Nevyalika pa May 19, 1940 m’tauni ya Amioûn ku Lebanon. M’banja mwasu tevyalika ŵana 5, anakazi atatu, analume aŵili. Ndipo neo n’ne wosilizhyila. Pavuli pa vyaka vitontho tekukila ku mzinda wa Tripoli. Ndipo banja yasu yenze yacimwemwe, yacikondi koma soti yenzokonda Yehova. Makolo ŵangu enzoika zinthu zauzimu pamalo oyamba mu umoyo wao. Nthawi zonse tenzocita kulambila kwa pabanja, kupezeka pa misonkhano nolalikila.

Mumpingo mwasu mwenze Akhristu anyinji amene enze ozozewa. M’mozi wa ove enze mkwasu Michel Aboud wamene enzosogolela msonkhano wetenzoita kuti phunzilo ya buku. Yove ephunzila cendi ku New York ndipo niye enze woyamba kukata nchito yolalikila ku Lebanon mu 1921. Nukumbukila mwamene mkwasu uyu enzolemekezela nocilikiza kalongosi Anne na kalongosi Gwen Beavor amene esilizhya maphunzilo a Giliyadi. M’kuluta kwa nthawi, azilongosi aŵa enkhala ayasu apamtima. Pavuli pa vyaka vinyinji, nekondwela ngako penekumana na kalongosi Anne ku United States wamene elunguliwa na mkwasu Wilfred Gooch. Ndipo enzotumikila pa Beteli ku London, England.

Penenze mlumbwana, ku Lebanon kwenze tyala Mboni zitontho. Koma tenzolalikila mwakhama  olo kuti asogoleli a vipembezo enzotisusha. Nukumbukila ziyakine mwa zinthu zeticitikila petenzolalikila.

Siku iyakine, neo na mlongosi wangu Sana, tenzolalikila mu ng’anda ya nsanjika. Mwazizizi, teona kuti wansembe waloŵa m’cipinda mwetenze. Cuoneka pali munthu muyakine emuita. Wansembe uyu eyamba kunyoza mlongosi wangu. Pavuli pake, eyamba kumuniata nomukankhizhyila pa masitepu. Munthu muyakine etumila foni apolisi amene ewela nomulondesha. Pavuli pake, apolisi emumanga wansembe uyu noluta naye ku polisi. Pecimuseca emupeza kuti enze na mfuti. Mkulu wa apolisi ekalipa ngako ndipo em’konsha kuti: “Kansi uphunzisa ŵanthu zokhuza Mulungu olo uŵaphunzisa ciwawa?”

Pali cocitika ciyakine camene nikaluŵe lini. Pa nthawi iyakine, mpingo wasu wenzobuking’a basi yamene yenzotinyamula pakuyolalikila ku tauni iyakine yenze kutali. Tenzosangalala ngako kulalikila m’tauni iyi. Koma siku iyakine wansembe peecimvwa kuti tulalikila, ekalipa ngako cakuti esonkhanisha gulu ya ŵanthu kuti atiukile. Ŵanthu aŵa eyamba kutiniata notitema na miyala. Ndipo atata eŵacita ngako. Nukumbuka kuti eŵaniata ngako cakuti enzocoka milopa ku menso. Pavuli pake, ewelela ku basi na amama ndipo seo tayakine tonse teŵakonkha. Koma nikaluŵe lini mau yecilaŵila amama peenzopukuta milopa yenze kumenso kwa atata. Elaŵila kuti: “Yehova, akhululukileni cifukwa oziŵa lini zakucita.”

Pa nthawi iyakine, teciyoona abanja amene enzonkhala m’tauni ya Amioûn. Peteciya ku ng’anda kwa asikulu, tepeza kuti enzotandala na mkulu wacipembezo. Mkulu wacipembezo uyu, enzoziŵa kuti makolo ŵangu ni Mboni za Yehova. Olo kuti nenze tyala na vyaka 6 pa nthawi iyi, yove efuna kunicitisha nsoni mwa kunikonsha kuti: “Ndaŵa yanji ukaliyobatizika?” Nemuyankha kuti nikali mwana. Ndipo nemufotokozela kuti nenzofunika kuphunzila Baibo coyamba kuti ninkhale na cikhulupililo cotang’a. Yove eliyokondwele na zenemuyankha ndipo euzhya asikulu kuti niliye ulemu.

Koma ni nthawi lini zonse petenzokumana na zocitika zoteti. Ŵanthu a ku Lebanon ni aubwenzi ngako ndipo ni awanzi. Tetyo, tenzolaŵizhyana nkhani za m’Baibo na ŵanthu anyinji ndipo tenze soti na maphunzilo a Baibo anyinji.

Penenze pa sukulu, mkwasu muyakine wa ku Venezuela ewela ku Lebanon. Yove enzosonkhana mumpingo mwasu, ndipo m’kuluta kwa nthawi eyamba cisumbali na mlongosi wangu, Wafa. Pavuli pake elungulana ndipo eciyonkhala ku Venezuela. Kalongosi Wafa enzolembelana makalata na atata ndipo enzoŵalimbikisha kuti zingankhale bwino ngati tingakukile ku Venezuela. Yove enzofunishisha kuti tilute ku Venezuela cifukwa enzotiyewa ngako. Posilizhyila pake, tonse teganiza zokuka monga banja.

Tefwika ku Venezuela mu 1953, ndipo teyamba kunkhala mumzinda wa Caracas pafupi na ng’anda ya apulezidenti. Cifukwa nenze nikali mtontho, nenzocita cidwi ngako nikaona apulezidenti  opita, apo n’kuti ali m’motoka yao yodula. Cenze lini copepuka kuti makolo ŵangu ajaile citundu, cinkhalidwe, vakulya na nyengo. Koma peciyamba kujaila, cinthu ciyakine cosayembekezeleka cecitika.

Atata eyamba kulwala. Koma cetivuta kukhulupilila cifukwa enze na thanzi iweme ndipo tenzokumbukila lini nthawi yecilwalako. Pavuli pake, eŵapeza na khansa ya ku kalambalala ndipo eŵacita opaleshoni. N’zomvwisha cisoni kuti emwalila pavuli pa wiki imozi.

Ningakwanishe lini kufotokoza mwetemvwila pecimwalila. Pa nthawi iyi, nenze tyala na vyaka 13. Tenzoyembekezela lini kuti atata angamwalile. Ndipo teganiza kuti tikankhalepo lini soti na cimwemwe pa umoyo. Cifukwa elwala tyala kwa nthawi itontho, amama enzokhulupilila lini kuti atata emwalila cendi. Koma pavuli pake, tezindikila kuti tenzofunika kuvomelezhya kuti zecitika na kuti Yehova enze wokonzeka kutiyavya nthawi zonse. Penenze na vyaka 16, nesilizhya maphunzilo a ku sekondale mumzinda wa Caracas. Ndipo nenzofunishisha ngako kuyavya banja yasu.

M’kuluta kwa nthawi, mlongosi wangu Sana elunguliwa na mkwasu Rubén Araujo wamene esilizhya sukulu ya Giliyadi ndipo ewelela ku Venezuela. Pavuli pake, eganiza zokukila ku New York. Abanja ŵangu eona kuti nenzofunika kucita maphunzilo a ku yuniveziti. Tetyo, nesankha kuyocitila maphunzilo aŵa ku New York kuti nikonkhala na mlongosi wangu Sana na mulume wake. Mlongosi wangu na mulume wake, eniyavya ngako kuti nilute pasogolo mwauzimu. Kuyangizhyila apo, neyavyiwa ngako na akwasu acikulile mwauzimu amene enzosonkhana mumpingo wa Cisipanishi ku Brooklyn. Aŵili mwa akwasu aŵa ni mkwasu Milton Henschel na mkwasu Frederick Franz. Ndipo onse aŵili enzotumikila pa Beteli.

Penesala patontho kusilizhya maphunzilo a m’caka coyambilila ku yuniveziti, neyamba kukaikila ngati zenenzocita zinganiletele cimwemwe mu umoyo. Pavuli pake, neŵelenga nkhani mu Nsanja ya Mulonda yokhuza akwasu na azilongosi amene enzokwanilisha zolinga zauzimu. Ndipo mumpingo mwasu mwenze akwasu amene enzocita upainiya na ayakine amene enzocita utumiki wa pa Beteli. Akwasu aŵa enzonkhala osangalala nthawi zonse, ndipo nane nenzofuna kunkhala monga ove. Koma pa nthawi iyi, nenze nikaliyobatizika. Tetyo, neganiza zolitwala kwa Yehova ndipo nebatizika pa March 30, 1957.

Penebatizika, neganiza zoyamba upainiya wanthawi zonse. Nenzofunishisha ngako kukwanilisha colinga ici. Koma nenzokaikila ngati ningakwanishe kucita upainiya pa nthawi imozimozi nucita soti maphunzilo a ku yuniveziti. Tetyo, neyamba kulembela makalata amama na abanja ŵangu enze ku Venezuela. Neŵafotokozela kuti nenzoganiza zoleka maphunzilo a ku yuniveziti, kuwelela ku Venezuela noyamba upainiya.

Neleka maphunzilo a ku yuniveziti ndipo newelela ku Caracas mu June 1957. Penefwika, neona  kuti amama enzovutika kupeza zofunikila za pa umoyo. Tetyo neyamba kuseŵenza m’banki kuti nikoŵayavya kupeza zofunikila za pa ng’anda. Koma colinga cangu coyamba upainiya ciliyosile. Ndipo nenzokumbukila kuti newelela ku Venezuela kuti niyambe upainiya. Tetyo, neganiza zocita zinthu ziŵili, kucita upainiya noseŵenza ku banki. Nenzokwanisha kupeza nthawi yokwanila yolalikila. Ndipo izi zenzonipasa cimwemwe ngako.

Nekondwela ngako penekumana na kalongosi Sylvia wamene enzokonda Yehova. Makolo ŵake enze a ku German ndipo ekukila ku Venezuela. Pavuli pake telungulana, ndipo tenkhala na ŵana aŵili. Munalume ni Mike ndipo munakazi ni Samira. Pa nthawi imozimozi, teganiza zotola amama kuti tikoŵasamalila. Cifukwa ca izi, neganiza zoleka upainiya kuti nisamalile maudindo abanja. Koma nepitilizhya kunkhala wacangu mu utumiki. Ndipo nthawi zonse, neo na mkazi wangu tenzotola upainiya woyavya tikankhala pa cuti.

Ŵana ŵasu enze akali pa sukulu peneyamba kuganizila zenenzocita pa umoyo monga ni mwanafotokozela koyambilila kwa nkhani ino. Pa nthawi iyi, tenzonkhala umoyo wabwino ngako cakuti olo anyanchito a m’mabanki ayakine, enzonilemekeza. Koma nenzofuna kuti ŵanthu akoniona monga mtumiki wa Yehova osati tyala monga munthu woseŵenza m’banki. Ndipo nenzongoganizila zaningacite kuti ŵanthu akoniona teti. Tetyo, tenkhala pansi na mkazi wangu kuti tikambilane mwatingopezela zofunika za pa umoyo ngati naleka kuseŵenza. Tezindikila kuti ngati ningaleke kuseŵenza, abanki angatipase ndalama zinyinji za penshoni. Ndipo teganiza zoyamba kunkhala umoyo wosalila zinyinji. Cifukwa cakuti tenzeve nkhongole iliyonse, teona kuti ndalama izi zingatiyavye kwa nthawi itali.

Cenze lini copepuka kuti nipange cosankha ici. Koma mkazi wangu na amama enicilikiza ngako. Tetyo, nenze wokonzeka kuyamba soti upainiya. Nekondwela ngako soti. Koma pakaliyopita nthawi itali, telandila uthenga wamene tenzouyembekezela lini.

Siku iyakine dokota etiuzhya kuti mkazi wangu enze na vumo. Tedabwa ngako ndipo tekondwela. Koma pa nthawi imozimozi, neganizila za colinga cenenze naco cofuna kuyamba soti upainiya. Teyamba kukonzekelesha maganizo kuti tinkhale na  mwana muyakine m’banja. Koma nenzokaikila ngati ningakwanishe kuyamba soti upainiya.

Petelaŵizhyana na mkazi wangu, teganiza kuti cenze bwino kuti niyambe soti upainiya. Mwana wasu Gabriel evyalika mu April, 1985. Pavuli pake, neleka kuseŵenza ku banki noyamba upainiya wanthawi zonse mu June caka camene ici. M’kuluta kwa nthawi, neikiwa kunkhala m’mozi wa a m’Komiti ya Msambo. Koma ofesi ya msambo yenze lini mumzinda mwenenzonkhala. Tetyo, nenzofunika kuyenda kwa masiku aŵili olo atatu pa wiki kuluta ku ofesi ya msambo. Ofesi iyi yenze pa msenga wa makilomita pafupifupi 80.

Ofesi ya msambo yenze m’tauni ya La Victoria. Tetyo, teganiza zokukila ku tauni iyi monga banja kuti tinkhale pafupi na Beteli. Izi zecinja ngako umoyo wasu. Koma nuyamikila ngako cifukwa banja yangu yenicilikiza. Mlongosi wangu Baha, ezipeleka kuti akosunga amama. Pa nthawi iyi, n’kuti mwana wasu woyamba Mike elungula. Tetyo, tenzonkhala na ŵana ŵasu aŵili, Samira na Gabriel. Koma petekukila ku tauni ya La Victoria ŵana ŵasu esiya ayao ku Caracas. Mkazi wangu enzofunika kujaila kunkhala m’katauni katontho. Ndipo tonse tenzofunika kujaila kunkhala mu kang’anda katontho. Kulaŵila cendi, cenze lini copepuka kuti tijaile petecoka ku Caracas kuwela ku La Victoria.

Koma tenzofunika kupanga soti masinthidwe ayakine. Mwana wasu Gabriel elungula. Ndipo Samira eyamba kunkhala payeka. Mu 2007, neo na mkazi wangu teitiwa kuti tikatumikile pa Beteli, ndipo tikalupitilizhya kucita utumiki uyu mpaka lelo. Mwana wasu woyamba Mike ni mkulu mumpingo ndipo ocita upainiya pamozi na mkazi wake Monica. Naye Gabriel ni mkulu ndipo otumikila ku Italy pamozi na mkazi wake Ambra. Ndipo mwana wasu munakazi Samira, ni mpainiya wanthawi zonse ndipo oyavyako nchito za pa Beteli.

Nenzofunika kupanga zosankha zinyinji pa umoyo wangu. Koma nuona lini kuti nesankha molakwika. Ngati ningafunike kupanga soti zosankha, ningapange zosankha zimozimozi. N’ne woyamikila ngako kuti nacitako mautumiki osiyanasiyana m’gulu ya Yehova. Ndipo pa umoyo wangu, naona ubwino wonkhala pa ushamwali wotang’a na Yehova. Kaya tingafunike kupanga zosankha zikulu olo zitontho, Yehova otipasa mtendele wa m’maganizo wamene “upambana kuganiza mozama kulikonse.” (Afil. 4:6, 7) Neo na mkazi wangu Sylvia, tusangalala ngako kutumikila pa Beteli. Ndipo talandila madaliso anyinji cifukwa tepanga zosankha zokondwelesha Yehova.