1-2. Kansi tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?

MOSIYANA na kale, lomba tili na maumboni anyinji oonesha kuti tunkhala m’masiku osilizhya. Lombapano, Yehova na Yesu Khristu aononge maboma onse amene osusha ulamulilo wake. Izi zikaliyocitika, mfumu ya kumpoto na mfumu ya kum’mwela apitilizhye kukangana ŵeka-ŵeka, koma soti na atumiki a Mulungu.

² M’nkhani ino, tilaŵizhyane ulosi upezeka pa Danieli 11:40–12:1. Tiziŵe mfumu ya kumpoto yalomba, na cifukwa cake tingankhale na cidalilo cakuti Yehova akatipulumuse ku mavuto yati tikakumane nayo msogolo.

3-4. Kansi mfumu ya kumpoto ni ŵani masiku ŵano? Fotokozani

³ Pavuli pakuti ulamulilo wa Soviet Union wasila mu 1991, atumiki a Mulungu amene enze m’madela yenzolamuliliwa na ulamulilo wamene uyu, esangalala na “thandizo itontho.” (Dan. 11:34) Cifukwa ca zamene izi, enzokwanisha kulalikila mwaufulu. Pakaliyopita nthawi itali, ciŵelengelo ca ofalisa ceyangizhyilika. Pavuli pa vyaka, vyalo viyakine venkhala ku mbali ya Russia, ndipo ecizonkhala mfumu ya kumpoto. Molingana na zetelaŵizhyana m’nkhani yapita, ulamulilo kuti uziŵike kunkhala mfumu ya kumpoto kapena mfumu ya kum’mwela, ufunika kucita vinthu vitatu ivi: (1) kulamulila kumadela kunkhala atumiki a Mulungu anyinji, (2) kucita vinthu vuonesha kuti ozonda Yehova na atumiki ŵake, na (3) mafumu aŵili ofunika kulimbilana ulamulilo.

 ⁴ Tiyeni tione vifukwa vatakambila kuti Russia na vyalo vili kumbali yake niye mfumu ya kumpoto masiku ŵano. (1) Mwacindunji oukila atumiki a Mulungu, mwa kulesha nchito yolalikila, nonzunza akwasu na azilongosi anyinji onkhala m’madela olamuliliwa na yove. (2) Vocita vao vuonesha kuti ozonda Yehova na atumiki ŵake. (3) Ofunishisha kunkhala wamphamvu kupambana mfumu ya kum’mwela. Tiyeni tione mwamene Russia na vyalo viyakine akwanilishila mbali ya mfumu ya kumpoto.

5. Ko Danieli 11:40-43 yufotokoza za nthawi yotyani, ndipo n’cinji cucitika pa nthawi yamene iyo?

⁵ Ŵelengani Danieli 11:40-43. Mbali iyi ya ulosi yuonesha zocitika za m’masiku osilizhya. Mbali iyi yufotokoza za kulimbana kucitika pakati pa mfumu ya kumpoto na mfumu ya kum’mwela. Danieli elosela kuti m’masiku osilizhya mfumu ya kum’mwela “ikakankhane” na mfumu ya kumpoto.”​—Dan. 11:40.

6. Kansi pali umboni wotyani uonesha kuti mafumu aŵili apitilizhya kukangana?

⁶ Mfumu ya kumpoto na mfumu ya kum’mwela apitilizhye kukangana cifukwa aliyense ofuna kunkhala wamphamvu pacalo conse. Mwacisanzo, ganizilani zecitika pavuli pa nkhondo yaciŵili ya pacalo conse, ulamulilo wa Soviet Union weyamba kulamulila mbali ikulu ya Europe. Tetyo zeyecita mfumu ya kumpoto, zecitisha kuti mfumu yakum’mwela ikatizhyane na vyalo viyakine. Mgwilizano uyu uitiwa kuti NATO. Mfumu ya kumpoto na mfumu ya kum’mwela epitilizhya kuseŵenzesha ndalama zinyinji kugula zida zankhondo zamphamvu. Mfumu ya kumpoto yekangana na mfumu ya kum’mwela. Yecita izi mwa kucilikiza adani a mfumu ya kum’mwela poyavya vyalo viyakine va mu Africa, Asia, na Latin America kuti vikangane nayo kupitila mu nkhondo. M’vyaka vapavuli, Russia na vyalo viyakine vili ku mbali yake ankhala na mphamvu pacalo conse. Ankhala soti okangana na mfumu ya kum’mwela poseŵenzesha njila za pa kompyuta. Mafumu aŵa ankhala okangana poseŵenzesha mapulogilamu a pa kompyuta pofuna kuonongelana zacuma na zandale. Molingana na ulosi wa Danieli, mfumu ya kumpoto yapitilizhya kuukila atumiki a Mulungu.​—Dan. 11:41.

7. Kansi “calo Cokongola” cupanamila cinji?

⁷ Lemba ya Danieli 11:41 yulaŵila kuti, mfumu ya kumpoto ikaloŵe “m’calo Cokongola.” Kansi calo Cokongola cupanamila cinji? M’nthawi zakuvuli, calo ca Isiraeli niye “cenze calo Cokongola ngako kupambana vyalo vonse.” (Ezek. 20:6) Kansi n’cinji cecitisha kuti calo ici cinkhale Cokongola ngako? Cifukwa niye yenze malo ya kulambila kwacendi. Kuyambila pa Pentekosite mu 33 C.E., “calo Cokongola” cupanamila lini soti malo yeneyene pacalo. Izi zili teti cifukwa cakuti masiku ŵano atumiki a Yehova opezeka pacalo conse. M’malo mwake, cupanamila paladaiso wauzimu wamene uyangizhyilapo kulambila Yehova kupitila m’misonkhano koma soti utumiki.

8. Kansi mfumu ya kumpoto yeloŵa tyani “m’calo Cokongola”?

⁸ M’masiku osilizhya, mfumu ya kumpoto yankhala yuloŵa “m’calo Cokongola” mowelezhyawelezhya. Mwacisanzo, ulamulilo wa  Nazi ku Germany wenkhala mfumu ya kumpoto, makamaka pa nkhondo yaciŵili ya pacalo conse. Mfumu yamene iyi yeloŵa “m’calo Cokongola” mwa kunzunza nopaya atumiki a Mulungu. Pavuli pa nkhondo yaciŵili ya pacalo conse, ulamulilo wa Soviet Union wenkhala mfumu ya kumpoto ndipo weloŵa “m’calo Cokongola,” mwa kunzunza atumiki a Mulungu.

9. M’vyaka vapavuli, kansi Russia na vyalo viyakine vili kumbali yake eloŵa tyani “m’calo Cokongola”?

⁹ M’vyaka vapavuli, Russia na vyalo vili ku mbali yake aloŵa soti “m’calo cokongola.” Motyani? Mu 2017, mfumu yalomba ya kumpoto yelesha nchito ya atumiki a Yehova, ndipo ayakine mwa akwasu na azilongosi eikiwa m’jele. Yelesha soti zofalisa zasu, kuyangizhyilapo Baibulo la Dziko Latsopano. Kuyangizhyila apo, yelonda ofesi ya msambo ku Russia, Mang’anda a Ufumu na Malo Amisonkhano. Pavuli pa zocitika izi, mu 2018 Bungwe Yolamulila yenena kuti Russia na vyalo viyakine vili kumbali yake niye mfumu ya kumpoto. Nangu kuti atumiki a Yehova onzunziwa mwankhanza, ocita lini vinthu voonesha kuti ofuna kucinja ulamulilo. M’malo mwake, oyesayesa kukonkha malangizo a m’Baibo akuti akopemphelela “ŵanthu onse ali na maudindo apalulu,” makamaka paakupanga zosankha zingakhuze ufulu wasu wolambila.​—1 Tim. 2:1, 2.

10. Kansi mfumu ya kumpoto ikagonjese mfumu ya kum’mwela? Fotokozani.

¹⁰ Ulosi wopezeka pa Danieli 11:40-45 ufotokoza ngako zocitika zokhuza mfumu ya kumpoto. Kansi izi zutanthauza kuti mfumu ya kumpoto ikagonjese mfumu ya kum’mwela? Yai. Mfumu ya kum’mwela ipitilizhye kunkhalapo mpaka pamene Yehova na Yesu akaononge maboma onse a ŵanthu pa nkhondo ya Aramagedo. (Chiv. 19:20) Ndaŵa yanji tingankhale osimikizhya? Ganizilani zufotokozewa mu ulosi wopezeka m’buku ya Danieli na Chivumbulutso.

11. Kansi ulosi upezeka pa Danieli 2:43-45 utanthauza cinji? (Onani cithunzithunzi ca pacikuto.)

¹¹ Ŵelengani Danieli 2:43-45. Mneneli Danieli efotokoza mndandanda wa maulamulilo ya ŵanthu yamene yekhuza atumiki a Mulungu. Maulamulilo amene aŵa ofotokozewa kuti ni mbali zosiyanasiyana za cifanizilo cikulu. Ulamulilo wosilizhyila pa mndandanda wa maulamulilo a ŵanthu, ni mendo ya cifanizilo yamene ni yoyavikizhyana na nsimbi na lito. Mendo yopanamila ulamulilo wamphamvu pacalo conse wa Anglo-America. Ulosi uyu uonesha kuti ulamulilo wamene uyu upitilizhye kunkhalapo mpaka pamene Ufumu wa Mulungu ukaononge maboma ya ŵanthu.

12. Kansi mutu wa namba 7 wa cilombo upanamila cinji, ndipo ndaŵa yanji kuziŵa izi n’kofunika?

¹² Mtumwi Yohane naye ofotokoza mndandanda wa maulamulilo amphamvu amene akhuza atumiki a Yehova. Ulosi wa Yohane ufotokoza kuti maulamulilo aya opanamiliwa na cilombo cili na mitu 7. Mutu wa namba 7 wa cilombo, upanamila ulamulilo wamphamvu pacalo conse wa Anglo-America. Izi n’zofunika cifukwa pakawele lini soti mitu iyakine. Mutu wa namba 7 wa cilombo, upitilizhye kulamulila mpaka pamene Khristu na magulu ankhondo akululu akauononge pamozi na cilombo conse. *​—Chiv. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. Kansi Gogi wa Magogi opanamila cinji, ndipo n’cinji cati cikamukalipishe kuti aukile atumiki a Mulungu?

¹³ Ulosi upezeka m’buku ya Ezekieli utiyavya kuziŵa zati zicitike m’masiku osilizhya, ikaliyoonongewa mfumu ya kumpoto na mfumu ya kum’mwela. Maulosi opezeka pa Ezekieli 38:10-23; Danieli 2:43-45; 11:44–12:1; na Chivumbulutso 16:13-16, 21 ooneka monga ofotokoza zocitika zolingana. Ngati n’tetyo, tuyembekezela kuti niye zati zicitike.

¹⁴ Cisauso cikulu cikayoyamba, “mafumu a pacalo conse” akakatizhyane nopanga gulu imozi. (Chiv. 16:13, 14; 19:19) Gulu yamene iyi m’malemba yuitiwa kuti “Gogi wa Magogi.” (Ezek. 38:2) Gulu yamene iyi ikaukile atumiki a Mulungu na colinga cofuna kuŵaonongelatu. N’cinji cati cikaŵacitishe kucita zamene izi? Mu ulosi wonena za nthawi yamene iyi, mtumwi Yohane elaŵila kuti matalala akulu akaponele adani a Mulungu. Matalala ophiphilisila opanamila uthenga waciweluzo wati akatwale atumiki a Yehova. Zuoneka kuti uthenga uyu niye wati ukakalipishe Gogi wa Magogi kuti akaukile atumiki a Mulungu, na colinga cofuna kuŵaonongelatu.​—Chiv. 16:21.

15-16. (a) Kansi ni zocitika zotyani zufotokozewa pa Danieli 11:44, 45? (b) N’cinji cati cikacitikile mfumu ya kumpoto na Gogi wa Magogi?

¹⁵ Uthenga wamphamvu waciweluzo na kuukiliwa kosilizhyila na adani a Mulungu, zuoneka kuti zingankhale zocitika zolingana na zutomolewa pa Danieli 11:44, 45. (Ŵelengani.) Mneneli Danieli efotokoza kuti ‘mauthenga ofumila kum’mawa na kumpoto akasokoneze mfumu ya kumpoto, ndipo ikalute na ukali.’ Mfumu ya kumpoto ‘ikaononge ŵanthu anyinji.’ “Ŵanthu anyinji” otomolewa apa, ooneka kuti ni atumiki a Yehova. * Mneneli Danieli ooneka monga kuti enzofotokoza za kuukila atumiki a Mulungu kosilizhyila.

¹⁶ Mfumu ya kumpoto na maboma ayakine  akaukile atumiki a Mulungu. Izi zikakalipishe Mulungu Wamphamvuzonse, ndipo pavuli pake nkhondo ya Aramagedo ikayambe. (Chiv. 16:14, 16) Panthawi yamene iyo, mfumu ya kumpoto na Gogi wa Magogi akaonongewe, ndipo “pakapezeke lini woiyavya.”​—Dan. 11:45.

17. Kansi Mikayeli “kalonga mkulu” wotomolewa pa Danieli 12:1 ni ŵani, ndipo ocita cinji pali lomba?

¹⁷ Vesi yokonkhapo m’buku ya Danieli yufotokoza zinyinji zokhuza mwati akaonongele mfumu ya kumpoto na vyalo viyakine, koma soti mwati akatipulumusile. (Ŵelengani Danieli 12:1.) Kansi vesi iyi yutanthauza cinji? Mikayeli ni zina iyakine ya Mfumu yasu yulamulila, Yesu Khristu. “Wankhala oyavya” atumiki a Mulungu kuyambila mu 1914 pecinkhala Mfumu ya Ufumu wa Mulungu kululu. Lombapano akaononge adani ŵake pa nkhondo ya Aramagedo. Nkhondo yamene iyo ikankhale yosilizhyila pa zocitika m’mbili ya ŵanthu zecifotokoza Danieli kuti ‘nthawi ya masauso.’ Ulosi wa Yohane upezeka m’buku ya Chivumbulutso ufotokoza cocitika cati cikasogolele ku nkhondo ya Aramagedo, camene ni “cisauso cikulu.”​—Chiv. 6:2; 7:14.

18. Ndaŵa yanji tufunika kunkhala na cidalilo cakuti akatipulumuse?

¹⁸ Danieli na Yohane elaŵila kuti Yehova na Yesu akapulumuse atumiki ŵake pa cisauso cikulu. Tetyo, tingankhale na cidalilo cakuti mulimonse mwati zikankhalile, akatipulumuse. Danieli elaŵila kuti ŵala amene mazina yao ‘yakalembewe m’buku’, akapulumuke. (Dan. 12:1) Ko tufunika kucita cinji kuti mazina yasu yalembewe m’buku? Tufunika kuonesha kuti tukhulupilila Yesu, Mwanawambelele wa Mulungu. (Yohane 1:29) Tufunika kubatizika kuti tioneshe kuti tezitwala kwa Mulungu. (1 Pet. 3:21) Tufunika soti kucilikiza Ufumu wa Mulungu mwa kuyavya ayakine kuti aphunzile za Yehova.

19. Kansi tufunika kucita cinji, ndipo ndaŵa yanji?

¹⁹ Lomba ni nthawi yofunika kukulisha cidalilo casu mwa Yehova na gulu yake ya atumiki okhulupilika. Tufunika soti kucilikiza Ufumu wa Mulungu. Tikacita izi, tikapulumusiwe pamene mfumu ya kumpoto na mfumu ya kum’mwela akaonongewe na Ufumu wa Mulungu.