1-2. (a) Kansi Paulo enze kuni pecilembela kalata Akhristu a ku Efeso? (b) Kansi tilaŵizhyane makonsho otyani?

 PEENZE m’jele ya pa ng’anda ku Roma, mtumwi Paulo enzofunishisha kulimbikisha okhulupilila ayake. Koma cifukwa cakuti zenze zosakwanishika kuonana nao mwacindunji, eŵalembela makalata. Imozi mwa makalata yecilemba, elembela Akhristu a ku Efeso ca m’ma 60 olo 61 C.E.—Aef. 1:1; 4:1.

² Pafupifupi vyaka 10 izi zikaliyocitika, Paulo enkhala kwa kanthawi ku Efeso ndipo enzolalikila nophunzisa uthenga uweme. (Mac. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Yove enzoŵakonda ngako okhulupilila ayake ndipo enzofunishisha kuŵayavya kuti apitilizhye kunkhala okhulupilika kwa Yehova. Ndaŵa yanji elembela Akhristu ozozewa aŵa zokhuza mfinzi na kuwala? Ndipo Akhristu onse angaphunzilepo cinji pa malangizo yeciŵapasa? Lomba, tiyeni tilaŵizhyane mayankho a makonsho aŵa.

KUFUMA MU MFINZI KULUTA MU KUWALA

3. Kansi Paulo eseŵenzesha mau otyani m’kalata yake kuli Aefeso?

³ Paulo elembela Akhristu a ku Efeso kuti: “Poyamba mwenze mu mfinzi, koma lomba nimwe kuwala.” (Aef. 5:8) Apa Paulo eseŵenzesha mau akuti mfinzi na kuwala pofuna kufotokoza kusiyana kwenzepo pakati pa mweenzele Akhristu a ku Efeso pa nthawi iyo na mweenzele poyamba. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane cifukwa cake Paulo elaŵila kuti poyamba Akhristu a ku Efeso ‘enze mu mfinzi.’

4. Kansi Aefeso enze mu mfinzi ya cipembezo m’njila yotyani?

⁴ Cipembezo cawenye. Akaliyophunzila cendi nonkhala  Akhristu, ŵanthu a ku Efeso amene Paulo elembela kalata, enzokhulupilila vinthu vawenye na zamasenga. Mumzinda wa Efeso mwenze kacisi wa mulungu munakazi wacigiliki woitiwa kuti Atemi. Ŵanthu anyinji pa nthawi iyi, enzoona kuti kacisi uyu wenze cimozi mwa vimango 7 vodabwisa ngako pacalo conse. Ŵanthu a mumzinda uyu, enzoluta ku kacisi uyu kuyolambila mafano. Ŵanthu amene enzopanga mafano, enzopeza ndalama zinyinji. (Mac. 19:​23-27) Kuyangizhyila apo, mzinda uyu wenzoziŵika ngako pa nkhani ya zamasenga.—Mac. 19:19.

5. Kansi Aefeso enze mu mfinzi ya maganizo m’njila yotyani?

⁵ Ciwelewele. Ŵanthu a ku Efeso enzokonda ngako kucita ciwelewele ndipo enzocita lini nsoni na nkhalidwe iyi. Ove enzokonda kukamba nkhani zotukwana olo pa vikondwelelo vao va cipembezo. (Aef. 5:3) Ŵanthu anyinji a ku Efeso “enzokwanisha lini kuzindikila minkhalidwe yabwino,” kutanthauza kuti “enzokhumudwa lini na zeenzocita.” (Aef. 4:​17-19) Akaliyophunzila mfundo za Yehova zokhuza coyenela na cosayenela, cikumbumtima cao cenzoŵavutisha lini akacita cinthu ciipa. Ove enzoganizilako lini kuti Yehova akumvwa tyani na zocita zao ziipa. Cifukwa ca izi, Paulo eŵafotokoza kuti enze “mu mfinzi ya maganizo ndipo enze patali na moyo wamene ucokela kwa Mulungu.”

6. Ndaŵa yanji Paulo elaŵila kuti Aefeso ‘lomba enze mu kuwala’?

⁶ Koma ayakine mwa Aefeso eleka kunkhala mu mfinzi. Paulo elemba kuti pa ‘nthawi iyi enze kuwala mokatizhyana na Asikulu.’ (Aef. 5:8) Ove enzocita zinthu mokatizhyana na Mau a Yehova yamene yenze monga ni kuwala kwamene kwenzoŵasogolela. (Sal. 119:105) Aefeso aŵa esiya miyambo ya cipembezo cawenye koma soti nkhalidwe ya ciwelewele. Eyamba kutolela Mulungu ndipo enzocita zonse zaangakwanishe kuti alambile Yehova nomukondwelesha.—Aef. 5:1.

7. Kansi zucitika masiku ŵano zulingana tyani na za Akhristu anyinji a ku Efeso?

⁷ Molingana na izi, tikaliyophunzila cendi, ayakine a seo tenze m’cipembezo cawenye  ndipo tenze na nkhalidwe yotailila. Ayakine enzocitako vikondwelelo va cipembezo ndipo ayakine enzocita ciwelewele. Koma petephunzila mfundo za Yehova zokhuza coyenela na cosayenela, tepanga masinthidwe. Teyamba kucita zinthu mokatizhyana na cifunilo cake. Cifukwa ca izi, tusangalala na madaliso anyinji. (Yes. 48:17) Koma ni cinthu lini cipepu kupewa minkhalidwe iyi ‘nopitilizhya kuyenda monga ŵana a kuwala.’ Lomba kansi n’cinji cingatiyavye kucita izi?

PEWANI MFINZI

8. Molingana na Aefeso 5:​3-5, kansi Akhristu a ku Efeso enzofunika kupewa cinji?

⁸ Ŵelengani Aefeso 5:​3-5. Kuti apitilizhye kupewa ciwelewele, Akhristu a ku Efeso enzofunika kupewa miyambo yamene yenzokondwelesha lini Yehova. Izi zenzoyangizhyilapo kupewa nkhalidwe yotailila koma soti nkhani zotukwana. Paulo ekumbusha Akhristu a ku Efeso kuti enzofunika kupewa zinthu izi kuti “akaloŵe mu Ufumu wa Khristu na wa Mulungu.”

9. Ndaŵa yanji tufunika kupewa ciliconse camene cingatipangishe kucita ciwelewele?

⁹ Nase tufunika kupitilizhya kunkhala osamala kuti ‘osati tikocita vinthu va mu mfinzi.’ (Aef. 5:11) N’cendi kuti ngati munthu ololesha, omvwishila olo kulaŵila nkhani za ciwelewele, cunkhala cosavuta kwa yove kucita cimo. (Gen. 3:6; Yak. 1:​14, 15) M’calo ciyakine, akwasu epanga kagulu ka pa malo otandalila a pa intaneti. Poyamba, anyinji mwa ove enzokamba nkhani zokhuza Yehova na cendi. Koma patontho-patontho, eyamba kukamba nkhani zosakondwelesha Yehova zokhuza kulalana. Pavuli pake, anyinji mwa akwasu aŵa elaŵila kuti nkhani izi zeŵapangisha kucita ciwelewele.

10. Kansi Satana ofuna kuti tikokhulupilila cinji? (Aefeso 5:6)

¹⁰ Calo ca Satana cuyesayesa kutipangisha kukhulupilila kuti zakulaŵila Yehova kuti ni ziipa koma soti zodesewa ziliye vuto iliyonse. (2 Pet. 2:19) Izi zutidabwisa lini. Talaŵila teti cifukwa Satana wankhala oseŵenzesha zinthu zosiyanasiyana kuti atisokoneze na colinga cakuti tikangiwe kusiyanisha coyenela na cosayenela. (Yes. 5:20; 2 Akor. 4:4) Niye cifukwa cake mafilimu anyinji amene ooneshewa pa ma TV na pa mawebusaiti, yolimbikisha zinthu zamene zusushana na mfundo zolungama za Yehova. Kuyangizhyila apo, Satana ofuna kuti tikoganiza kuti zinthu zodesewa koma soti umoyo waciwelewele zamene ni zowanda ngako masiku ŵano, ziliye vuto na kuti ni zosangulusha.—Ŵelengani Aefeso 5:6.

11. Kansi cokumana naco ca kalongosi Angela cuonesha tyani kufunika koseŵenzesha malangizo opezeka pa Aefeso 5:7? (Onani soti cithunzithunzi.)

¹¹ Satana ofuna kuti tikokatizhyana na ŵanthu amene angapangishe kuti cikonkhala covuta kuli seo kukonkha malamulo a Yehova. Niye cifukwa cake Paulo euzhya Akhristu a ku Efeso kuti: “Musacite nao zamene izo,” kutanthauza ŵala amene ocita zinthu ziipa m’menso mwa Mulungu. (Aef. 5:7) Seo tufunika kunkhala osamala ngako kupambana Akhristu a ku Efeso. Talaŵila teti cifukwa cakuti masiku ŵano tingatandale na ŵanthu osati tyala mwacindunji, koma na pa malo otandalila a pa intaneti. Kalongosi Angela wamene onkhala ku Asia eona kuti kutandala na ŵanthu pa malo otandalila a pa intaneti ni koyofya ngako. Elaŵila kuti: “Patontho-patontho, kaganizidwe kangu kecinja cakuti cikumbumtima cangu cenzonivutisha lini cifukwa conkhala na ‘ayangu’ amene olemekeza  lini mfundo za m’Baibo. Ndipo m’kuluta kwa nthawi neyamba kuona kuti paliye vuto kunkhala na umoyo wosalemekeza Yehova.” Koma cokondwelesha n’cakuti akulu acikondi eyavya kalongosi Angela a kupanga masinthidwe oyenelela. Yove elaŵila kuti: “Lomba nuika maganizo ŵangu pa zinthu zauzimu osati kutandala na ŵanthu pa intaneti.”

12. N’cinji cingatiyavye kuti tikokonkha mfundo zokhuza coyenela na cosayenela?

¹² Tufunika kugonjesa kaganizidwe ka calo kamene koonesha kuti kunkhala na nkhalidwe iipa kuliye vuto cifukwa tuziŵa kuti kucita izi n’kulakwa. (Aef. 4:​19, 20) Tetyo, tingacite bwino kuzikonsha kuti: ‘Kansi nupewa kukatizhyana na ŵanthu aipa ku nchito, ku sukulu olo ayakine amene olemekeza lini malamulo a Yehova? Kansi motang’a mtima nukonkha malamulo a Yehova olo kuti kucita izi kungapangishe ayakine kuniona kuti n’ne wovuta?’ Molingana na 2 Timoteyo 2:​20-22, tingafunikile soti kunkhala osamala posankha ayasu mumpingo wacikhristu. Talaŵila teti cifukwa ayakine angatiyavye lini kuti tipitilizhye kutumikila Yehova mokhulupilika.

YENDANI “MONGA NI ŴANA A KUWALA”

13. Kansi “kuyenda monga ni ŵana a kuwala” kutanthauza cinji? (Aefeso 5:​7-9)

¹³ Paulo elimbikisha Akhristu a ku Efeso osati tyala kupitilizhya kupewa kuyenda mu mfinzi, koma eŵalimbikisha soti kuti apitilizhye “kuyenda monga ni ŵana a kuwala.” (Ŵelengani Aefeso 5:​7-9.) Kansi izi zutanthauzanji? Zutanthauza kucita zinthu monga ni Akhristu acendi nthawi zonse. Tingacite izi mwa kuŵelenga nophunzila Baibo mwakhama pamozi na zofalisa zofotokoza Baibo. Tetyo, ni cinthu cofunika ngako kuganizila cisanzo na ziphunziso za Yesu Khristu wamene ni “kuwala kwa calo.”—Yoh. 8:12; Miy. 6:23.

14. Kansi mzimu utuŵa ungatiyavye tyani?

¹⁴ Tufunikila soti thandizo ya mzimu utuŵa wa Mulungu kuti tipitilizhye kucita zinthu “monga ni ŵana a kuwala.” Ndaŵa yanji? N’cifukwa cakuti kunkhala atuŵa m’calo  cino ni kosapepuka. (1 Ates. 4:​3-5, 7, 8) Mzimu utuŵa ungatiyavye kugonjesa kaganizidwe ka ŵanthu a m’calo cino, kamene kosushana na maganizo a Mulungu. Mzimu utuŵa ungatiyavye soti kuonesha “ciliconse cabwino koma soti colungama.”—Aef. 5:9.

15. Kansi tingalandile mzimu utuŵa m’njila zotyani? (Aefeso 5:​19, 20)

¹⁵ Njila imozi yatingalandililemo mzimu utuŵa ni mwa kuupemphelela. Yesu elaŵila kuti Yehova “akapase mzimu wake utuŵa kuli ŵala omusenga.” (Luka 11:13) Tingalandile soti mzimu utuŵa ngati tutamanda Yehova pa misonkhano yacikhristu. (Ŵelengani Aefeso 5:​19, 20.) Tetyo, ngati tusonkhezelewa na mzimu utuŵa wa Mulungu, zitiyavye kucita zinthu zamene zumukondwelesha.

16. N’cinji cingatiyavye kupanga zosankha mwanzelu? (Aefeso 5:​10, 17)

¹⁶ Ngati tufuna kupanga cosankha cofunika ngako, tufunika “kuzindikila cifunilo ca Yehova” nocita zinthu mokatizhyana na cifunilo camene ico. (Ŵelengani Aefeso 5:​10, 17.) Ngati tupeza mfundo za m’Baibo zamene zukatizhyana na cosankha catufuna kupanga, niye kuti tusakila cisogozo ca Mulungu pa nkhani yamene iyo. Ndipo ngati tuseŵenzesha mfundo zamene izo tikwanishe kupanga zosankha zanzelu.

17. Kansi tingaseŵenzeshe tyani nthawi yasu mwanzelu? (Aefeso 5:​15, 16) (Onani soti cithunzithunzi.)

¹⁷ Paulo elangiza Akhristu a ku Efeso kuti akoseŵenzesha nthawi yao mwanzelu. (Ŵelengani Aefeso 5:​15, 16.) “Muipa” wamene ni mdani wasu Satana, ofuna kuti tikonkhala otangwanika na zinthu za m’calo cakuti tikosoŵa nthawi yotumikila Yehova. (1 Yoh. 5:19) Mkhristu angayambe kuika ndalama, maphunzilo olo nchito pasogolo, m’malo motumikila Yehova. Ngati ocita izi, zingaoneshe kuti osogolelewa na nzelu za calo. Zinthu izi pazeka ni ziipa lini, koma zufunika lini kunkhala pasogolo mu umoyo wasu. Kuti tikoyenda monga ni “ŵana a kuwala,” tufunika ‘kuseŵenzesha  bwino nthawi yasu’ mwa kuika maganizo ŵasu pa zinthu zofunika ngako.

18. Kansi mkwasu Donald ecita cinji kuti akoseŵenzesha nthawi yake mwanzelu?

¹⁸ Mukoyesayesa kusakila njila zamene zingakuyavyeni kutumikila Yehova mokwanila. Izi niye zecicita Donald wamene onkhala ku South Africa. Yove elaŵila kuti: “Neganizila za umoyo wangu nopemphela mofumila pansi pa mtima kwa Yehova kuti aniyavye kucita zinyinji pomutumikila. Nepemphela kuti nipeze nchito ingonipasa nthawi yokwanila yakuti nikolalikila. Moyavyiwa na Yehova, nepeza nchito yoyenelela cakuti neo na mkazi wangu teyamba kucita utumiki wanthawi zonse.”

19. Kansi tingapitilizhye tyani kuyenda “monga ni ŵana a kuwala”?

¹⁹ Mosakaikila, kalata yamene Paulo elembela Akhristu a ku Efeso, yeŵayavya kuti apitilizhye kunkhala okhulupilika kwa Yehova. Ndipo malangizo a m’kalata iyi nase yangatiyavye. Yangatiyavye kusankha zosangulusha na ayasu mwanzelu. Yangatiyavye soti kuti tipitilizhye kuphunzila Baibo nthawi zonse kuti kuwala kwa cendi kupitilizhye kutisogolela m’zinthu zonse zatucita. Yegogomezela soti kufunika kwa mzimu utuŵa wamene ungatiyavye kuti tikoonesha minkhalidwe iweme. Kuseŵenzesha zecilemba Paulo kungatiyavye kupanga zosankha mwanzelu zamene ni zokatizhyana na cifunilo ca Yehova. Mwa kucita izi, tingakwanishe kupewa kuyenda mu mfinzi nopitilizhya kuyenda mu kuwala.