mpaka kale-kale.’ (Sal. 119:112) Tikokumvwa “lini nsoni” kuuzhyako ayakine cendi ca m’Baibo noŵalimbikisha kuti akoseŵenzesha mfundo za m’Baibo mu umoyo wao. (Sal. 119:46) Ndipo tikakwanishe kupilila “moleza mtima koma soti mwacimwemwe” mavuto yati tikakumane nayo msogolo, kuyangizhyilapo cinzunzo.​—Akol. 1:11; Sal. 119:143, 157.

17. Kansi lemba yasu ya caka itiyavye tyani?

¹⁷ Tuyamikila ngako kuti Yehova watilola kuphunzila cendi. Izi zutiyavya kunkhala odekha, acidalilo ndipo zutiphunzisa mwatufunikila kunkhalila m’calo ici camene cukuya cuipilaipila. Zutipasa soti ciyembekezo ca sogolo yabwino pansi pa ulamulilo wa Ufumu wa Mulungu. Tetyo, lekani kuti lemba yasu ya caka ca 2023 itiyavye kupitilizhya kukhulupilila kuti Mau a Mulungu ni cendi cekaceka.​—Sal. 119:160.