1. Ni mfundo yotonthoza yotyani yamene Yehova ephunzisa Abulahamu?

 VYAKA vinyinji kuvuli, Mulungu eseŵenzesha mngelo pouzhya Abulahamu kuti enze kuzoononga mizinda ya Sodomu na Gomora. Izi zenze zovuta kwa Abulahamu kuti azimvwishe olo kuti enze na cikhulupililo cotang’a pa Mulungu. Yove ekonsha kuti: “N’cendi kuti muononge olungama pamozi na aipa? . . . Nimwe Woweluza wa calo conse. Kansi mucite lini cilungamo?” (Gen. 18:​23-33) Moleza mtima, Yehova eyavya shamwali wake Abulahamu kuphunzila mfundo yofunika ngako yakuti Mulungu angaononge lini ŵanthu olungama. Mfundo iyi yutilimbikisha notitonthoza nase masiku ŵano.

2. Ndaŵa yanji tingankhale osimikizhya kuti nthawi zonse Yehova akaweluza ŵanthu, ocita zinthu mwacilungamo koma soti mwacifundo?

² Kansi tingasimikizhye tyani kuti ciweluzo ca Yehova n’colungama koma soti cacifundo? N’cifukwa cakuti tuziŵa kuti “Yehova oona mu mtima” mwa ŵanthu. (1 Sam. 16:7) Ndipo oziŵa “bwino mtima wa munthu aliyense.” (1 Maf. 8:39; 1 Mbi. 28:9) Ici n’cendi cosangalasa ngako. Yehova ni wanzelu ngako kupambana seo. Tetyo, ni nthawi lini zonse patingamvwishe cifukwa cake opanga zosankha ziyakine. Niye cifukwa cake mtumwi Paulo elemba zokhuza Yehova Mulungu kuti: “Ziweluzo zake n’zovuta kuzimvwisha.”—Aro. 11:33.

3-4. Kansi nthawi ziyakine tingazikonshe kuti tyani, ndipo tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino? (Yohane 5:​28, 29)

³ Olo kuti tuziŵa kuti Yehova ocita zinthu zoyenela nthawi zonse, nthawi ziyakine tingankhale na makonsho olingana na yeenze nayo Abulahamu. Tingazikonshe kuti: ‘Kansi n’zokwanishika  kuti ŵanthu ŵeciononga Yehova, monga ni a ku Sodomu na Gomora kuti akankhale soti na moyo? Kansi n’zokwanishika kuti ayakine mwa ove ‘akaukishiwe . . . monga osalungama’?’—Mac. 24:15.

⁴ Tiyeni tilaŵizhyaneko soti zatukhulupilila pa nkhani yokhuza ciukililo. Calombapano, tecinja kamvwidwe kasu pa nkhani ya ŵanthu ati “akauke kuti alandile moyo” na ati “akauke kuti aweluziwe.” a (Ŵelengani Yohane 5:​28, 29.) Kamvwidwe aka kacitisha kuti pankhale soti masinthidwe ayakine ati tilaŵizhyane m’nkhani ino koma soti m’nkhani yokonkhapo. Ponena za ziweluzo zolungama za Yehova, coyamba tilaŵizhyane zinthu zatisaziŵa ndipo pavuli pake tilaŵizhyane zatuziŵa.

ZINTHU ZATISAZIŴA

5. Kansi zofalisa zasu za m’nthawi yakuvuli zenzolaŵilanji ponena za ŵanthu ŵeciononga Yehova mu mizinda ya Sodomu na Gomora?

⁵ M’nthawi zakuvuli, kupitila m’zofalisa zasu tefotokozapo zucitikila ŵanthu amene Yehova oŵaweluza kuti ni osalungama. Telaŵila kuti ŵanthu monga a ku Sodomu na Gomora, aliye ciyembekezo cakuti akaukishiwe msogolo. Koma pavuli pofufuza mosamala noipemphelela nkhani iyi, taona kuti tingalaŵile lini mosimikizhya kuti zili teti. Ndaŵa yanji?

6. Ni visanzo viyakine votyani vuonesha ziweluzo za Yehova pa ŵanthu osalungama, ndipo tuziŵa lini cinji?

⁶ Ganizilani izi. M’Baibo muli nkhani zosiyanasiyana zamene zufotokoza ziweluzo za Yehova pa ŵanthu osalungama. Mwacisanzo, Yehova eononga munthu aliyense kucoselako tyala Nowa na banja yake pa Cigumula. Ndipo eseŵenzesha Aisiraeli poononga mitundu 7 ya ŵanthu amene enzonkhala m’Calo Colonjezewa. Kuyangizhyila apo, eseŵenzesha mngelo m’mozi popaya masoja 185,000 ŵa Asuri pa usiku tyala umozi. (Gen. 7:23; Deut. 7:​1-3; Yes. 37:​36, 37) Pa vocitika voteti, kansi Baibo yutiuzhya momvwika bwino kuti Yehova epanga cosankha cakuti munthu aliyense aonongewe mpaka kale-kale na kuti akaukishiwe lini? Yai. Ndaŵa yanji talaŵila teti?

7. Kansi tuziŵa lini cinji ponena za ŵanthu amene eonongewa pa Cigumula olo ŵala epaiwa na Aisiraeli m’calo ca Kanani? (Onani pacikuto.)

⁷ M’visanzo vatatomola, tuziŵa lini mwamene Yehova eweluzila munthu aliyense payeka. Tuziŵa lini soti ngati ŵanthu amene epaiwa enze na mwai wophunzila zokhuza Yehova nolapa. Ponena za nthawi ya Cigumula, Baibo yulaŵila kuti Nowa enze ‘mlaliki wa cilungamo.’ (2 Pet. 2:5) Koma yulaŵila lini kuti Nowa peenzomanga cingalawa cikulu, enzoyesa soti kulalikila munthu aliyense pacalo. Molingana na izi, tuziŵa lini soti ngati ŵanthu onse aipa amene enzonkhala m’calo ca Kanani enze na mwai wophunzila zokhuza Yehova nocinja umoyo wao.

8. Kansi tuziŵa lini cinji ponena za ŵanthu a ku Sodomu na Gomora?

⁸ Nanga tyani za ŵanthu amene epaiwa pamene Yehova enzoononga mizinda ya Sodomu na Gomora? Munthu wolungama Loti, enzonkhala pakati pao. Koma kansi tuziŵa kuti Loti eŵalalikila onse? Yai. N’cendi kuti ove enze ŵanthu aipa. Koma kansi aliyense wa ove enzoziŵa coyenela na cosayenela? Cuoneka kuti niye lini mwezenzele. Kumbukilani zayulaŵila Baibo ponena za gulu ya analume amene enzofuna kulala mwacikakamizo alwendo amene enze ewela ku ng’anda kwa Loti. Baibo yulaŵila kuti pa gulu iyi penze “acilumbwana na acikulile.” (Gen. 19:4; 2 Pet. 2:7) Koma kansi tuziŵa kuti Yehova Mulungu wamene ni wacifundo epanga cosankha cakuti paliye aliyense wati akaukishiwe? Yai, tingalaŵile lini  tetyo. N’cendi kuti Yehova euzhya Abulahamu kuti m’mizinda umu mwenzeve olo ŵanthu 10 olungama. (Gen. 18:32) Tetyo, cifukwa cakuti enze osalungama, penze poyenela kuti Yehova aŵaononge cifukwa ca vocita vao viipa. Koma kansi tingalaŵile mosimikizhya kuti paliye aliyense wa ove wati akaukishiwe pa “kuuka . . . kwa osalungama?” Yai, tingalaŵile lini mosimikizhya!

9. Kansi tuziŵa lini cinji ponena za Solomo?

⁹ Pali soti nkhani ziyakine za m’Baibo zokhuza ŵanthu amene poyamba enze olungama koma pavuli pake, enkhala osalungama. M’mozi mwa ŵanthu aŵa ni Mfumu Solomo. Yove ephunzisiwa bwino njila za Yehova ndipo Yehova emudalisa ngako. Koma pavuli pake, eyamba kulambila milungu yawenye. Macimo ŵake ekalifya Yehova ndipo ecitisha soti kuti Aisiraeli akumane na mavuto kwa vyaka vinyinji. N’cendi kuti Malemba olaŵila kuti Solomo peecifwa “eikiwa m’manda mumzinda wa Davide ausuwake,” amene enze m’mozi mwa analume okhulupilika. (1 Maf. 11:​5-9, 43; 2 Maf. 23:13) Koma tyala cifukwa cakuti Baibo yulaŵila izi, kansi zutanthauza kuti Yehova akaukishe Solomo? Baibo yulaŵila lini tetyo. Ayakine angaganize kuti Solomo akaukishiwe cifukwa cakuti Baibo yulaŵila kuti “munthu wamene wafwa onkhala lini soti na mlandu wa macimo ŵake.” (Aro. 6:7) Zayulaŵila Baibo n’zacendi. Koma izi zutanthauza lini kuti onse amene ecifwa akaukishiwe. Ciukililo ni mphaso yofumila kuli Mulungu wacikondi. Yove opeleka mphaso iyi kuli ŵanthu ŵakufuna kupasa mwai womutumikila, mpaka kale-kale. (Yobu 14:​13, 14; Yoh. 6:44) Kansi Solomo akalandile mphaso iyi? Yehova niye oziŵa yankho, seo tuziŵa lini. Koma catuziŵa n’cakuti Yehova akacite zinthu zoyenela.

ZINTHU ZATUZIŴA

10. Kansi Yehova akumvwa tyani pa nkhani yoononga ŵanthu? (Ezekieli 33:11) (Onani soti cithunzithunzi.)

¹⁰ Ŵelengani Ezekieli 33:11. Yehova otiuzhya mwakumvwila pa nkhani yoweluza ŵanthu. Molingana na zecilemba mneneli Ezekieli, mtumwi Petulo elaŵila kuti “Yehova . . . ofuna lini kuti aliyense akaonongewe.” (2 Pet. 3:9) Mau aŵa otitonthoza. Tuziŵa kuti Yehova angaononge lini munthu mpaka kale-kale paliye cifukwa comvwika. Yove ali na cifundo cikulu ndipo oonesha cifundo ici nthawi zonse ngati n’poyenela.

11. Kansi ni ŵani ati akaukishiwe lini, ndipo tuziŵa tyani?

¹¹ Kansi tuziŵa cinji ponena za ŵanthu ati akaukishiwe lini? Baibo yufotokozako tyala visanzo vitontho. b Yesu eonesha kuti Yudasi Isikariyoti akaukishiwe lini. (Mko. 14:21; onani soti Yohane 17:12 na manosi ophunzilila m’Baibo ya Cizungu.) Yudasi ecitila lona kupandukila Yehova Mulungu na Mwana wake. (Onani Maliko 3:29 na manosi ophunzilila m’Baibo ya Cizungu.) Molingana na izi, Yesu elaŵila kuti ayakine mwa asogoleli a vipembezo amene enzomususha, akaukishiwe lini. (Mat. 23:33; onani Yohane 19:11 na manosi ophunzilila m’Baibo ya Cizungu a mutu wakuti “the man.”) Ndipo mtumwi Paulo ecenjezhya kuti ŵanthu ampatuko amene enze osalapa akaukishiwe lini.—Aheb. 6:​4-8; 10:29.

12. Kansi tuziŵa cinji ponena za cifundo ca Yehova? Fotokozani visanzo.

¹² Lomba kansi tuziŵanji ponena za cifundo ca Yehova? Kansi waonesha tyani kuti “ofuna lini kuti aliyense akaonongewe”? Ganizilani mwecioneshela cifundo kuli ŵanthu ayakine amene ecita macimo akulu-akulu. Mfumu Davide ecita macimo akulu monga cigololo nopaya munthu. Koma pecilapa, Yehova emuonesha  cifundo mwa kumukhululukila. (2 Sam. 12:​1-13) Mfumu Manase ecita vinthu viipa vinyinji mu umoyo wake. Olo n’tetyo, Yehova emuonesha cifundo ndipo emukhululukila cifukwa cakuti elapa. (2 Mbi. 33:​9-16) Visanzo ivi vutikumbusha kuti Yehova oonesha cifundo nthawi zonse ngati waona kuti pali cifukwa cabwino cocitila izi. Yove akaukishe ŵanthu oteti cifukwa ove ezindikila macimo ŵao ndipo elapa.

13. (a) Ndaŵa yanji Yehova eonesha cifundo kuli ŵanthu a ku Nineve? (b) Kansi Yesu elaŵilanji ponena za ŵanthu a ku Nineve?

¹³ Tuziŵa soti mwamene Yehova eoneshela cifundo ŵanthu a ku Nineve. Mulungu euzhya Yona kuti: “Naona vinthu viipa vakucita.” Koma pecilapa macimo ŵao, mwacifundo Yehova eŵakhululukila. Yove eonesha cifundo cikulu ngako kupambana Yona. Mulungu ekumbusha mneneli wake wamene enze ekalipa kuti Anineve aŵa “enzoziŵa lini kusiyanisha zoyenela na zolakwika.” (Yona 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Pavuli pake, Yesu eseŵenzesha cisanzo ici pophunzisa zokhuza cilungamo na cifundo ca Yehova. Yesu elaŵila kuti Anineve amene elapa “akauke pa Siku ya Ciweluzo.”—Mat. 12:41.

14. Kansi mau akuti “Anineve akauke pa Siku ya Ciweluzo” otanthauzanji?

¹⁴ Kansi mau akuti “Anineve akauke pa Siku ya Ciweluzo” otanthauzanji? Yesu ephunzisa kuti ŵanthu ayakine “akauke kuti aweluziwe.” (Yoh. 5:29) Apa, Yesu enzotanthauza ciukililo cati cikacitike mu Ulamulilo wake wa Vyaka 1,000 pamene magulu onse aŵili, “olungama na osalungama” akaukishiwe. (Mac. 24:15) Ŵanthu osalungama “akauke kuti aweluziwe.” Izi zutanthauza kuti pavuli pakuti aukishiwa, Yehova na Yesu akoona ngati ove akokonkha noseŵenzesha zinthu zati akophunzila. Ngati munthu wa ku Nineve wati akaukishe akakane kuyamba kukatizhyana na kulambila kutuŵa, Yehova akamulole lini kuti akapitilizhye kunkhala na moyo. (Yes. 65:20) Koma kwa ŵala onse ati akasankhe kutumikila Yehova mokhulupilika, akankhale na mwai wonkhala na moyo mpaka kale-kale.—Dan. 12:2.

15. (a) Ndaŵa yanji tufunika kupewa kulaŵila kuti paliye aliyense eonongewa mu mizinda ya Sodomu na Gomora ati akaukishiwe? (b) Kansi tingamvwishe tyani mau opezeka pa Yuda 7? (Onani kabokosi kakuti “ Kansi Yuda Etanthauza Cinji?”)

¹⁵ Ponena za ŵanthu a ku Sodomu na Gomora, Yesu elaŵila kuti pa “Siku ya Ciweluzo”  zinthu zikankhale zipepu kuli ove kupambana kwa ŵala amene emukana pamozi na zinthu zeenzophunzisa. (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luka 10:12) Kansi etanthauzanji? Apa, payakine tingaganize kuti Yesu enzoseŵenzesha mau okokomeza. Koma enzoseŵenzesha lini mau okokomeza monga ni mwecicitila ponena za ŵanthu a ku Nineve. . c M’malo mwake, enzotanthauza zenizeni zokhuza umoyo wao. “Siku ya Ciweluzo” yecilaŵila apa ni imozimozi na yecilaŵila ponena za ŵanthu a ku Nineve. Molingana na ŵanthu a ku Nineve, ŵanthu a ku Sodomu na Gomora enzocita vinthu viipa. Koma ŵanthu a ku Nineve enze na mwai wolapa. Kuyangizhyila apo, kumbukilani zecilaŵila Yesu ponena za ŵanthu ati “akauke kuti aweluziwe.” Ŵanthu aŵa akayangizhyilepo ŵala amene “enzocita vinthu viipa.” (Yoh. 5:29) Tetyo, cuoneka kuti ayakine mwa ŵanthu a ku Sodomu na Gomora akaukishiwe. Ndipo tikankhale na mwai woŵaphunzisa zokhuza Yehova na Yesu Khristu.

16. Kansi tuziŵa cinji ponena za mwamene Yehova akapangile cosankha cakuti ni ŵani ati akaukishiwe? (Yeremiya 17:10)

¹⁶ Ŵelengani Yeremiya 17:10. Mu vesi iyi tuŵelenga zatuziŵa zokhuza mwamene Yehova oweluzila ŵanthu. Nthawi zonse, yove ‘ofufuza mtima na maganizo a mkati mwa mtima wa munthu.’ Ponena za ciukililo ca msogolo, Yehova ‘akacitile zinthu munthu aliyense kulingana na zocita zake.’ Yehova akacite zinthu motang’a mtima ngati n’pofunikila ndipo akacite zinthu mwacifundo ngati n’poyenelela. Tetyo, tufunika lini kulaŵila kuti munthu muyakine akaukishiwe lini ngati tiliye umboni wa m’Baibo.

“WOWELUZA WA CALO CONSE” AKACITE “CILUNGAMO”

17. N’cinji cati cikacitikile ŵanthu amene ecifwa?

¹⁷ Kuyambila tyala pa nthawi pamene Adamu na Eva ekatizhyana na Satana nopandukila Yehova Mulungu, ŵanthu mabiliyoni anyinji afwa. ‘Imfwa ni mdani’ mkulu. (1 Akor. 15:26) Kansi pali ciyembekezo cotyani ponena za ŵanthu ecifwa? Ciŵelengelo citontho ca a 144,000 ca okonkha a Khristu okhulupilika,  akaukishiwe kuti akankhale na moyo wosafwa kululu. (Chiv. 14:1) Ndipo ciŵelengelo cikulu ca analume na anakazi okhulupilika amene enzokonda Yehova, akankhale pa gulu ya ŵanthu ati ‘akauke . . .monga olungama.’ Kuyangizhyila apo, akankhale na moyo pacalo mpaka kale-kale ngati akapitilizhye kunkhala olungama pansi pa Ulamulilo wa Khristu wa Vyaka 1,000 pa ciyeso cosilizhyila. (Dan. 12:13; Aheb. 12:1) Pa nthawi imozimozi, ŵanthu “osalungama” kuyangizhyilapo ŵala amene aliyotumikilepo Yehova olo ŵala amene “enzocita vinthu viipa,” akapasiwe mwai wakuti akacinje umoyo wao nonkhala atumiki okhulupilika a Mulungu. (Luka 23:​42, 43) Olo n’tetyo, ŵanthu ayakine enze aipa ngako ndipo enze osimikizhya kupandukila Yehova na colinga cake. Izi zecitisha kuti Yehova apange cosankha cakuti akaŵaukishe lini.—Luka 12:​4, 5.

18-19. (a) Ndaŵa yanji tingankhale na cidalilo pa ziweluzo za Yehova pa ŵanthu amene ecifwa? (Yesaya 55:​8, 9) (b) Kansi tikalaŵizhyane cinji m’nkhani yokonkhapo?

¹⁸ Kansi tingankhale osimikizhya kuti ngati Yehova waweluza ŵanthu, opanga cosankha coyenela nthawi zonse? Eee. Monga ni mwecimvwishishila Abulahamu, Yehova ni “Woweluza wa calo conse” wamene ni wacifundo, wangwilo koma soti wanzelu zonse. Yove waphunzisa Mwana wake nomupasa udindo woweluza munthu aliyense. (Yoh. 5:22) Onse aŵili, Yehova na Mwana wake oziŵa zili mu mtima mwa munthu aliyense. (Mat. 9:4) Tetyo, nthawi zonse akaweluza munthu, ‘ocita zinthu zoyenela.’

¹⁹ Tiyeni tinkhale osimikizhya kukhulupilila Yehova na zosankha zonse zakupanga. Tuzindikila kuti seo nise osayenelela kuweluza ŵanthu, koma yove niye woyenelela. (Ŵelengani Yesaya 55:​8, 9.) Tetyo, mwacidalilo tusiya ziweluzo zonse kuli yove na Mwana wake wamene oonesha cilungamo na cifundo monga ni Ausuwake, Yehova. (Yes. 11:​3, 4) Lomba kansi tingalaŵilenji ponena za ziweluzo za Yehova na Yesu pa nthawi ya cisauso cikulu? Kansi ni zinthu zotyani zatisaziŵa? Ndipo ni zinthu zotyani zatuziŵa? Nkhani yokonkhapo ikayankhe makonsho aŵa.