Caka cokonkhapo, pa Beteli petwaliwa cilengezo cakuti penzofunika akwasu amene angazipeleke kuti akayambe nchito yopulinta pa ofesi ya msambo ku South Africa. Nelembesha zina yangu poonesha kuti ningakonde kuluta, ndipo nesankhiwa pamozi na akwasu ayakine atatu. Mazina ŵao ni Dennis Leech, Bill McLellan na Ken Nordin. Pavuli pake, etiuzhya kuti tikankhale ku South Africa kwa nthawi itali.

Netumila foni amama noŵauzhya kuti nikuyotumikila ku South Africa! Mwacibadwa, amama enzokonda lini kulaŵila, koma enze na cikhulupililo cotang’a ndipo enze pa ushamwali uweme na Yehova. Peneŵauzhya, amama aliyolaŵile zinyinji. Koma neziŵa kuti esangalala na cosankha cenepanga. Amama na atata ecilikiza cosankha cangu olo kuti enze na nkhaŵa cifukwa nenzokuyonkhala kutali na ove.

Tikaliyoluta ku South Africa, teluta ku Beteli ya ku Brooklyn kwamene teciyophunzisiwa moseŵenzeshela mashini yopulintila kwa miyezi itatu. Pavuli pake, tekwela boti yakuya ku mzinda wa Cape Town ku South Africa. Pa nthawi iyo, nenze tyala na vyaka 20. Petefwika mumzinda wa Cape Town, tenyamuka mcingulo nokwela tileni yakuya ku mzinda wa Johannesburg. Pavuli poyenda kwa maawazi anyinji, tileni yetekwela yepanamako petefwika pa katauni katontho kamene kali m’cigao coitiwa kuti Karoo. Malo aya ali m’dela yacipululu, tetyo n’kwakupya ngako ndipo kuli misece. Petelolesha pawindo, tecita nkhaŵa ngako ndipo teyamba kukaikila ngati tikakwanishe kuyotumikila pa Beteli. Cuoneka tenzoganiza teti cifukwa wenze usiku ndipo tenzololesha lini bwino-bwino. Koma petelutako soti ku malo aŵa pavuli pa vyaka, tezindikila kuti ni malo aweme koma soti amtendele.

Petefwika ku Beteli, neyamba kuseŵenza nchito yokonza mizela ya mau mu Nsanja ya Mulonda na Galamuka! poseŵenzesha mashini yoitiwa kuti Linotype. Ofesi ya msambo ya ku South Africa yenzopulinta magazini m’vilaŵilo vinyinji va mu Africa. Tesangalala ngako kuona kuti mashini yopulintila yenzoseŵenza bwino. Ndipo izi zeyavya kuti nchito ikoyenda luweme.

Pavuli pake, neyamba kuseŵenzela mu Dipatimenti yoyanganila nchito yomasulila, kupulinta notumizhya mabuku ku mipingo. Kulaŵila cendi, nenze na zocita zinyinji mu nchito ya Asikulu, ndipo nenzosangalala kucita utumiki wanthawi zonse.

Mu 1968, nelungula kalongosi Laura Bowen wamene enzonkhala pafupi na Beteli. Kalongosi uyu enze mpainiya ndipo enzoseŵenzela mu dipatimenti yomasulila. Pa nthawi iyo, makonzedwe yenze yakuti ŵanthu amene alungulana calombapano, enzololewa lini kuti apitilizhye kutumikila pa Beteli. Tetyo, etitumizhya kuti tikatumikile monga apainiya apadela. Koma nenzokaikila ngati tingakwanishe cifukwa netumikila pa Beteli kwa vyaka 10, ndipo enzotipasa vonse vofunikila monga vakulya na polala pabwino. Etiuzhya kuti ngati tikokwanilisha maola ofunikila monga apainiya apadela, kucita maulwendo owelelako na kugaŵila zofalisa, niye kuti mwezi uliwonse akotipasa ndalama yokwanila 50 rand. (yamene nthawi yamene iyo yenze madola 70) Koma yenze itontho cifukwa tenzofunikila kuseŵenzesha ndalama iyi kulipila ng’anda ya lenti, kugula vakulya, fyuwelo ya m’motoka, mankhwala na zofunikila ziyakine.

Tetumiwa kuti tikacilikize kagulu kayakine kamene kenze mumzinda wa Durban, pafupi na Indian Ocean. Mumzinda uyu mwenze amwenye anyinji ngako ofumila ku India. Amwenye aŵa enzokata nchito m’makampani opanga shuga ca m’ma 1875. Pa nthawi iyi enzokata nchito ziyakine, koma enzokonkha cinkhalidwe ca kwao ndipo enzopika vakulya vabwino ngako. Tenzovutika lini kulaŵila nao cifukwa enzoziŵa cizungu.

Apainiya apadela enzofunikila kukwanilisha maola 150 mu utumiki. Tetyo, neo na Laura tepangana kuti siku yoyamba ya utumiki wasu tikalalikile kwa maola 6. Pa siku iyi kwenze kwakupya ngako ndipo tenzeve maulwendo owelelako olo maphunzilo. Tetyo, teyamba ulaliki wa ng’anda na ng’anda. Pavuli polalikila kwa kanthawi, nelolesha pa nkholoko yangu, koma nedabwa kuti tangolalikilako tyala kwa maminesi 40! Necita nkhaŵa kuti payakine tingakwanishe lini kucita upainiya wapadela.

Pakaliyopita nthawi, tepanga ndandanda yamene yetiyavya kukwanilisha maola a upainiya wapadela. Siku iliyonse tenzonyamula vakulya, ndipo tikamvwa njala tenzopanamika motoka yasu m’nyansi mwa cimuti kuti tilye. Nthawi ziyakine, ŵana ŵa amwenye enzotizungulila notilolesha modabwa cifukwa tenzooneka osiyana na ove. Pavuli pa masiku atontho kufumila petepanga ndandanda, tezindikila kuti tikalalikila kwa maola aŵili olo atatu, nthawi yosala yenzoyenda kamangu ngako!

M’gao yasu, ŵanthu enze aubwenzi ngako ndipo tenzosangalala kuphunzila nao Baibo. Kuyangizhyila apo, ŵanthu aŵa enze aulemu, acifundo ndipo enzoyopa Mulungu. Tedabwa kuona kuti olo ŵanthu a m’cipembezo ca Cihindu enzocita cidwi na uthenga wasu. Enzosangalala ngako kuphunzila za Yehova, Yesu, Baibo, lonjezo ya Paladaiso na kuti akufwa akaukishiwe. Pavuli pa caka cimozi, tenkhala na maphunzilo a Baibo okwanila 20. Ndipo siku iliyonse, tenzosangalala kulyela pamozi cakulya na mabanja yetenzophunzila nao Baibo.

Koma mosapita nthawi nepasiwa utumiki uyakine. Enituma kuti nikayambe kutumikila monga woyanganila dela, ku dela yamene ili m’mbali mwa Indian Ocean. Wiki iliyonse, tenzosangalala kuyanjana na mabanja amene enzozipeleka kuti tikankhale ku mang’anda kwao pa nthawi yetenzotandalila mpingo wao. Enzotisunga bwino ngako monga nise abanja ŵao, ndipo tenzosangalala kutandala nao, kusoŵela na ŵana ŵao koma soti vitekwa vao. Kuyangizhyila apo, tenzosangalala kulalikila na ofalisa osiyanasiyana noŵalimbikisha. Pavuli pa vyaka viŵili, telandila foni kufumila ku ofesi ya msambo ndipo etiuzhya kuti tikatumikile soti pa Beteli. Poyamba, neŵauzhya kuti tenzosangalala ngako kutumikila m’dela. Koma tenze okonzeka kuluta kulikonse kwaingatitume gulu ya Yehova. Tetyo tevomelezhya ciitano ici.

Penewelela ku Beteli, neyamba kuseŵenzela mu Dipatimenti ya Utumiki. Izi zenipasa mwai woseŵenzela pamozi na akwasu amene enze acikulile mwauzimu. Pa nthawi iyo, makonzedwe yenze yakuti woyanganila dela akacezela mpingo, enzolemba lipoti ku ofesi ya msambo. Pavuli pake, Dipatimenti ya Utumiki yenzolemba kalata ku mpingo kulingana na lipoti yecituma woyanganila dela. M’makalata aya, mwenzonkhala mfundo zamene zingalimbikishe mpingo koma soti mbali zamene mpingo wenzofunika kuongolela. Izi zuonesha kuti masekilitale enzoseŵenza mwakhama ngako kuti amasulile malipoti a oyanganila madela kufumya m’Cixhosa, Cizulu koma soti vilaŵilo viyakine noika m’Cizungu. Pavuli pake, enzofunika kumasulila makalata yocokela ku Dipatimenti ya Utumiki kucosa m’Cizungu noyaika  m’vilaŵilo veyenzoseŵenzesha mipingo. Nenzoyamikila ngako khama yeenzocita akwasu pa nchito yomasulila. Izi zeniyavya kumvwishisha mavuto yeenzokumana nayo akwasu na azilongosi mu Africa.

Pa nthawi iyi, boma yamene yenzolamulila ku South Africa yenze yeika lamulo yakuti azungu na ŵanthu afipa enzofunika lini kunkhala ku dela imozi olo kucitila vinthu pamozi. Tetyo, akwasu acifilika enzoseŵenzesha vitundu vao polalikila nocita misonkhano.

Cifukwa ca izi, nenzeve mwai woziŵana na akwasu anyinji acifilika cifukwa nenzosonkhana mumpingo wacizungu. Koma peneyamba kuseŵenzela ku Dipatimenti ya Utumiki, nenkhala na mwai woziŵa zinyinji zokhuza akwasu acifilika monga cinkhalidwe na miyambo yao. Nenkhala soti na mwai woziŵa mavuto yeenzokumana nayo akwasu aŵa cifukwa cokana kucitako miyambo yosakatizhyana na Malemba. Akwasu aŵa enze otang’a mtima ngako. Enzokana kutolamo mbali m’miyambo iyi olo kuti kucita izi kwenzocitisha kuti akonzunziwa na abanja ŵao koma soti ŵanthu a m’munzi mwao. Ndipo ku madela a ku minzi, ŵanthu enze osauka ngako ndipo anyinji enze osaphunzila. Koma zenze zocitisha cidwi kuti ŵanthu aŵa enzolemekeza Baibo.

Pa nthawi iyakine, nenze na mwai woseŵenzela ku Dipatimenti ya Zamalamulo. Ndipo tenzopanamilako akwasu na azilongosi pa nkhani zokhuza ufulu wolambila. Nelimbikishiwa ngako kuona kukhulupilika na kutang’a mtima kwa akwasu acilumbwana amene enzocosewa sukulu cifukwa cokana kutolamo mbali m’mapemphelo a pa sukulu noimba nyimbo ya fuko.

Pa nthawi iyakine, akwasu na azilongosi amene enzonkhala m’calo camene kale cenzoitiwa kuti Swaziland, ekumana na vuto yamene yeyesa cikhulupililo cao. Mfumu Sobhuza waciŵili pecimwalila, peikiwa lamulo yakuti analume enzofunika kugela mipala ndipo anakazi enzofunika kugela nosiya tusisi tutontho. Akwasu na azilongosi enzunziwa cifukwa cokana kutolamo mbali m’miyambo iyi. Ove ekana kucita miyambo iyi cifukwa eziŵa kuti kucita izi kwenzokatizhyana na kulambila mizimu ya ŵanthu akufwa. Telimbikishiwa ngako peteona kukhulupilika na kutang’a mtima kwao.

Mu 1981, newelela soti ku Dipatimenti Yopulinta ndipo pa nthawi iyi teyamba kuseŵenzesha makompyuta. Iyi yenze nthawi yosangalasa ngako cifukwa mosiyana na kale, teyamba kuseŵenzesha  njila zalomba populinta. Wazamalonda muyakine etipasa mashini yopangila mizela ya mau kuti tiiyese, koma aliyotilipilishe ndalama iliyonse. Izi zecitisha kuti tileke kuseŵenzesha mamashini 9 yakale yetenzopangila mizela ya mau, ndipo teyamba kuseŵenzesha mamashini alomba okwanila 5. Kuyangizhyila apo, peguliwa mashini yalomba yopulintila. Izi zetiyavya kuti tikopulinta mabuku anyinji pa nthawi tyala itontho.

Cifukwa ca kuluta pasogolo kwa luso ya zopangapanga, gulu yasu yepeza njila yoyavya kukonza mau kuti yakooneka bwino pa pepa poseŵenzesha pulogilamu yoitiwa kuti MEPS. Zenze zosangalasa kuleka kuseŵenzesha mamashini oitiwa kuti Linotype yamene yenzocelwa ngako noyamba kuseŵenzesha njila zalomba izi. (Yes. 60:17) Pa nthawi iyi n’kuti tonse 4 talungula azilongosi okonda zinthu zauzimu ndipo enzocita upainiya. Neo na mkwasu Bill tenze tikalutumikila pa Beteli. Koma mkwasu Ken na Dennis enzosamalila mabanja ŵao.

Nchito za pa ofesi ya msambo zenzokuya zupakilapakila. Pa nthawi iyo, zofalisa zeyamba kumasuliliwa m’vilaŵilo vinyinji, ndipo zenzopulintiwa notumizhyiwa ku maofesi a msambo ayakine. Cifukwa ca izi, teona kuti ofesi ya msambo yenze itontho ndipo tenzofunikila kumanga iyakine. Tetyo, akwasu na azilongosi ezipeleka kumanga ofesi ikulu koma soti yooneka bwino ca ku mcingulo kwa mzinda wa Johannesburg. Beteli yalomba iyi yepelekewa mu 1987. Yenze daliso ikulu ngako kutolako mbali pa nchito iyi, ndipo pavuli pake nenkhala na mwai wotumikila m’Komiti ya Msambo.

Mu 2001, nedabwa ngako penelandila ciitano cakuti nikatumikile Mkomiti ya Msambo ku United States. Olo kuti tekwinyilila kuti tisiye ayasu koma soti utumiki wetenzocita ku South Africa, tesangalala peteziŵa kuti tikankhale mbali ya banja ya Beteli ya ku United States.

Koma tenze na nkhaŵa kuti tisiye apongozi anakazi amene enze acikulile pa nthawi iyo. Tezindikila kuti tikoŵacitila lini zinyinji tikaluta ku New York cifukwa ni kutali ngako. Koma azisaza atatu a mkazi wangu ezipeleka kuti akoŵasamalila. Ove etiuzhya kuti, “Seo tucita lini utumiki wanthawi zonse, koma tuziŵa kuti ngati tusamalila amama, zikuyavyeni kuti mupitilizhye kucita utumiki wanu.” Tuŵayamikila ngako cifukwa ca kuzipeleka kwao.

Molingana na zecicita azisaza a mkazi wangu, mkulu wangu na mkazi wake amene enzonkhala mumzinda wa Toronto ku Canada, enzosamalila amama. Ndipo pa nthawi iyi n’kuti ankhala nao kwa vyaka vopitilila 20. Tuyamikila ngako kuti eŵasamalila mwacikondi mpaka pecimwalila, apo n’kuti pangopita nthawi itontho kufumila petefwika ku New York. Ni daliso ikulu kunkhala na abanja amene ozipeleka kusamalila makolo acikulile, olo kuti ni cinthu lini cipepu kucita izi.

Kwa vyaka vinyinji, nenzoseŵenzela ku Dipatimenti Yopanga Mabuku. Mosiyana na mwezenzele kale, masiku ŵano nchito iyi yucitika mosavuta cifukwa ca kuluta pasogolo kwa luso ya zopangapanga. Calombapano, utumiki wangu wecinja ndipo lomba nutumikila ku Dipatimenti Yogula Zinthu. N’ne wosangalala kuti nankhala na mwai wotumikila pa ofesi ya msambo ya ku America kwa vyaka 20. Masiku ŵano pali akwasu na azilongosi opitilila 5,000 amene otumikila pa Beteli ya ku America. Ndipo ayakine opitilila 2,000 ocitoyenda kufumila ku mang’anda kwao.

Nikakumbukila penenzoyamba utumiki wanthawi zonse vyaka 60 vapita, nenzoziŵa lini kuti ningapeze cimwemwe coteti mu umoyo wangu. N’ne woyamikila ngako kuti kwa vyaka vonse ivi, mkazi wangu Laura wankhala onicilikiza na mtima wonse. Tankhala na umoyo wokhutilisha koma soti wacimwemwe. Ndipo nise oyamikila ngako kuti tankhala na mwai wocitako mautumiki osiyanasiyana, noseŵenzela pamozi na akwasu na azilongosi osiyanasiyana. Tenze soti na mwai woyendela maofesi a msambo osiyanasiyana pacalo conse, zamene zetiyavya kuti tiziŵane na akwasu na azilongosi osiyanasiyana. Pofwana kuti lomba nili na vyaka vopitilila 80, nukwanisha lini kucita zinyinji monga ni mwenenzocitila kale. Koma pali akwasu acilumbwana amene ephunzisiwa bwino kucita nchito izi, ndipo opitilizhya kucita zenenzocita.

Wamasalimo elemba kuti: “Wodala ni mtundu wa ŵanthu wamene Mulungu wao ni Yehova.” (Sal. 33:12) Naona kukwanilishiwa kwa mau aŵa mu umoyo wangu! Ndipo n’ne wosangalala ngako kuti napeza cimwemwe cifukwa cotumikila Yehova.