1. Kansi n’cinji cingacitike ngati ŵanthu ocita zinthu m’njila ya mpikishano?

MASIKU ŵano ŵanthu anyinji ali na mzimu wa mpikishano. Mwacisanzo, munthu wa zamalonda angacite zinthu mwacinyengo kuti apeze ndalama zinyinji kupambana amalonda ayake. Munthu wamene ocita mpikishano woutuka, angakankhe muyake wa ku gulu iyakine na colinga cakuti apambane. Ndipo mwana wa sukulu angacite zinthu mwacinyengo pa mayeso na colinga cakuti apambane ayake noluta ku yuniveziti. Monga Akhristu, tuziŵa kuti kucita mpikishano ni kuipa cifukwa ni mbali ya “nchito za muŵili.” (Agal. 5:19-21) Olo n’tetyo, nthawi ziyakine tingayambe kucita zinthu zoyambisha mpikishano mosazindikila. Tufunika kuganizila mfundo iyi nthawi zonse, cifukwa ngati mumpingo mungankhale mpikishano niye kuti mungankhale muliye mtendele.

2. Kansi tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?

² M’nkhani ino, tilaŵizhyane minkhalidwe yamene ingaticitishe kuyambisha mpikishano mumpingo. Tilaŵizhyane soti visanzo va atumiki okhulupilika otomolewa m’Baibo amene ekwanisha kupewa mzimu wa mpikishano. Koma coyamba, tiyeni tilaŵizhyane vinthu vamene vingaticitishe kuyambisha mpikishano.

3. Kansi tufunika kuzikonsha makonsho otyani?

³ Nthawi zonse tufunika kuzifufuza kuti tiziŵe ngati tayamba mzimu wa mpikishano. Tingazikonshe kuti: ‘Kansi nukondwela nikaziŵa kuti nucita bwino zinthu kupambana munthu muyakine?  Kansi nucita zinthu m’njila yakuti nikooneka kuti nucita bwino kupambana akwasu na azilongosi mumpingo? Olo nucita zonse zaningakwanishe, tyala pofuna kukondwelesha Yehova?’ Ndaŵa yanji tufunika kuzikonsha makonsho aya? Onani zayolaŵila Mau a Mulungu.

4. Molingana na Agalatiya 6:3, 4, ndaŵa yanji tufunika kupewa kuzilinganizhya na ŵanthu ayakine?

⁴ Baibo yutilimbikisha kuti tufunika kupewa kuzilinganizhya na ayakine. (Ŵelengani Agalatiya 6:3, 4.) Ndaŵa yanji? Coyamba, ngati tuona kuti tucita bwino kupambana akwasu na azilongosi ayakine, tingayambe kuzikuzhya. Caciŵili, tikaona kuti tucita lini bwino polinganizhya na akwasu na azilongosi ayakine, tingayambe kuziona kuti nise atyalatyala ndipo tingafooke. Tetyo, n’zoonekelatu kuti tufunika kupewa kuzilinganizhya na ayakine. (Aro. 12:3) Kalongosi Katerina * wa ku Greece elaŵila kuti: “Nenzokonda kuzilinganizhya na ayakine amene enze okongola ngako kupambana neo, amene enze na maluso mu utumiki koma soti ŵala amene enzovutika lini kupanga ashamwali. Posilizhyila pake, neyamba kuziona kuti n’ne watyalatyala.” Tufunika kukumbukila kuti Yehova etileta m’gulu yake, osati cifukwa cakuti nise okongola, tili na maluso olo cifukwa cakuti tukondewa na ŵanthu. Etileta m’gulu yake cifukwa tenze ofunishisha kumukonda nomvwila mwana wake.​—Yoh. 6:44; 1 Akor. 1:26-31.

5. Kansi mwaphunzilapo cinji pa zecitikila mkwasu Hyun?

⁵ Konsho iyakine yatufunika kuzikonsha ni yakuti, ‘Kansi akwasu na azilongosi oniziŵa kuti nukonda kucilikiza mtendele olo nukonda kuyambisha mpikishano?’ Ganizilani zecitikila mkwasu Hyun wa ku South Korea. Pa nthawi iyakine, yove eyamba kuona kuti akwasu amene enze na maudindo mumpingo enzocita zinthu zoonesha kuti enzom’pambana. Elaŵila kuti, “Neyamba kuona akwasu aŵa m’njila yosayenelela ndipo nthawi zinyinji nenzokatizhyana lini na zeenzokamba.” Kansi penkhala zofumapo zotyani? Yove epitilizhya kulaŵila kuti: “Zocita zangu zecitisha kuti mumpingo munkhale magaŵano.” Pavuli pake, ayake a mkwasu Hyun emuyavya kuti acinje kaganizidwe kake ndipo lomba otumikila monga mkulu. Kansi tuphunzilapo cinji? Ngati taona kuti tayamba mzimu wa mpikishano, tufunika kucitapo kanthu mwamsanga.

6. Molingana na Agalatiya 5:26, ni minkhalidwe yotyani yamene ingatipangishe kuyamba mzimu wa mpikishano?

⁶ Ŵelengani Agalatiya 5:26. Kansi ni minkhalidwe yotyani yamene ingaticitishe kuyamba mzimu wa mpikishano? Imozi mwa minkhalidwe iyi ni kulikuzhya. Munthu wolikuzhya onkhala soti wozikonda ndipo oganizila tyala zofuna zake. Nkhalidwe iyakine yamene ingacitishe kuti tiyambe mpikishano ni nsanje. Munthu wansanje okumbwila vinthu vili na muyake, ndipo ocita zilizonse zaangakwanishe kuti vinthu vamene ivo vinkhale vake. Kulaŵila cendi, nsanje yucitisha udani ndipo tufunika kucita zilizonse zatingakwanishe kuti tipewe nkhalidwe iyi.

7. Fotokozani cisanzo coonesha kuipa kwa kulikuzhya na nsanje.

⁷ Kulikuzhya na nsanje tingazilinganizhye na miswe yamene ingakwele ku mtenje wa ng’anda. Poyamba, mtenje ungooneka bwino-bwino. Koma pavuli pake, miswe iyi ingayambe kuononga mtenje ndipo posilizhyila pake ungapone. Molingana na izi, munthu angayambe kutumikila Yehova bwino-bwino. Koma ngati angankhale wolikuzhya koma soti wansanje, umoyo wake wauzimu ungankhale pangozi. (Miy. 16:18) Posilizhyila pake, angaleke kutumikila Yehova ndipo izi zingakhuze ayakine.  Kansi n’cinji cingatiyavye kupewa kulikuzhya na nsanje?

8. N’cinji cingatiyavye kugonjesa mzimu wolikuzhya?

⁸ Tingakwanishe kugonjesa mzimu wolikuzhya ngati tukumbukila malangizo yecipeleka mtumwi Paulo ku mpingo wa Afilipi akuti: “Musacite ciliconse na mtima wokonda mikangano olo wolikuzhya, koma molicefya mukoona ayakine kunkhala okupambanani.” (Afil. 2:3) Ngati tuona ayakine kunkhala otipambana, tikocitila lini nsanje akwasu na azilongosi amene ali na maluso kupambana seo. Koma mosiyanako, tikonkhala okondwela pozindikila kuti oseŵenzesha maluso ŵao potumikila Yehova. Ndipo ngati ŵala amene ali na maluso okumbukila malangizo ya Paulo, akozindikila kuti nase pali zinthu ziyakine zatucita bwino kupambana ove. Ngati tucita izi, tilimbikishe mtendele na mgwilizano mumpingo.

9. Kansi tingacitenji kuti tipewe mzimu wa nsanje?

⁹ Tingakwanishe kugonjesa mzimu wa nsanje mwa kukulisha nkhalidwe ya kulicefya. Ngati nise olicefya, tikopewa kuganiza kuti tili na maluso ngako kupambana ayakine. M’malomwake, tikoona ayakine kunkhala otipambana ndipo tikoŵasenga kuti atiuzhye zatingacite kuti titolele cisanzo cao. Mwacisanzo, ngati mkwasu ali na luso yokamba bwino nkhani, tingamusenge kuti atiuzhye zumuyavya kucita izi. Ngati kalongosi ali na luso yopika, tingamusenge kuti atiuzhye zumuyavya kucita bwino pa mbali iyi. Ndipo ngati tuvutika kupanga ashamwali, tingacite bwino kusenga ŵala amene okwanisha kuti atiyavye kuziŵa zatingacite. Kucita izi kungatiyavye kuti tikopewa nsanje ndipo tingakulishe maluso ŵasu.

10. Kansi Gidiyoni ekumana na vuto yotyani?

¹⁰ Ganizilani zecitika pakati pa Gidiyoni wamene enze wa fuko ya Manase, na analume a fuko ya Efuraimu. Yehova eyavya Gidiyoni na masoja ŵake 300 kupambana pa nkhondo. Pavuli pake, analume a fuko ya Efuraimu eganiza zokumana naye, osati kuti amuyamikile koma kuti amuimbe mlandu. Cuoneka kuti ove ekalipa cifukwa cakuti Gidiyoni aliyoŵaite kuti amuyavye pa nkhondo yolimbana na adani a Mulungu. Analume a fuko ya Efuraimu enzofunishisha kutolako mbali pa nkhondo iyi cifukwa enzofuna kuti ŵanthu akolemekeza  mtundu wao ngati apambana. Ndipo izi zeŵacitisha kuluŵa mfundo yofunika ngako yakuti zecicita Gidiyoni zepeleka ulemelelo kwa Yehova ndipo zeyavya kuti atumiki a Mulungu atetezeke.​—Ower. 8:1.

11. Kansi Gidiyoni eŵayankha cinji analume a fuko ya Efuraimu?

¹¹ Molicefya, Gidiyoni ekonsha analume a fuko ya Efuraimu kuti: “Kansi nacita cinji polinganizhya na mweo?” Pavuli pake, yove eŵakumbusha mwamene Yehova eŵayavyila kugonjesa mitundu iyakine. Analume a fuko ya Efuraimu pecimvwa mau aŵa, “ukali wao wesila.” (Ower. 8:2, 3) Gidiyoni ecita zinthu molicefya kuti acilikize mtendele pakati pa atumiki a Mulungu.

12. Kansi tuphunzilapo cinji pa zecicita analume a fuko ya Efuraimu na Gidiyoni?

¹² Kansi tuphunzilapo cinji pa cocitika ici? Zecicita analume a fuko ya Efuraimu zutiphunzisa kuti tufunika lini kucita zinthu m’njila yakuti ŵanthu akotitamanda. M’malomwake, nthawi zonse tikokumbukila kuti Yehova niye woyenela kulandila ulemu na ulemelelo. Monga mitu ya mabanja koma soti akulu, tingaphunzilepo kanthu pa zecicita Gidiyoni. Ngati munthu muyakine wakhumudwa na zinthu zatacita, tufunika lini kukalipa kamangu. M’malomwake, tufunika kuzindikila zacitisha kuti akhumudwe. Tufunika soti kumuyamikila munthu wamene uyo pa zinthu zakucita luweme. Koma kuti ticite izi, tufunika kunkhala olicefya makamaka ngati n’zoonekelatu kuti munthu wamene ekhumudwa niye wolakwa. Nthawi zonse, tikokumbukila kuti cinthu cofunika ngako ni kunkhazikisha mtendele, m’malo mofuna kupeza kuti wolakwa ni ŵani.

13. Kansi Hana ekumana na vuto yotyani, nanga ecitanji kuti aigonjese?

¹³ Ganizilani soti cisanzo ca Hana. Yove enze mkazi wa Elikana wamene enze Mlevi, ndipo mulume wake enzomukonda ngako. Elikana enze na mkazi muyakine wamene zina yake enze Penina. Elikana enzokonda ngako Hana kupambana mweenzokondela Penina. Koma “Penina enze na ŵana pamene Hana enzeve.” Cifukwa ca izi, Penina enzolaŵila mau aipa kwa Hana na colinga cakuti amukhumudwishe. Kansi izi zemukhuza tyani Hana? Yove ekhumudwa ngako cakuti “enzongolila ndipo enzokana kulya.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Olo n’tetyo, Baibo yuonesha lini kuti Hana ecita ciliconse pofuna kuwezhyela Penina. M’malomwake, euzhya Yehova mweenzomvwila koma soti mavuto yeenzokumana nayo ndipo ekhulupilila kuti yove acitepo kanthu. Kansi Penina eleka kulaŵila mau aipa pavuli pakuti Hana wapemphela? Baibo yufotokoza lini ciliconse. Koma catuziŵa n’cakuti pavuli pake Hana enkhala soti na mtendele wa m’maganizo ndipo aliyopitilizhye “kunkhala na nkhaŵa.”​—1 Sam. 1:10, 18.

14. Kansi tuphunzilapo cinji pa cisanzo ca Hana?

¹⁴ Kansi tuphunzilapo cinji pa cisanzo ca Hana? Ngati mwazindikila kuti munthu  muyakine ocita zinthu m’njila yopikishana namwe, mukokumbukila kuti zamungacite zingacitishe kuti vuto iyo ikule olo isile. M’malo moyamba mikangano olo kufuna kuwezhyela, mukoyesayesa kunkhazikisha mtendele. (Aro. 12:17-21) Olo kuti munthu uyo angacinje lini, kucita izi kungakuyavyeni kuti munkhale na mtendele wa m’maganizo.

15. Kansi Apolo na Paulo enzolingana pa mbali zotyani?

¹⁵ Posilizhyila, ganizilani zatingaphunzile pa cisanzo ca Apolo na mtumwi Paulo. Onse aŵili enzoziŵa Malemba molondola ndipo enze na luso yophunzisa. Kuyangizhyila apo, onse aŵili eyavya ŵanthu anyinji kunkhala ophunzila a Yesu. Olo n’tetyo, Apolo na Paulo enzocitilana lini nsanje.

16. Kansi Apolo enze na minkhalidwe yabwino yotyani?

¹⁶ Apolo enze mbadwa ya ku Alekizandiriya, yamene yenze likulu ya zamaphunzilo m’vyaka 100 voyambilila. Yove enze na luso yophunzisa ndipo “enzoziŵa Malemba molondola.” (Mac. 18:24) Pavuli pakuti Apolo watumikila mumpingo wa ku Korinto kwa kanthawi, Akhristu ayakine mumpingo uyu eyamba kulaŵila kuti enzokonda ngako Apolo kupambana ayakine etumikilako mumpingo uyu, kuyangizhyilapo Paulo. (1 Akor. 1:12, 13) Kansi Apolo esangalala cifukwa cakuti ŵanthu enzolaŵila teti? Yai. Ndaŵa yanji talaŵila teti? Pavuli pakuti Apolo wacoka ku mpingo wa ku Korinto, Paulo em’senga kuti awelele ku mpingo uyu. (1 Akor. 16:12) Kuti Apolo enzoyambisha magaŵano mumpingo, sembe Paulo aliyomusenge kuti awelele soti ku mpingo wa ku Korinto. Tetyo, n’zoonekelatu kuti Apolo eseŵenzesha maluso ŵake polalikila uthenga uweme notang’isha akwasu na azilongosi. Kuyangizhyila apo, tingankhale osimikizhya kuti Apolo enze wolicefya. Mwacisanzo, Baibo yuonesha lini kuti yove ekhumudwa pamene Akula na Purisikila  “emufotokozela njila ya Mulungu molondola.”​—Mac. 18:24-28.

17. Kansi Paulo ecitanji pofuna kulimbikisha mtendele?

¹⁷ Mtumwi Paulo enzoziŵa nchito zabwino zeenzocita Apolo. Koma aliyomucitile nsanje. Ndipo tikaŵelenga mau yecilembela Akhristu a ku Korinto, tingaone kuti Paulo enze wolicefya. Yove aliyosangalale na ŵanthu amene enzokamba kuti “neo n’ne wa Paulo.” M’malomwake, eŵalimbikisha kuti enzofunika kupeleka ulemu na ulemelelo kwa Yehova na Yesu Khristu.​—1 Akor. 3:3-6.

18. Molingana na 1 Akorinto 4:6, 7, kansi tingaphunzilepo cinji pa cisanzo ca Apolo na Paulo?

¹⁸ Kansi tingaphunzile cinji pa cisanzo ca Apolo na Paulo? Tingankhale na maluso osiyanasiyana, ndipo tingayavye ŵanthu anyinji kuphunzila cendi nobatizika. Koma tufunika kukumbukila kuti Yehova niye otiyavya kukwanilisha zilizonse zatucita m’gulu yake. Ciyakine catuphunzilapo n’cakuti ngati tili na maudindo mumpingo, tufunika kucita zinyinji kuti tikocilikiza mtendele. Nise oyamikila ngako kuti akulu na atumiki oyavya otithandiza kunkhala mwamtendele koma soti okatizhyana pakati pasu. Ocita izi mwa kutipasa malangizo ofumila m’Baibo. Oziona lini kuti niye ofunika ngako, koma oyavya aliyense mumpingo kuti atolele cisanzo ca Yesu nokonkha malangizo yake.​—Ŵelengani 1 Akorinto 4:6, 7.

19. Kansi tufunika kuyesayesa kucita cinji? (Onani bokosi yakuti “ Mukopewa Kuyambisha Mpikishano.”)

¹⁹ Aliyense wa seo ali na maluso yecitipasa Mulungu. Tetyo, tufunika kuseŵenzesha maluso amene aŵa “potumikilana.” (1 Pet. 4:10) Nthawi ziyakine tingazimvwe kuti tucita lini zinyinji polinganizhya na ayakine. Koma tikokumbukila kuti zinthu zitontho-zitontho zatingakwanishe kucita, zuyavya pocilikiza mtendele na mgwilizano mumpingo. Tikoona ayakine kunkhala otipambana noyesayesa kupewa mzimu wa mpikishano. Tiyeni tipitilizhye kucita zilizonse zatingakwanishe kuti tikolimbikisha mtendele na mgwilizano mumpingo.​—Aef. 4:3.