1. Kansi lemba ya Mlaliki 3:1, 7 yutiphunzisa cinji?

AYAKINE okonda kulaŵila ngako, pamene ayakine okonda kunkhala celele. Molingana na lemba pazikiwa nkhani ino, yufotokoza kuti pali nthawi yolaŵila na yonkhala celele. (Ŵelengani Mlaliki 3:1, 7.) Tetyo tingaone kuti akwasu na azilongosi ayakine olaŵila ngako. Ndipo tingafune kuti ayakine akolaŵila patontho.

2. Ni ŵani ali na ufulu wotiuzhya za nthawi yatufunikila kulaŵila na mwatufunikila kulaŵilila?

² Kulaŵila ni mphaso yofumila kwa Yehova. (Eks. 4:10, 11; Chiv. 4:11) Kupitila m’Mau ŵake, otiyavya kumvwisha mwatingaseŵenzeshele mphaso yamene iyi moyenela. M’nkhani ino tilaŵizhyane visanzo va m’Baibo vamene vingatiyavye kuziŵa nthawi yofunika kulaŵila na nthawi yonkhala celele. Tiphunzile soti mwaakumvwila Yehova na zatulaŵila ku ŵanthu ayakine. Coyamba tiyeni tilaŵizhyane za nthawi yatufunikila kulaŵila.

3. Molingana na Aroma 10:14, ni nthawi yotyani yatufunikila kulaŵila?

³ Nthawi zonse tikolaŵila za Yehova na Ufumu wake. (Mat. 24:14; ŵelengani Aroma 10:14.) Ngati tucita izi, niye kuti tutolela cisanzo ca Yesu. Cifukwa cikulu ceciwelela pacalo Yesu, ni kuuzhya ayakine cendi cukhuza Ausuwake. (Yohane 18:37) Koma tufunika kukumbukila kuti zatulaŵila n’zofunika ngako. Tetyo, ngati tuuzhya ayakine za Yehova, tufunika kunkhala ‘odekha koma soti na ulemu ukulu.’ Tufunika soti kuganizila mwaakumvwila ayakine koma soti zakukhulupilila.  (1 Pet. 3:15) Tikacita teti, niye kuti tikwanishe kuŵaphunzisa noŵafwika pamtima.

4. Molingana na Miyambo 9:9, kansi zolaŵila zasu zingayavye tyani ayakine?

⁴ Akulu ofunika kucitapo kanthu ngati mkwasu olo kalongosi ofunikila uphungu. Koma ofunikila kuona nthawi iweme yaangacitile zamene izi, kuti asamucitishe nsoni. Payakine angafunikile kuyembekeza mpaka ŵanthu onse afumapo. Nthawi zonse akulu ofunika kuyesayesa kulaŵila mwaulemu. Nangu n’tetyo, ofunika mphela kumuuzhya mfundo za m’Baibo zamene zingamuyavye kucita vinthu mwanzelu. (Ŵelengani Miyambo 9:9.) Ndaŵa yanji kulaŵila motang’a mtima n’kofunikila? Ganizilani visanzo viŵili ivi; coyamba, munalume ofunikila kuongolela ŵana ŵake. Caciŵili, mwanakazi ouzhya munthu oyembekezeleka kunkhala mfumu kusogolo kuti wapanga cosankha colakwika.

5. Ndaŵa yanji Mkulu wa Ansembe Eli ekangiwa kulangiza ŵana ŵake mofwikapo?

⁵ Mkulu wa Ansembe Eli enze na ŵana aŵili amene enzoŵakonda ngako. Koma ŵana amene aŵa enzolemekeza lini Yehova. Ŵana amene aŵa enzotumikila monga ansembe pa cihema. Enzoseŵenzesha udindo wao molakwika cifukwa cosakonkha malamulo okhuza motwalila nsembe kwa Yehova, koma soti enzocita ciwelewele. (1 Sam. 2:12-17, 22) Molingana na Cilamulo ca Mose, ŵana a Eli enzofunika kupaiwa, koma Eli aliyoŵazuzule mofwikapo ndipo eŵalola kupitilizhya kutumikila pa cihema. (Deut. 21:18-21) Kansi Yehova eona tyani mwecisamalilila nkhani iyi? Euzhya Eli kuti: “Ndaŵa yanji upitilizhya kulemekeza ŵana ŵako kupambana neo?” Pavuli pake Yehova eŵapaya ŵana ŵake onse aŵili.​—1 Sam. 2:29, 34.

6. Kansi tingaphunzile cinji kwa Eli?

⁶ Tuphunzilapo cinthu cofunika ngako kwa Eli. Ngati taona kuti muyasu olo wabanja wasu waphwanya malamulo a Mulungu, tufunika kulaŵila naye nomukumbusha mfundo za Yehova. Pavuli pake tufunika kumulimbikisha kuti akauzhye akulu kuti amuyavye. (Yak. 5:14) Tufunika lini kukonkha cisanzo ca Eli, colemekeza ngako muyasu olo wabanja wasu kupambana Yehova. Pofunika kutang’a mtima kuti tiongolele munthu wamene wacita colakwa, koma zoyesayesa  zasu zingankhale na zofumapo ziweme. Onani kusiyana pakati pa zecicita Eli na munakazi Waciisiraeli Abigayeli.

7. Ndaŵa yanji Abigayeli eciyolaŵila na Davide?

⁷ Abigayeli enze mkazi wa munthu wa cuma zina yake Nabala. Davide na masoja ŵake penzothaŵa mfumu Sauli, enzonkhala na aciŵeta a Nabala poteteza mbelele zake kuli akawalala. Kansi Nabala eyamikila thandizo yao? Yai. Davide pecituma masoja ŵake kuti akasengeko vakulya na manzi, Nabala eŵakalipila ngako noŵanyoza. (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14) Pavuli pake Davide esimikizhya kuyopaya aliyense wa m’ng’anda mwa Nabala. (1 Sam. 25:13, 22) Kansi sembe epewa tyani ngozi yamene iyi? Abigayeli ezindikila kuti yenze nthawi yolaŵila, tetyo motang’a mtima eciyokumana na masoja 400 a Davide amene enze okalipa koma soti enze na njala.

8. Kansi tuphunzilanji pa cisanzo ca Abigayeli?

⁸ Abigayeli pecikumana na Davide elaŵila motang’a mtima na mwaulemu ndipo ecitisha Davide kucita zecilaŵila. Nangu kuti Abigayeli niye lini ecitisha vuto yamene iyi, eciyopepesa kuli Davide. Elaŵila kuti Davide enze munthu wabwino ndipo acite coyenela. (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34) Molingana na Abigayeli, tufunika kunkhala otang’a mtima ngati taona muyakine ocita vinthu vamene vingamucitishe kuti acite cimo. (Sal. 141:5) Tufunika kunkhala aulemu, koma soti otang’a mtima. Ngati tukonda kutwala malangizo ofunikila kuli ayakine, tuonesha kuti nise shamwali wenewene.​—Miy. 27:17.

9-10. Kansi akulu ofunika kukumbukila cinji pakutwala malangizo kuli ayakine?

⁹ Akulu ofunika kunkhala otang’a mtima kuti alaŵile na munthu wamene watola njila  yolakwika. (Agal. 6:1) Akulu molicefya ozindikila kuti nao aliye ungwilo ndipo siku iyakine nao angafunike kulondela malangizo. Koma akulu ofunika lini kulola zamene izo kuŵakangisha kuzuzula munthu ofunika malangizo. (2 Tim. 4:2; Tito 1:9) Ngati otwala malangizo ku munthu, oyesayesa kuseŵenzesha mphaso yao yolaŵila nophunzisa moleza mtima. Okonda akwasu, ndipo cikondi camene ici niye cuŵalimbikisha kucitapo kanthu. (Miy. 13:24) Koma colinga cao cikulu ni kulemekeza Yehova mwa kusunga malamulo noteteza mpingo ku vinthu vingauononge.​—Mac. 20:28.

¹⁰ Lomba, taziŵa nthawi yofunika kulaŵila. Nangu n’tetyo, pali nthawi yatufunika kunkhala celele. Kansi ni mavuto otyani yatingakumane nao panthawi yamene iyo?

11. N’cisanzo cotyani ceciseŵenzesha Yakobo, ndipo ndaŵa yanji cisanzo ici n’coyenelela?

¹¹ N’cinthu covuta kulamulila lilime yasu. Wolemba Baibo Yakobo eseŵenzesha cisanzo coyenela pofotokoza vuto ingankhalepo ngati tulamulila lini lilime yasu. Eciti: “Ngati muyakine olakwisa lini pa mau, niye kuti ni wangwilo, ndipo angakwanishe kulamulila soti muŵili wake wonse. (Yak. 3:2, 3) Yakobo etwala cisanzo ca nthambo yamene yumangiwa kumutu na kukamwa kwa hosi. Ngati munthu odonsa nthambo, angakwanishe kuisogolela kwayufunika kuluta. Ngati aliyoikate na mphamvu niye kuti angakwanishe lini kuisogolela. Molingana na izi, ngati tukangiwa kulamulila lilime yasu, ingatiletele mavuto. Tiyeni tilaŵizhyane zocitika ziyakine zamene tingafunike “kulamulila lilime yasu.”

12. Ni panthawi yotyani pamufunika kunkhala celele?

 ¹² Kansi mucita tyani ngati mkwasu olo kalongosi ali na nkhani yamene ni yacisinsi? Mwacisanzo, ngati mwakumana na mkwasu olo kalongosi wamene onkhala m’calo camene nchito yasu ni yoleshewa, kansi mungamukonshe mwamene nchito yasu yucitikila m’calo camene ico? Mungacite lini zamene izi cifukwa muŵakonda nosamala za ove, ndipo mufuna lini kuika moyo wao pangozi. Koma mufunika kuŵapemphelela notomola mavuto yakukumana nayo. Ngati mukakamizhya ayakine kuti akuuzhyeni nkhani yacisinsi, niye kuti muonesha kuti muŵakonda lini. Kulaŵila cendi, paliye aliyense wa seo angafune kuyangizhyila mavuto ya akwasu na azilongosi amene onkhala m’vyalo mwamene nchito yasu niyoleshewa. Molingana na izi, paliye mkwasu olo kalongosi otumikila m’madela oteti amene angafune kuulula zinthu zokhuza mwayuyendela nchito yolalikila.

13. Molingana na Miyambo 11:13, kansi akulu ofunika lini kucita cinji, ndipo ndaŵa yanji?

¹³ Makamaka akulu ofunika kuseŵenzesha mfundo yopezeka pa Miyambo 11:13 pankhani za cisinsi. (Ŵelengani.) Iyi ingankhale vuto makamaka ngati mkulu ni wolungula. Kuti ukwati wao upitilizhye kunkhala wotang’a, olungulana ouzhyana vinthu vuŵacitisha nkhaŵa na tunkhani twacisinsi. Koma mkulu ofunika kuzindikila kuti ofunika lini kuuzhya mkazi wake nkhani zacisinsi zokhuza mpingo. Ngati angacite tetyo, angazitaile ulemu koma soti angomudalila lini. Akwasu amene ali na udindo mumpingo ofunika lini kunkhala ŵanthu “olaŵila paŵili.” (1 Tim. 3:8) Izi zutanthauza kuti ofunika lini kucitila ayakine cinyengo olo kutonzhya. Ngati mkulu okonda mkazi wake, angafunike lini kumuuzhya nkhani yamene ofunika lini kuiziŵa.

14. Kansi mkazi wa mkulu angayavye tyani mulume wake kunkhala na mbili iweme?

¹⁴ Mkazi angayavye mulume wake kuti ankhale na mbili iweme mwa kupewa kum’kakamizhya kuti amuuzhye nkhani zacisinsi. Ngati mkazi wacita izi, ocilikiza lini tyala mulume wake, koma oonesha soti kuti omulemekeza. Cofunika ngako, ocitisha kuti Yehova akondwele ndipo ocitisha kuti mumpingo munkhale mtendele na mgwilizano.​—Aro. 14:19.

15. Kansi Yehova ecimvwa tyani na zecilaŵila ayake atatu a Yobu, ndipo ndaŵa yanji?

¹⁵ Tingaphunzile zinyinji kufumila m’buku ya Yobu zokhuza mwatingalaŵilile na nthawi yolaŵila. Pavuli pokumana na mavuto osiyanasiyana pecivutika mtima na masoka, analume 4 ewela kuti am’tonthoze nomupasa malangizo. Analume amene aŵa enkhala nthawi itali osalaŵila ciliconse. Koma kufumila pa mau yecilaŵila analume atatu aŵa, Elifazi, Bilidadi na Zofari eonesha kuti panthawi yonse yecinkhala celele enzoganiza lini mwaangayavyile Yobu. M’malo mwake, enzoganiza mwaangamupasile mlandu Yobu wakuti ecita vinthu viipa. Enzolaŵila nkhani zamene zenzooneka monga n’zacendi, koma zinyinji zecilaŵila zokhuza Yobu zenze zakuti Yehova ni wankhanza. Yobu eweluziwa mwankhanza. (Yobu 32:1-3) Kansi Yehova ecitanji pankhani yamene iyi? Ekalipa ngako na zecilaŵila analume atatu aŵa. Yehova enena kuti enze opusa ndipo eŵauzhya kuti asenge Yobu kuti aŵapemphelele.​—Yobu 42:7-9.

16. Kansi tingaphunzile cinji pa cisanzo ciipa ca Elifazi, Bilidadi na Zofari?

 ¹⁶ Tuphunzilapo zinyinji pa cisanzo ciipa ca Elifazi, Bilidadi na Zofari. Coyamba tufunika lini kuweluza akwasu na azilongosi. (Mat. 7:1-5) M’malo mwake, tufunika kumvwishila mosamala tikaliyoyamba kulaŵila. Tikacita teti niye patingakwanishe kumvwisha mavuto yakupitamo. (1 Pet. 3:8) Caciŵili, ngati tufuna kulaŵila, tufunika kusimikizhyila kuti mau ŵasu ni aweme koma soti olondola. (Aef. 4:25) Cacitatu, Yehova ocita cidwi ngako na zatulaŵila ku ŵanthu ayakine.

17. Tuphunzilapo cinji pa cisanzo ca Elihu?

¹⁷ Munthu wa namba 4 eciyoona Yobu enze Elihu, wamene enze mkwake wa Abulahamu. Yove emvwishila Yobu penzolaŵila na analume atatu. N’zoonekelatu kuti emvwishila mosamala cifukwa ekwanisha kutwala uphungu wacikondi koma wacindunji, wamene weyavya Yobu kuongolela kaganizidwe kake. (Yobu 33:1, 6, 17) Cinthu cenze cofunika kwa Elihu ni kutwala ulemelelo kwa Yehova, osati kuli yove olo ku ŵanthu ayakine. (Yobu 32:21, 22; 37:23, 24) Pa cisanzo ca Elihu tuphunzilapo kuti pali nthawi yofunika kunkhala celele nomvwishila. (Yak. 1:19) Tuphunzilapo soti kuti ngati tutwala uphungu, colinga casu cikulu ni kutwala ulemelelo kwa Yehova osati kwa seo.

18. Tingaoneshe tyani kuti tuyamikila mphaso yolaŵila?

¹⁸ Tingaoneshe kuti tuyamikila mphaso yolaŵila mwa kukonkha malangizo ali m’Baibo yokhuza nthawi yatingafunikile kulaŵila na mwatingalaŵilile. Mfumu yanzelu Solomo euzhyiliwa kulemba kuti: “Mau olaŵiliwa panthawi iweme ali monga ni maapozi agolide m’mbale za siliva.” (Miy. 25:11) Ngati tumvwishila mosamala ku zakulaŵila ayakine tikaliyoyamba kulaŵila, mau ŵasu angankhale monga ni maapozi agolide, amene ni amtengo wapatali koma soti okongola. Tetyo, kaya tingalaŵile patontho olo ngako, mau ŵasu angalimbikishe ayakine koma soti tingakondweleshe Yehova. (Miy. 23:15; Aef. 4:29) Ngati tucita izi, tioneshe kuti tuyamikila mphaso yofumila kwa Mulungu.