1. Kansi makolo ofunishisha kuti ŵana ŵao acite cinji?

 MAKOLO, tuziŵa kuti mufunishisha kuyavya ŵana ŵanu kuti amuziŵe bwino Yehova nomukonda olo kuti tingamuone lini na menso ŵasu. Koma kansi mungayavye tyani ŵana ŵanu kuti akomuona monga munthu wenewene novwendela pafupi na yove?​—Yak. 4:8.

2. Kansi makolo angaphunzise tyani ŵana ŵao zokhuza minkhalidwe ya Yehova?

² Njila yofunika ngako yamene makolo angayavyilemo ŵana ŵao kuti avwendele pafupi na Yehova ni mwa kuphunzila nao Baibo. (2 Tim. 3:14-17) Olo n’tetyo, Baibo yufotokoza soti njila iyakine yamene ŵana angaphunzililemo zokhuza Yehova. M’buku ya Miyambo, n’zoonekelatu kuti atata okumbusha mwana wao munalume kuti akoona minkhalidwe ya Yehova kupitila m’vinthu vecilenga. (Miy. 3:19-21) Tetyo m’nkhani ino, tilaŵizhyane njila ziyakine zokhuza mwamene makolo angaseŵenzeshele cilengedwe pophunzisa ŵana ŵao minkhalidwe ya Yehova.

3. Kansi makolo angayavye ŵana ŵao kucita cinji?

³ Baibo yulaŵila kuti kufumila pecelengewa calo kuluta msogolo, ‘minkhalidwe ya Mulungu yosaoneka na menso yuonekela bwino m’zinthu zecipanga.’ (Aro. 1:20) Makolo, tuziŵa kuti musangalala ngako kuluta na ŵana ŵanu ku madela ayakine kuyoona cilengedwe. Tetyo, mukoseŵenzesha nthawi iyi poyavya ŵana ŵanu kuona kukatizhyana kulipo pakati pa “zinthu zecipanga” Yehova na minkhalidwe yake iweme. M’nkhani ino, tione zaangaphunzile makolo pa cisanzo ca Yesu.

4. Kansi Yesu eseŵenzesha tyani cilengedwe pophunzisa ophunzila ŵake? (Luka 12:24, 27-30)

 ⁴ Onani mwamene Yesu eseŵenzeshela cilengedwe pophunzisa. Pa nthawi iyakine, esenga ophunzila ŵake kuti aloleshe vikwalala na maluŵa. (Ŵelengani Luka 12:24, 27-30.) Kuti enze efuna, Yesu sembe etomola cinyama olo comela ciyakine. Koma yove etomola cinyoni na maluŵa vamene ophunzila ŵake enzoviziŵa bwino. Payakine Yesu enzolata vikwalala apo n’kuti oviona vundalala m’mululu na maluŵa otumbuka m’minda pophunzisa ophunzila ŵake. Kansi ecita cinji pavuli pofotokoza visanzo ivi? Yove ephunzisa ophunzila ŵake phunzilo yofunika ngako yokhuza wanzi na kuwama mtima kwaali nako Ausuwake akululu. Yesu esimikizhyila ophunzila ŵake kuti Yehova akosamalila atumiki ŵake okhulupilika monga ni mwaakusamalilila vikwalala na maluŵa.

5. Ni visanzo votyani va m’cilengedwe vamene makolo angaseŵenzeshe pophunzisa mwana wao zokhuza Yehova?

⁵ Makolo, kansi mungatolele tyani cisanzo ca Yesu pophunzisa ŵana ŵanu? Payakine mungauzhye mwana wanu za ciliconse ca m’cilengedwe camukonda ngako monga cinyama olo comela. Pamucita izi, mufunika kumufotokozela zatuphunzilapo zokhuza Yehova. Kuyangizhyila apo, mungakonshe mwana wanu kuti afotokoze cinyama olo comela ciliconse cakukonda. Kucita izi kuyavye mwana wanu kuti amvwishile mosamala pamum’phunzisa zokhuza Yehova.

6. Kansi tingaphunzilepo cinji pa cisanzo ca amai ŵake a mkwasu Christopher?

⁶ Kansi makolo ofunika kuseŵenzesha nthawi yao ikulu pofufuza zinthu ziyakine za m’cilengedwe monga cinyama olo comela pofuna kuphunzisa ŵana ŵao zokhuza minkhalidwe ya Yehova? Osati kwenekwene. Yesu aliyofotokoze zinyinji zokhuza mwamene vikwalala vupezela vakulya olo mwamene maluŵa okulila. N’cendi kuti ŵana ŵanu angosangalala kukambilana nao zinyinji zokhuza cilengedwe. Koma nthawi ziyakine mau acidule koma soti makonsho angankhale oyavya kuti mwana wanu amvwishishe mfundo yamufuna kumvwikisha. Onani zakukumbukila mkwasu Christopher zokhuza peenze mwana. Yove elaŵila kuti: “Amama enzolaŵila mau acidule pofuna kutiyavya kuti tikoyamikila cilengewe. Mwacisanzo, ngati tili pafupi na malupili enzokonda kulaŵila kuti: ‘Mwaiona lupili ikulu koma soti yokongola, kansi zuonesha lini kuti Yehova ni wabwino?’ Tikankhala pafupi na m’mana ukulu, enzokonda kulaŵila kuti: ‘Onani mphamvu ya mafunde, kansi izi zuonesha lini kuti Mulungu ni wamphamvu?’” Mkwasu uyu epitilizhya kuti: “Mau acidule koma soti atanthauzo yenzotipangisha kuganizilapo.”

7. Kansi mungayavye tyani ŵana ŵanu kuganizila pa zinthu zecilenga Yehova?

⁷ Ŵana ŵanu pakukula, mungaŵaphunzise kuganizila mozama pa zinthu zecilenga Yehova nophunzilapo zokhuza minkhalidwe yake. Payakine mungafotokoze cinthu cimozi cecilenga Yehova nokonsha ŵana ŵanu kuti: “Kansi cinthu ici cukuphunzisani cinji zokhuza Yehova?” Mungadabwe koma soti mungasangalale kumvwa maganizo ya ŵana ŵanu pa nkhani yamene iyo.​—Mat. 21:16.

8. Kansi makolo aciisiraeli enzonkhala na mpata wotyani ‘peenzoyenda pa mseu’?

⁸ Makolo aciisiraeli euzhyiwa kuti enzofunika kuphunzisa ŵana ŵao mau a Yehova “poyenda pa mseu.” (Deut. 11:19) Ŵanthu aŵa enzokwanisha kuona vinyama vosiyanasiyana, vinyoni koma soti maluŵa peenzoyenda m’miseu yozungulila mu Isiraeli. Tetyo makolo aciisiraeli enze na mwai wophunzisa ŵana ŵao zokhuza cilengedwe ca Yehova. Namwe  makolo masiku ŵano muli na mipata inyinji yamungaphunzisilemo ŵana ŵanu zokhuza Yehova. Onani mwamene makolo ayakine acitila izi.

9. Kansi tingaphunzilepo cinji pa cisanzo ca kalongosi Punitha na Katya?

⁹ Kalongosi muyakine wa zina yakuti Punitha wamene onkhala mumzinda ukulu ku India, elaŵila kuti: “Ngati taluta kuyoona abanja ku dela ya ku minzi, tenzouona kunkhala mwai woyavya ŵana ŵasu kuphunzila zokhuza cilengedwe ca Yehova codabwisa. Nuona kuti ŵana ŵasu omvwisha bwino zokhuza cilengedwe ngati tafuma m’tauni kuluta ku madela akutali kwamene m’miseu muliye ŵanthu anyinji koma soti mamotoka anyinji.” Makolo ngati mutola ŵana ŵanu noluta nao kuyoona cilengedwe, kulaŵila cendi, ŵana ŵanu akaluŵe lini. Ganizilani za kalongosi Katya wa ku Moldova. Yove elaŵila kuti: “Nukumbukila bwino kuti penenze mwana, makolo ŵasu enzotitola kuluta nase ku madela a ku minzi. Nuŵayamikila ngako cifukwa coniphunzisa kuyambila nikali mwana kufunika kololeshesha zinthu zecilenga Yehova nophunzilapo za minkhalidwe yake.”

10. Kansi makolo angacitenji ngati oona kuti ni covuta kuluta ku madela akutali na colinga cakuti aphunzise ŵana ŵao zokhuza cilengedwe ca Yehova? (Onani kabokosi kakuti “ Thandizo Kwa Makolo.”)

¹⁰ Nanga tyani ngati n’zosakwanishika kuluta ku madela a ku minzi? Mkwasu Amol wamene naye onkhala ku India elaŵila kuti: “Ku dela kwanunkhala, makolo onkhala otangwanika cifukwa oseŵenza kwa maawazi anyinji ndipo kuluta ku madela akutali ni kodula ngako. Olo n’tetyo, tukwanisha kuona zinthu zecilenga Yehova nolaŵizhyana za minkhalidwe yake ngati taluta ku paki olo ngati tili pa kam’panda ka palulu pa ng’anda.” Tetyo ngati tingalolesheshe, tingaone kuti pali zinthu ziyakine zecilenga Yehova zatingaoneshe ŵana ŵasu. (Sal. 104:24) Payakine mungaone tunyoni, tunyelele, vomela na ziyakine zinyinji. Kalongosi Karina wamene onkhala ku Germany, elaŵila kuti: “Amama okonda ngako maluŵa. Ndipo penenze  mtontho, enzokonda ngako kulata maluŵa ngati tuyenda pa mseu.” Makolo mungaseŵenzeshe mavidyo koma soti zofalisa zufotokoza za cilengedwe zamene zufalisiwa na gulu yasu pophunzisa ŵana ŵanu. Mosasamala kanthu kuti munkhala kuni, mungakwanishe kuyavya ŵana ŵanu kuzindikila zinthu zecilenga Mulungu. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane iyakine mwa minkhalidwe ya Yehova yamungaphunzise ŵana ŵanu.

11. Kansi makolo angayavye tyani ŵana ŵao kuzindikila cikondi caali naco Yehova?

¹¹ Kuti muyavye ŵana ŵanu kuzindikila cikondi caali naco Yehova, mungaŵafotokozele mwamene vinyama vusamalilila ŵana avine. (Mat. 23:37) Mungaŵafotokozele soti vinthu vosiyanasiyana va m’cilengedwe vatusangalala navo. Kalongosi Karina watatomola lombapano, elaŵila kuti: “Petenzoyenda m’malo osiyanasiyana, amama enzonilimbikisha kupanama noona mwamene liluŵa iliyonse ilili yapadela koma soti mwamene kukongola kwake kuoneshela cikondi ca Yehova. Olo kuti papita vyaka vinyinji, nikalupitilizhya kulolesha mosamala maluŵa ya mitundu yosiyanasiyana mweyepangiwila koma soti mwayoonekela ndipo zunikumbusha cikondi cikulu caali naco Yehova.”

12. Kansi makolo angayavye tyani ŵana ŵao kuzindikila nzelu zaali nazo Mulungu? (Salimo 139:14) (Onani soti cithunzithunzi.)

¹² Makolo, mukoyavya ŵana ŵanu kuzindikila nzelu za Mulungu. Yehova ni wanzelu ngako kupambana munthu aliyense. (Aro. 11:33) Mwacisanzo, mungafotokozele ŵana ŵanu mwamene manzi yonyamukila kuluta m’mululu nopanga mikumbi koma soti mwamene mikumbi yoyendeshela manzi aya mosavuta kucoka pa malo ayakine kuluta payakine. (Yobu 38:36, 37) Kuyangizhyila apo, mungaŵafotokozele soti mwamene miŵili yasu yepangiwila mwapadela. (Ŵelengani Salimo 139:14.) Ganizilani mwamene mutu wabanja muyakine wa zina yakuti Vladimir ecitila izi. Yove elaŵila kuti: “Siku iyakine mwana wasu epona pa njinga nozicita. Koma pavuli pa masiku atontho cilonda cake cepola. Tetyo neo na mkazi wangu temufotokozela mwamene Yehova epangila miŵili yasu kuti ikokwanisha kuzipolesha yeka. Temufotokozela soti kuti zinthu zoteti zingacitike lini m’zinthu zakupanga ŵanthu. Mwacisanzo, ngati motoka yacita ngozi, ingazikonze lini yeka. Tetyo cocitika ici ceyavya mwana wasu kumvwisha nzelu zaali nazo Yehova.”

13. Kansi makolo angayavye tyani ŵana ŵao kuzindikila mphamvu za Mulungu? (Yesaya 40:26)

 ¹³ Yehova otisenga kuti tiloleshe kululu noona mwamene mphamvu zake zodabwisa zucitishila kuti nyenyezi zinkhale pa malo ŵake. (Ŵelengani Yesaya 40:26.) Namwe makolo mungalimbikishe ŵana ŵanu kulolesha kululu noganizila pa zakuona. Onani zakukumbukila kalongosi Tingting wa ku Taiwan zokhuza peenze mwana. Yove elaŵila kuti: “Pa nthawi iyakine amama enitola kuluta nane kuyotandala ku malo ayakine ndipo telala m’matenti. Petenze ku malo aŵa, nekwanisha kuona nyenyezi bwino-bwino paliye cosokoneza ciliconse cifukwa nenze lini m’tauni mwamene muli malaiti. Pa nthawi iyi, nenze na nkhaŵa ngako poganiza kuti ningakwanishe lini kunkhala wokhulupilika cifukwa ayangu a m’kilasi enzoyesayesa kucita vinthu vamene sembe venipangisha kuti nikangiwe kumvwila Yehova. Koma amama enilimbikisha kuganizila mphamvu zeciseŵenzesha Yehova polenga nyenyezi zonse nokumbukila kuti angaseŵenzeshe mphamvu izi kuti aniyavye kulimbana na mayeselo. Tetyo kusinkhasinkha zinthu za m’cilengedwe kweniyavya kuti nimuziŵe bwino Yehova nonkhala wofunishisha kuti nimutumikile.”

14. Kansi makolo angaseŵenzeshe tyani zinthu za m’cilengedwe poyavya ŵana ŵao kuzindikila kuti Yehova ni Mulungu wacimwemwe?

¹⁴ Zinthu za m’cilengedwe zuonesha kuti Yehova ni Mulungu wacimwemwe ndipo ofuna kuti nase tikonkhala acimwemwe. Asayansi epeza kuti vinyama vinyinji kuyangizhyilapo tunyoni na nsomba, vukonda kusoŵela. (Yobu 40:20) Payakine pa nthawi iyakine mweonako ŵana ŵanu oseka vinyama pevenzosoŵela. Mwacisanzo, payakine eseka poona kacona kopitikisha bola olo tumphonda petwenzosoŵela. Tetyo, nthawi iyakine mukayoona ŵana ŵanu oseka poona cinyama cucita cinthu cosekesha, mungayocita bwino kuŵakumbusha kuti tutumikila Mulungu wacimwemwe.​—1 Tim. 1:11.

15. N’cinji cingayavye makolo kuziŵa maganizo ya ŵana ŵao? (Miyambo 20:5) (Onani soti cithunzithunzi.)

¹⁵ Nthawi ziyakine, makolo angavutike kupeza nthawi yolaŵizhyana za mavuto yakukumana nayo ŵana ŵao. Ngati umu niye mwazilili  kuli mweo, mungacite bwino kupeza njila yamene ingakuyavyeni kuti muziŵe maganizo a ŵana ŵanu. (Ŵelengani Miyambo 20:5.) Makolo ayakine aona kuti nthawi yabwino yaangacitilemo izi, ni pa nthawi yaakusangalala na cilengedwe. Ndaŵa yanji? N’cifukwa cakuti pa nthawi iyi ponkhala lini zosokoneza zinyinji. Mutu wabanja muyakine wa ku Taiwan wa zina yakuti Masahiko efotokoza cifukwa ciyakine. Yove elaŵila kuti: “Ngati taluta ku malo ayakine kuyosangalala na cilengedwe monga banja, ŵana ŵasu onkhala omasuka. Pa nthawi iyi, cunkhala cosavuta kuziŵa zili m’maganizo mwao.” Kalongosi Katya watafotokoza lombapano, elaŵila kuti: “Ngati nakomboka ku sukulu, kanyinji-kanyinji amama enzokonda kunitola kuluta nane ku paki. Tetyo ku malo aŵa, cenzonkhala cosavuta kuŵauzhya mavuto yenenzokumana nayo ku sukulu olo zinthu zenzonidesa nkhaŵa.”

16. N’cinji cingacitike ngati mabanja opatula nthawi yosangalala na cilengedwe ca Yehova?

¹⁶ Ngati mabanja opatula nthawi yosangalala na cilengedwe nocita zinthu ziyakine pamozi, zingacitishe kuti akokondana ngako. Baibo yulaŵila kuti pali “nthawi yoseka” na “nthawi yolumpha mosangalala.” (Mla. 3:1, 4) Yehova elenga malo osiyanasiyana okongola kwamene tingacitile zinthu zosiyanasiyana zatukonda. Mwacisanzo, mabanja ayakine okonda kuluta ku malo ayakine kuti akaone malupili olo mimana. Ndipo ŵana okonda ngako kuutukautuka nosoŵela m’paki, kutamba vinyama nonyaya. Kulaŵila cendi, tili na mipata inyinji yosangalala na zinthu zecilenga Yehova.

17. Ndaŵa yanji makolo ofunika kuyavya ŵana ŵao kuti akosangalala na cilengedwe ca Mulungu?

¹⁷ M’calo calomba, makolo na ŵana akasangalale na cilengedwe ca Yehova kupambana kale. Mosiyana na masiku ŵano, tikoyopa lini vinyama koma soti vinyama vikoyopa lini ŵanthu. (Yes. 11:6-9) Kulaŵila cendi, tikasangalale na cilengedwe ca Yehova mpaka kale-kale. (Sal. 22:26) Makolo mufunikila lini kuyembekezela mpaka nthawi iyi kuti muyavye ŵana ŵanu kuyamba kusangalala na cilengedwe. Ngati museŵenzesha zinthu za m’cilengedwe pophunzisa ŵana ŵanu zokhuza Yehova, nao alaŵile mau monga ni yecilaŵila Mfumu Davide wamene eciti: “Mweo Yehova, paliye nchito zilizonse zolingana na zanu.”​—Sal. 86:8.