1. Kansi buku ya Chivumbulutso yulaŵilanji ponena za atumiki a Mulungu?

 BUKU ya Chivumbulutso yufotokoza kuti Ufumu wa Mulungu ulamulila kululu na kuti Satana efumyiwako. (Chiv. 12:1-9) Izi zecitisha kuti kululu kunkhale mtendele, koma zeleta mavuto yanyinji pacalo. Ndaŵa yanji? N’cifukwa cakuti Satana ni wokalipa ngako ndipo oukila ŵala onse amene otumikila Yehova mokhulupilika.​—Chiv. 12:12, 15, 17.

2. N’cinji cingatiyavye kupitilizhya kunkhala okhulupilika kwa Yehova?

² Kansi n’cinji cingatiyavye kupitilizhya kunkhala okhulupilika kwa Yehova olo kuti Satana otiukila? (Chiv. 13:10) Cimozi mwa zinthu zingatiyavye ni kuziŵa zati zikacitike msogolo. Mwacisanzo, m’buku ya Chivumbulutso, mtumwi Yohane efotokoza ayakine mwa madaliso yati tikalandile. Ayakine mwa madaliso aŵa ni kuonongewa kwa adani a Mulungu. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane mwamene buku ya Chivumbulutso yufotokozela adani a Mulungu na zati zikaŵacitikile.

3. Kansi viyakine mwa vizindikilo vupezeka m’buku ya Chivumbulutso ni votyani?

³ Kuyambila tyala m’vesi yoyamba, buku ya Chivumbulutso yufotokoza kuti uthenga ulimo wefotokozewa poseŵenzesha “vizindikilo” kapena kuti cilaŵilo cophiphilisila. (Chiv. 1:1) M’buku iyi, tupezamo vilombo vosiyanasiyana vamene vupanamila adani a Mulungu. Mwacisanzo, mtumwi Yohane eona  “cilombo camene cenzofuma m’nyanja.” Cilombo ici cenze na “nsengo 10 na mitu 7.” (Chiv. 13:1) Eona soti “cilombo ciyakine camene cenzofuma pansi pacalo.” Cilombo ici cenzolaŵila monga ni cinjoka ndipo cenzocitisha “mulilo kupona pacalo kufumila kululu.” (Chiv. 13:11-13) Pavuli pake, eona “cilombo cisweta” ndipo pamsana pake penze penkhala hule. Vilombo vitatu ivi vupanamila adani amene ankhala olimbana na Yehova Mulungu na Ufumu wake kwa nthawi itali. Tetyo, n’cinthu cofunika ngako kuti tiziŵe kuti vupanamila cinji.​—Chiv. 17:1, 3.

4-5. Kansi Danieli 7:15-17, yutiyavya tyani kumvwisha tanthauzo ya vizindikilo vufotokozewa m’buku ya Chivumbulutso?

⁴ Kuti tiziŵe adani a Mulungu, tufunika kuziŵa cavupanamila vilombo na hule. Pofwana kuti vinthu ivi vufotokozewa m’Baibo, tiyeni tiilole kuti itifotokozele yeka. Vizindikilo vinyinji vamene vupezeka m’buku ya Chivumbulutso, vufotokozewa soti m’mabuku ayakine a m’Baibo. Mwacisanzo, mneneli Danieli eona mensomphenya. Ndipo m’mensomphenya aya, eona “vilombo 4 vikulu-vikulu vamene venzofuma m’nyanja.” (Dan. 7:1-3) Danieli elemba kuti vilombo ivi vupanamila “mafumu” 4 kapena kuti maboma. (Ŵelengani Danieli 7:15-17.) Mfundo iyi yutiyavya kumvwisha kuti vilombo vufotokozewa m’buku ya Chivumbulutso vupanamila maboma.

⁵ Lomba, tiyeni tilaŵizhyane viyakine mwa vizindikilo vufotokozewa m’buku ya Chivumbulutso. Patucita izi, tione mwamene Baibo yutiyavyila kuziŵa tanthauzo ya vizindikilo ivi. Tiyambe mwa kulaŵizhyana zokhuza vilombo. Coyamba, tione kuti vilombo ivi vupanamila cinji. Caciŵili, tiphunzile cati cikacitikile vilombo ivi. Ndipo posilizhyila, tione mwamene zocitika izi zutikhuzila.

6. Kansi cilombo ca mitu 7 cufotokozewa pa Chivumbulutso 13:1-4 cupanamila cinji?

⁶ Kansi cilombo ca mitu 7 cupanamila cinji? (Ŵelengani Chivumbulutso 13:1-4.) Mavesi aya yoonesha kuti cilombo ici cuoneka monga ni kaingo koma cili na mendo monga ni ya cimbalangondo na pakamwa monga ni pa nkhalamu ndipo cili na nsengo 10. Vilombo 4 vufotokozewa mu Danieli caputa 7, vili soti na maonekedwe amozimozi. Koma m’buku ya Chivumbulutso maonekedwe aya yali tyala m’cilombo cimozi, osati m’vilombo 4 vosiyanasiyana. Cilombo ici cupanamila lini tyala boma imozi olo ulamulilo umozi wamphamvu. Mtumwi Yohane elaŵila kuti cilombo ici cepasiwa ulamulilo “pa ŵanthu a fuko iliyonse, mtundu ulionse, cilaŵilo ciliconse na calo ciliconse.” N’zoonekelatu kuti cilombo ici cili na mphamvu ngako kupambana mphamvu zunkhala na ulamulilo wa calo cimozi. (Chiv. 13:7) Tetyo, tingakambe kuti cilombo ici cupanamila maboma yonse yamene yankhala yolamulila mtundu wa ŵanthu kufwika pano. *—Mla. 8:9.

7. Kansi mutu ulionse pa mitu 7 ya cilombo upanamila cinji?

⁷ Kansi mutu ulionse pa mitu 7 ya cilombo upanamila cinji? Lemba ya Chivumbulutso caputa 17 yutiyavya kupeza yankho ya konsho iyi cifukwa yufotokoza mwacuonekela cilombo cutomolewa pa Chivumbulutso caputa 13. Lemba ya Chivumbulutso 17:10 yulaŵila kuti: “Ndipo pali mafumu 7. Mafumu 5 apona, imozi ilipo ndipo iyakine ikaliyofwika. Koma ikafwika yufunika kunkhala kanthawi katontho.” Pa maulamulilo yonse yamene Satana  wankhala oseŵenzesha, maulamulilo 7 yolinganizhyiwa na “mitu” cifukwa ni yamphamvu ngako kupambana maboma ayakine onse. Ulamulilo wa maboma aya wankhala ukhuza atumiki a Mulungu m’njila zosiyanasiyana. Pofwika m’nthawi ya mtumwi Yohane, n’kuti maulamulilo 5 yamphamvu ngako pacalo conse yalamulilako kale. Maulamulilo aya yenze: Iguputo, Asuri, Babulo, Mediya na Perisiya koma soti Girisi. Ulamulilo wa namba 6 wamene wenze ulamulilo wa Roma, wenze ukalulamulila pa nthawi yamene mtumwi Yohane eona mensomphenya aya. Lomba kansi ni ulamulilo wotyani wamene wenze kuzonkhala wa namba 7 koma soti wosilizhyila?

8. Kansi mutu wa namba 7 wacilombo upanamila cinji?

⁸ Lomba, tiyeni tione mwamene maulosi opezeka m’buku ya Danieli yotiyavyila kuzindikila mutu wa namba 7 wa cilombo. Kansi ni ulamulilo wamphamvu wotyani wamene wankhala ulamulila “m’siku ya Asikulu,” kapena kuti m’masiku ŵano osilizhya? (Chiv. 1:10) Ni mgwilizano wa United Kingdom na United States of America, kapena kuti Anglo-America. Tetyo, tingakambe kuti ulamulilo uyu niye mutu wa namba 7 wa cilombo cufotokozewa pa Chivumbulutso 13:1-4.

9. Kansi cilombo ca “nsengo ziŵili monga ni mwana wa mbelele” cupanamila cinji?

⁹ Lemba ya Chivumbulutso caputa 13 yufotokoza kuti mutu wa namba 7 wamene ni ulamulilo wa Anglo-America, upanamiliwa soti na cilombo ca “nsengo ziŵili monga mwana wa mbelele koma ceyamba kulaŵila monga ni cinjoka.” Cilombo ici “cenzocita zizindikilo zikulu-zikulu cakuti cecitisha mulilo kupona pacalo kufumila kululu apo n’kuti ŵanthu ololesha.” (Chiv. 13:11-15) M’Chivumbulutso caputa 16 na 19, cilombo ici cuitiwa kuti “mneneli wawenye.” (Chiv. 16:13; 19:20) Ndipo Danieli ekamba zolinganako na izi. Yove elaŵila kuti ulamulilo wa Anglo-America wenze kuzoleta “cionongeko cikulu.” (Dan. 8:19, 23, 24) Izi niye zecitika pa Nkhondo Yaciŵili ya Pacalo Conse. Mabomba yaŵili yamphamvu ngako yamene yecitisha kuti nkhondo iyi isile, yepangiwa na asayansi a ku Britain na America. Tetyo, mwa kupanga mabomba aya tingalaŵile kuti ulamulilo wa Anglo-America wecitisha “mulilo kuponela pacalo kufumila kululu.”

10. Kansi “cifanizilo ca cilombo” cupanamila cinji? (Chivumbulutso 13: 14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Pavuli pake, mtumwi Yohane eona cilombo ciyakine. Cilombo ici cenzooneka monga ni cilombo ca mitu 7, koma cove cenze cisweta. Cilombo ici cuitiwa kuti ni “cifanizilo ca cilombo” ndipo cutomolewa soti kuti ni “mfumu ya namba 8.” * (Ŵelengani Chivumbulutso 13:14, 15; 17: 3, 8, 11.) M’mensomphenya aya, mtumwi Yohane eona kuti “mfumu” iyi yeonekela. Pavuli pake yesoŵa ndipo m’kuluta kwa nthawi yeonekela soti. Izi zutionesha bwino kuti cilombo ici cupanamila bungwe ya United Nations yamene yucilikiza maulamulilo ya pacalo conse. Poyamba, bungwe iyi yenzoziŵika na zina yakuti League of Nations. Pavuli pake, yesoŵa pa Nkhondo Yaciŵili ya Pacalo Conse. M’kuluta kwa nthawi yeonekela soti ndipo yeyamba kuziŵika kuti United Nations. Bungwe iyi yankhalapo mpaka pano.

11. Kansi maboma ocitanji, ndipo ndaŵa yanji tufunika lini kuŵayopa?

¹¹ Cifukwa ca wenye wakulaŵila, maboma ya pacalo yolimbikisha ŵanthu kususha Yehova na atumiki ŵake. Mophiphilisila tingakambe kuti ‘osonkhanisha mafumu a pacalo conse’  ku nkhondo ya Aramagedo, yamene ni “siku ikulu ya Mulungu Wamphamvuzonse.” (Chiv. 16:13, 14, 16) Koma seo tufunika lini kuŵayopa cifukwa Yehova Mulungu wasu akacitepo kanthu kamangu kuti apulumuse atumiki ŵake.​—Ezek. 38:21-23.

12. N’cinji cati cikacitikile vilombo vonse?

¹² N’cinji cati cikacitikile vilombo vonse ivi? Lemba ya Chivumbulutso 19:20 yulaŵila kuti: “Cilombo camene ico cekatiwa pamozi na mneneli wawenye, wamene ecita vizindikilo pamenso pa cilombo. Vizindikilo ivi esoŵesha navo olandila cizindikilo ca cilombo na olambila cifanizilo cake. Akali na moyo, onse aŵili eponyewa m’nyanja ya mulilo na sulufule.” Izi zuonesha kuti maboma amene ni adani a Mulungu, akaonongewe pa nthawi yakuti akalulamulila.

13. Kansi Akhristu okumana na vuto yotyani?

¹³ Kansi izi zutikhuza tyani? Monga Akhristu, tufunika kunkhala okhulupilika kwa Mulungu nocilikiza Ufumu wake. (Yoh. 18:36) Kuti ticite izi, tufunika kupewa kutolako mbali m’zandale. Kucita izi n’kupepu lini cifukwa azandale ofuna kuti tikoŵacilikiza kupitila m’zokamba na zocita zasu. Ŵala amene ogonja noyamba kucilikiza zandale, olandila cizindikilo ca cilombo. (Chiv. 13:16, 17) Ndipo onse amene olandila cizindikilo ici, opitilizhya lini kunkhala pa ushamwali na Yehova ndipo akalandile lini moyo wosasila. (Chiv. 14:9, 10; 20:4) Tetyo, tufunika kupitilizhya kupewa kutolako mbali m’zandale olo kuti a boma atikakamizhye tyani.

14. Molingana na Chivumbulutso 17:3-5, kansi mtumwi Yohane eona zinthu zodabwisa zotyani?

¹⁴ Mtumwi Yohane efotokoza soti za mensomphenya ayakine amene ‘emucitisha cidwi ngako.’ Yove eona munakazi wamene enze ekwela pamsana pa cimozi mwa vilombo ivi voyofya. (Chiv. 17:1, 2, 6) Munakazi uyu, ni “hule ikulu” ndipo oitiwa kuti “Babulo Mkulu.” Yove ocita “dama” na “mafumu ya pacalo.”​—Ŵelengani Chivumbulutso 17:3-5.

15-16. Kansi “Babulo Mkulu” n’cinji, ndipo tuziŵa tyani?

¹⁵ Kansi “Babulo Mkulu” ni ŵani? Tinganene lini kuti munakazi uyu opanamila boma iliyonse cifukwa buku ya Chivumbulutso yufotokoza kuti ocita dama na asogoleli a zandale a pacalo. (Chiv. 18:9) Ndipo buku ya Chivumbulutso yulaŵila kuti munakazi uyu ekwela pamsana pa cilombo. Izi zuonesha kuti yove niye osogolela zocita za olamulila a pacalo. Kuyangizhyila apo, tinganene lini kuti yove opanamila amalonda a pacalo cifukwa buku ya Chivumbulutso yuŵatomola mwacindunji kuti ni “amalonda oyendayenda a pacalo.”​—Chiv. 18:11, 15, 16.

¹⁶ M’Baibo, mau akuti “hule” yoseŵenzeshewa pofotokoza za ŵanthu amene ooneka kuti olambila Mulungu koma pa nthawi imozimozi olambila mafano olo kucita zinthu za m’calo. (1 Mbi. 5:25; Yak. 4:4) Mosiyana na izi, ŵala amene olambila Mulungu m’njila yovomelezhyeka, Baibo yuŵafotokoza kuti ni “atuŵa” olo kuti “ndola.” (2 Akor. 11:2; Chiv. 14:4) Mzinda wakale wa Babulo wenze likulu ya kulambila kwawenye. Tetyo, Babulo Mkulu opanamila kulambila kwawenye kwa mtundu ulionse, kapena kuti vipembezo vonse vawenye.​—Chiv. 17:5, 18; onani nkhani ya pa jw.org m’Chichewa yakuti “Kodi Babulo Wamkulu N’chiyani?”

17. N’cinji cati cikacitikile Babulo Mkulu?

¹⁷ Kansi n’cinji cati cikacitikile Babulo Mkulu? Lemba ya Chivumbulutso 17:16, 17 yulaŵila kuti: “Nsengo 10 zawaona koma soti cilombo zikazondane nayo hule, zikaiononge noisiya cinthaku, zikalye minyomfu yake na kuinyekesha pa mulilo. Pakuti Mulungu eika  izi m’mitima yao kuti zicite monga mwa maganizo ŵake.” Yehova akacitishe olamulila a vyalo kuti akalimbikishe cilombo cisweta, camene ni bungwe ya United Nations, kuti cikaukile vipembezo vonse vawenye noviononga.​—Chiv. 18:21-24.

18. Kansi tingaoneshe tyani kuti tucilikiza lini Babulo Mkulu?

¹⁸ Kansi izi zutikhuza tyani? Tufunika kuoneshesha kuti “kulambila kwasu ni kutuŵa koma soti n’kosaipishiwa kwa Mulungu.” (Yak. 1:27) Tufunika lini kukhulupilila viphunziso vawenye, kucita vikondwelelo va cikunja, kuloŵelela m’nkhalidwe ya ciwelewele olo kucita zamizimu, cifukwa zinthu izi zusonkhezelewa na Babulo Mkulu. Kuyangizhyila apo, tufunika kupitilizhya kucenjezhya ŵanthu kuti ‘afume m’Babulo Mkulu’ kuti asayaŵane naye macimo ŵake.​—Chiv. 18:4.

19. Kansi “cinjoka cikulu cisweta” cupanamila ŵani?

¹⁹ M’mensomphenya, mtumwi Yohane eona soti “cinjoka cikulu cisweta.” (Chiv. 12:3) Cinjoka ici culimbana na Yesu koma soti angelo ŵake. (Chiv. 12:7-9) Kuyangizhyila apo, cuukila atumiki a Mulungu, ndipo niye cupasa mphamvu asogoleli azandale. (Chiv. 12:17; 13:4) Kansi cinjoka ici cupanamila ŵani? Baibo yulaŵila kuti ni “njoka yakale, yoitiwa kuti Maleŵania na Satana.” (Chiv. 12:9; 20:2) Satana niye msogoleli wa adani onse a Yehova.

20. N’cinji cati cikacitikile cinjoka?

²⁰ Kansi n’cinji cati cikacitikile cinjoka? Lemba ya Chivumbulutso 20:1-3 yulaŵila kuti mngelo akaponye Satana ku mphompho. Izi zikankhale monga kuti waikiwa m’jele. Ndipo akokwanisha lini ‘kusokoneza ŵanthu pacalo mpaka vyaka 1,000 vikapite.’ Posilizhyila pake, Satana na viŵanda vake akaponyewe “m’nyanja ya mulilo na sulufule.” Izi zutanthauza kuti akaonongewe mpaka kale-kale. (Chiv. 20:10) Ganizilani tyala mwati ukankhalile umoyo m’calo muliye Satana na viŵanda vake.

21. Ndaŵa yanji tufunika kusangalala na zinthu zataphunzila m’buku ya Chivumbulutso?

²¹ N’zolimbikisha ngako kuziŵa tanthauzo ya vizindikilo vupezeka m’buku ya Chivumbulutso. Nkhani ino, yatiyavya kuziŵa adani a Yehova na zati zikaŵacitikile. Kulaŵila cendi, “wodala ni munthu wamene oŵelenga mokuwa koma soti ŵanthu amene akumvwa mau a ulosi uyu.” (Chiv. 1:3) Lomba kansi ni madaliso otyani yati akalandile atumiki okhulupilika a Mulungu pavuli pakuti adani a Mulungu aonongewa? Nkhani yokonkhapo ikayankhe konsho iyi.