Skip to content

Skip to table of contents

NKHANI YOPHUNZILA 45

Pitilizhyani Kuonesha Nkhalidwe ya Kuwama Mtima

Pitilizhyani Kuonesha Nkhalidwe ya Kuwama Mtima

“Mukooneshana kuwama mtima kosasila na cifundo.”—ZEK. 7:9.

NYIMBO 107 Tolelani Cikondi ca Mulungu

ZATI TIPHUNZILE *

1-2. Ndaŵa yanji tufunika kuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima ku ŵanthu ayakine?

NDAŴA yanji tufunika kuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima ku ŵanthu ayakine? Mau aŵa amene opezeka m’buku ya Miyambo, angatiyavye kuyankha konsho iyi: “Usasiye kuwama mtima na kukhulupilika . . . Ngati ucita izi, Mulungu na ŵanthu akokuwamila mtima ndipo akokuona kuti niwe wozindikila.” “Munthu wamene oonesha kuwama mtima kosasila opindulisha moyo wake.” Ndipo “munthu wamene ofunafuna cilungamo na kuwama mtima kosasila akapeze moyo.”—Miy. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

2 Mavesi aya, yotionesha vifukwa vitatu vatufunikila kuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima ku ŵanthu ayakine. Coyamba, ngati tuwamila mtima ŵanthu ayakine, tunkhala amtengo wapatali m’menso mwa Mulungu. Caciŵili, ngati tuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima, tupeza madaliso pali lomba. Mwacisanzo, tunkhala pa ushamwali wotang’a na ŵanthu ayakine. Ndipo cacitatu, ngati tuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima, tikapeze madaliso msogolo, kuyangizhyilapo moyo wosasila. Kulaŵila cendi, tili na vifukwa vinyinji vufunika kutipangisha kumvwila malangizo a Yehova akuti: “Mukooneshana kuwama mtima kosasila na cifundo.”—Zek. 7:9.

3. Kansi tilaŵizhyane makonsho otyani m’nkhani ino?

3 M’nkhani ino, tilaŵizhyane mayankho a makonsho aya: Kansi ni ŵani ŵatufunika kuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima? Kansi tingaphunzile cinji kufumila m’buku ya Rute pa nkhani yoonesha kuwama mtima? Kansi tingaoneshe tyani nkhalidwe ya kuwama mtima masiku ŵano? Ndipo tingapeze madaliso otyani ngati tuonesha nkhalidwe iyi?

KANSI NI ŴANI ŴATUFUNIKA KUONESHA KUWAMA MTIMA?

4. Kansi tingatolele tyani cisanzo ca Yehova pa nkhani yoonesha kuwama mtima? (Maliko 10:29, 30)

4 Monga ni mwetephunzilila m’nkhani yapita, Yehova oonesha kuwama mtima ku atumiki ŵake cifukwa omukonda ndipo omutumikila mokhulupilika. (Dan. 9:4) Nase, tufunika ‘kutolela cisanzo ca Mulungu monga ŵana ŵake okondeka.’ (Aef. 5:1) Tetyo, tufunika kuyesayesa kuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima kuli akwasu na azilongosi mumpingo.—Ŵelengani Maliko 10:29, 30.

5-6. Fotokozani cisanzo cuonesha tanthauzo ya mau akuti “kukhulupilika.”

5 Kuti tikokwanisha kuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima kuli akwasu na azilongosi, tufunika kuziŵa zayutanthauza. Tetyo, kuti timvwishe tanthauzo ya mau akuti kuwama mtima, tiyeni tione kusiyana kulipo pakati pa mau aŵa na mau akuti kukhulupilika.

 6 Mwacisanzo, munthu wamene waseŵenza pa kampani imozi na imozi kwa vyaka vinyinji, oonewa monga ni wanchito wokhulupilika. Koma olo kuti munthu uyu angaseŵenze pa kampani iyi kwa vyaka vinyinji, zingacitike kuti yove oziŵa lini aneco a kampani ndipo angokatizhyana lini na malamulo onse a pa kampani iyi. Ndipo payakine munthu uyu angoikonda lini kampani iyi. Koma angoseŵenza mwakhama, tyala kuti akopeza ndalama. Yove angapitilizhye kuseŵenza pa kampani iyi mpaka pa nthawi yocita lithaya. Koma angaleke kuseŵenza ngati wapeza nchito ya ndalama zinyinji ku kampani iyakine.

7-8. (a) N’cinji cufunika kutisonkhezela kuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima ku ŵanthu ayakine? (b) Ndaŵa yanji tilaŵizhyane mavesi ayakine a m’buku ya Rute?

7  M’ndime 6, taona kuti munthu angoonesha nkhalidwe ya kukhulupilika, tyala cifukwa niye zakufunika kucita kuti zinthu zimuyendele bwino. Koma izi n’zosiyana na nkhalidwe ya kuwama mtima. Munthu oonesha kuwama mtima cifukwa cosonkhezelewa na cikondi osati pofuna kuti zinthu zimuyendele bwino. Ndaŵa yanji atumiki a Mulungu akale enzoonesha nkhalidwe ya kuwama mtima ku ŵanthu ayakine? Atumiki aŵa enzoonesha nkhalidwe iyi mosonkhezelewa na cikondi, osati cifukwa niye zeenzofunika kucita. Ganizilani cisanzo ca Mfumu Davide. Cifukwa ca cikondi ceenze naco, yove eonesha kuwama mtima kuli shamwali wake Yonatani olo kuti ausuwake a Yonatani enzofuna kuti amupaye. Vyaka vinyinji pavuli pakuti Yonatani wamwalila, Davide epitilizhya kuonesha kuwama mtima kwa Mefiboseti, wamene enze mwana wa Yonatani.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

8 Tingaphunzile soti zinyinji pa nkhani yoonesha kuwama mtima kufumila m’buku ya Rute. Kansi cisanzo cecionesha ŵanthu otomolewa m’buku iyi cingatiphunzise cinji pa nkhani yoonesha kuwama mtima? Nanga tingaseŵenzeshe tyani mfundo zili m’buku iyi patucita zinthu na akwasu na azilongosi mumpingo? *

KANSI TINGAPHUNZILE CINJI KUFUMILA M’BUKU YA RUTE PA NKHANI YOONESHA KUWAMA MTIMA?

9. Kansi Naomi ekumana na mavuto otyani?

9 M’buku ya Rute muli nkhani yokhuza Naomi, mpongozi wake Rute, na Boazi wamene enzoyopa Mulungu ndipo enze m’bululu wa mulume wa Naomi. Pa nthawi iyakine, ku Isiraeli kwenze cilala. Tetyo Naomi, mulume wake na ŵana ŵao aŵili ekukila ku Mowabu. Peenze ku Mowabu, mulume wa Naomi emwalila. M’kuluta kwa nthawi, ŵana ŵake aŵili elungula. Koma n’zomvwisha cisoni kuti nao emwalila. (Rute 1:3-5; 2:1) Izi zemufookesha ngako Naomi ndipo eyamba kuganiza kuti Yehova niye enzocitisha mavuto aŵa. Yove elaŵila kuti: “Kwanja ya Yehova yaniukila” “Wamphamvuzonse wacitisha moyo wangu kunkhala woŵaŵa.” “Ni Yehova wamene wanicitisha kunkhala wonyozeka. Ndipo ni Wamphamvuzonse wamene waniletela soka iyi.”—Rute 1:13, 20, 21.

10. Kansi Yehova ecitanji pecimvwa mau a Naomi?

10 Kansi Yehova ecitanji pecimvwa mau a Naomi? Yove aliyokhumudwe. M’malomwake, epitilizhya kumuonesha cikondi na cifundo. Yehova ecita izi cifukwa oziŵa kuti “mavuto opangisha munthu wanzelu kucita zinthu monga kuti aliye nzelu.” (Mla. 7:7) Naomi enzofunikila kuyavyiwa kuti azindikile kuti Yehova enze akalumukonda na kuti ni yove lini enzocitisha mavuto yecikumana nayo. Kansi Yehova emuyavya tyani? (1 Sam. 2:8) Yove esonkhezela Rute kuti aoneshe cikondi na kuwama mtima kuli Naomi. Mwacikondi, Rute emuyavya kuzindikila kuti Yehova enze akalumukonda. Kansi tuphunzilapo cinji pa cisanzo ca Rute?

11. N’cinji cusonkhezela akwasu na azilongosi kuti ayavye Akhristu ayao amene okumana na mavuto?

11 Kuwama mtima kutisonkhezela kuti tikoyavya Akhristu ayasu amene okumana na mavuto. Monga ni mwamene Rute epitilizhyila kunkhala pafupi na Naomi pa nthawi ya mavuto, akwasu na azilongosi mumpingo opitilizhya kuyavya Akhristu ayao amene okumana na mavuto. Ocita izi cifukwa oŵakonda ngako ndipo onkhala okonzeka kucita zilizonse zangakwanishe kuti aŵayavye. (Miy. 12:25; 24:10) Ngati tonse mumpingo tuyesayesa kucita izi, tuonesha kuti tukonkha malangizo yecilaŵila mtumwi Paulo akuti: “Laŵilani molimbikisha kuli a mtima wacisoni, yavyani ofooka, nkhalani oleza mtima ku ŵanthu onse.”—1 Ates. 5:14.

Tingalimbikishe Akhristu ayasu amene okumana na mavuto mwa kumvwishila mosamala pakutifotokozela mavuto ŵao (Onani ndime 12)

12. Kansi njila ikulu yatingayavyilemo akwasu na azilongosi amene okumana na mavuto ni yotyani?

12 Njila ikulu yatingayavyilemo akwasu na azilongosi amene okumana na mavuto, ni mwa kumvwishila mosamala pakutiuzhya mavuto yakupitamo noŵasimikizhyila kuti tuŵakonda. Yehova oyamikila ngako akaona zatucita poyavya atumiki ŵake. (Sal. 41:1) Lemba ya Miyambo 19:17, yulaŵila kuti: “Munthu wamene owamila mtima munthu wonyozeka okongolesha Yehova, ndipo akam’pase mphoto.”

Rute oyumilila kuti alutile pamozi na Naomi wamene ni mpongozi wake. Olipa owelela kwao ku Mowabu. Rute ouzhya Naomi kuti: “Kwati mulute, nane niye kwati nilute.” (Onani ndime 13)

13. Kansi Rute na Olipa epanga zosankha zosiyana zotyani, nanga Rute eonesha tyani nkhalidwe ya kuwama mtima? (Onani cithunzithunzi pacikuto.)

13 Tingamvwishishe soti tanthauzo ya kuwama mtima tikaganizila zecitika pavuli pakuti mulume wa Naomi na ŵana ŵake amwalila. Pecimvwa kuti “Yehova wakumbukila ŵanthu ŵake mwa kuŵapasa cakulya,” Naomi eganiza zowelela kwao ku Betelehemu. (Rute 1:6) Ndipo azipongozi ŵake aŵili, Olipa na Rute, enyamukila naye pamozi. Peenze m’njila, Naomi eŵacondelela katatu konse kuti awelele kwao ku Mowabu. Kansi azipongozi aŵa ecitanji? Baibo yulaŵila kuti: “Olipa, eŵakising’a apongozi ŵake ndipo ewelela kwao. Koma Rute eŵayumilila” ndipo ekana kuwelela. (Rute 1:7-14) Mwa kusankha kuwelela kwao, Olipa eonesha kuti emvwila malangizo a Naomi. Naye Rute enze na ufulu wowelela kwao, koma kuwama mtima kwemusonkhezela kuti asamusiye Naomi na colinga cakuti amuyavye. (Rute 1:16, 17) Yove epanga cosankha ici mosonkhezelewa na cikondi ceenze naco pa Naomi osati cifukwa niye zeenzofunika kucita. Zecicita Rute zeonesha kuti enze muweme mtima. Kansi tuphunzilapo cinji pa cisanzo ca Rute?

14. (a) Kansi akwasu na azilongosi otolela tyani cisanzo ca Rute? (b) Molingana na Aheberi 13:16, kansi Mulungu okondwela na nsembe zotyani?

14 Kuwama mtima kutisonkhezela kuti tikocita zonse zatingakwanishe kuti tiyavye Akhristu ayasu. Monga ni mweenzocitila atumiki a Yehova akale, akwasu na azilongosi masiku ŵano oonesha kuwama mtima kuli Akhristu ayao, kuyangizhyilapo na ŵala amene akaliyoŵaonapo. Mwacisanzo, akaziŵa kuti ku dela iyakine kwacitika masoka acilengedwe, ocitapo kanthu kamangu kuti apeleke thandizo. Ndipo akazindikila kuti Mkhristu muyakine mumpingo ali na vuto ya zacuma, ocitapo kanthu kamangu kuti amuyavye. Monga ni mwecicitila Akhristu a ku Makedoniya a m’vyaka 100 voyambilila, akwasu na azilongosi aŵa, oseŵenzesha mphamvu zao na cuma cao kuti ayavye olambila ayao amene okumana na mavuto. (2 Akor. 8:3) Mosakaikila, Yehova osangalala ngako akaona kuwama mtima kwakuonesha atumiki ŵake.—Ŵelengani Aheberi 13:16.

KANSI TINGAONESHE TYANI NKHALIDWE YA KUWAMA MTIMA MASIKU ŴANO?

15-16. N’cinji cuonesha kuti Rute eyumilila kuti ayavye Naomi?

15 Tingaphunzile mfundo zinyinji tikaona mwamene Rute eyavyila Naomi. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane ziyakine mwa mfundo izi.

16 Mukoŵayumilila. Rute peciyamba ulwendo woluta ku Betelehemu pamozi na Naomi, Naomi emucondelela kuti awelele kwao ku Mowabu. Koma Rute emuyumilila ndipo aliyovomele kuti awelele kwao. Kansi penkhala zofumapo zotyani? “Naomi peciona kuti Rute walimbikila kuti alutile naye pamozi, eleka kumuuzhya kuti awelele.”—Rute 1:15-18.

17. Kansi tufunika kucita cinji kuti tikwanishe kuyavya Akhristu amene okumana na mavuto?

17 Zatuphunzilapo: Tufunika kunkhala oleza mtima kuti tikwanishe kuyavya Akhristu amene okumana na mavuto. Mwacisanzo, kalongosi angokumana na mavuto ndipo tingankhale ofunishisha kuti timuyavye. * Payakine poyamba, kalongosi uyu angakane kulandila thandizo yasu. Koma kuwama mtima kufunika kutisonkhezela kuti tipitilizhye kumuyumilila kuti timuyavye. (Agal. 6:2) Tucita izi apo tili na cidalilo cakuti pa nthawi iyakine akavomele kulandila thandizo yasu.

18. Kansi Naomi elaŵila mau yotyani yamene sembe yemufookesha Rute?

18 Mukopewa kukhumudwa kamangu. Naomi na Rute pecifwika ku Betelehemu, Naomi euzhya ŵanthu akwao kuti: “Penecoka kuno nenze na vinthu vonse, koma Yehova wanizhyosha niliye kanthu.” (Rute 1:21) Ganizilani mwecimvwila Rute pecimvwa Naomi olaŵila mau aŵa. Rute ecita zilizonse zangakwanishe kuti amuyavye Naomi. Mwacisanzo, elila naye pamozi, emutonthoza, ndipo eyenda naye kwa masiku anyinji powelela ku Betelehemu. Mosasamala kanthu za thandizo yonse iyi, Naomi elaŵila kuti “Yehova wanizhyosha niliye kanthu.” Polaŵila mau aŵa, Naomi eonesha kuti aliyoyamikile zinthu zonse zecimucitila Rute, wamene pa nthawi iyo enze pafupi na yove. Zecilaŵila Naomi sembe zemufookesha Rute. Olo n’tetyo, Rute aliyokhumudwe ndipo epitilizhya kunkhala naye.

19. N’cinji cingatiyavye kuti tikwanishe kuyavya Mkhristu wamene okumana na mavuto?

19 Zatuphunzilapo: Nthawi ziyakine Mkhristu wamene okumana na mavuto, angatilaŵilile mau aipa, mosasamala kanthu kuti tuyesayesa kuti timuyavye. Ngati zoteti zacitika, tufunika kupewa kukhumudwa kamangu. M’malomwake, tufunika kupitilizhya kucita zilizonse zatingakwanishe kuti timuyavye. Ndipo tufunika kusenga Yehova kuti atiyavye kunkhala oleza mtima kuti tikwanishe kumutonthoza.—Miy. 17:17.

Kansi akulu angatolele tyani cisanzo ca Boazi? (Onani ndime 20-21)

20. Kansi n’cinji ceyavya Rute kuti asafooke?

20 Mukopeleka cilimbikiso pa nthawi yoyenela. Rute eonesha kuwama mtima kwa Naomi. Koma pa nthawi iyakine, naye enzofunikila kulimbikishiwa na ŵanthu ayakine. Tetyo, Yehova esonkhezela Boazi kuti amulimbikishe. Boazi euzhya Rute kuti: “Yehova akudalise cifukwa ca zinthu zawacita. Ndipo Yehova Mulungu wa Isiraeli wamene m’mapapiko mwake wautukilamo nopezamo citetezo, akupase mphoto yokwanila.” Mau aya yemulimbikisha ngako Rute cakuti euzhya Boazi kuti: “Mwanitonthoza ndipo mwanilimbikisha monga kuti n’ne m’mozi wa anchito ŵanu.” (Rute 2:12, 13) Boazi elimbikisha Rute pa nthawi yeenzofunikila cilimbikiso ndipo zemuyavya kuti asafooke.

21. Molingana na Yesaya 32:1, 2, kansi akulu oyesayesa kucita cinji?

21 Zatuphunzilapo: Olo Akhristu amene oonesha kuwama mtima ku ŵanthu ayakine, nthawi ziyakine nao ofunikila cilimbikiso. Boazi elimbikisha Rute mwa kumuyamikila cifukwa ca cikondi na cisamalilo cenzoonesha kwa Naomi. Molingana na izi, akulu masiku ŵano oyamikila akwasu na azilongosi cifukwa ca cikondi cakuonesha poyavya Akhristu ayao amene okumana na mavuto. Mau yacilimbikiso yakulaŵila, yoyavya akwasu na azilongosi aŵa kuti asafooke.—Ŵelengani Yesaya 32:1, 2.

MADALISO YATUPEZA NGATI TUONESHA NKHALIDWE YA KUWAMA MTIMA KU ŴANTHU AYAKINE

22-23. N’cinji cecitisha kuti Naomi acinje kaganizidwe kake? (Salimo 136:23, 26)

22 M’kuluta kwa nthawi, Boazi epasa Naomi na Rute mphaso ya vakulya. (Rute 2:14-18) Kansi Naomi ecitanji peciona vakulya veciŵapasa Boazi? Yove elaŵila kuti: “Yehova, wamene aliyoleke kuonesha kuwama mtima kosasila ku ŵanthu amoyo na akufwa, amudalise munthu wamene uyu.” (Rute 2:20a) Pa nthawi iyi, Naomi ecinja kaganizidwe kake. Kumbukilani kuti peenzokumana na mavuto, Naomi elaŵila kuti: “Yehova wanicitisha kunkhala wonyozeka.” Koma peciona vakulya ivi, yove ekondwela ngako ndipo elaŵila kuti: “Yehova . . . aliyoleke kuonesha kuwama mtima.” Kansi n’cinji cecitisha kuti acinje kaganizidwe kake?

23 Naomi ezindikila kuti Yehova enze aliyomusiye. Yehova eseŵenzesha Rute kuti amuyavye nomulimbikisha peenzowelela ku Betelehemu. (Rute 1:16) Yove ezindikila soti kuti Yehova enze aliyomusiye peciona mphaso ya vakulya veciŵatumizhyila Boazi wamene enze m’mozi mwa ŵanthu “oŵaombola.” * (Rute 2:19, 20b) Peciona zonse zecimucitila Yehova, payakine Naomi elaŵila kuti: ‘Lomba nasimikizhya kuti Yehova enze aliyonisiye pa nthawi yonse yenenzokumana na mavuto.’ (Ŵelengani Salimo 136:23, 26.) Mosakaikila, Naomi eyamikila ngako cifukwa Rute na Boazi aliyoleke kumuyavya pa nthawi ya mavuto. Ndipo onse atatu esangalala ngako poona kuti Naomi wapeza soti cimwemwe na mphamvu zenzofunikila kuti apitilizhye kutumikila Yehova.

24. Ndaŵa yanji tufunika kupitilizhya kuonesha nkhalidwe ya kuwama mtima kuli Akhristu ayasu?

24 Kansi taphunzilanji kufumila m’buku ya Rute pa nkhani yoonesha kuwama mtima? Kuwama mtima kufunika kutisonkhezela kucita zilizonse zatingakwanishe kuti tiyavye akwasu na azilongosi amene okumana na mavuto. Akulu, pitilizhyani kuyamikila akwasu na azilongosi amene oyesayesa kuonesha nkhalidwe iyi kuli Akhristu ayao. Kulaŵila cendi, paliye cinthu cingatipase cimwemwe kupambana kuona kuti mkwasu olo kalongosi wamene enze efooka cifukwa ca mavuto, wayamba soti kutumikila Yehova mwacimwemwe. (Mac. 20:35) Tetyo, tiyeni tipitilizhye kucita zilizonse zatingakwanishe kuti tikoonesha nkhalidwe ya kuwama mtima kuli Akhristu ayasu. Ngati tucita izi, tuonesha kuti tutolela cisanzo ca Yehova wamene ni “wozula na kuwama mtima kosasila.” Ndipo kupambana zonse, tukondwelesha mtima wake.—Eks. 34:6: Sal. 33:22.

NYIMBO 130 Nkhalani Wokhululukila

^ par. 5 Yehova ofuna kuti tikoonesha nkhalidwe ya kuwama mtima kuli akwasu na azilongosi mumpingo. Tingamvwishishe tanthauzo ya kuwama mtima mwa kuona mwamene atumiki a Mulungu a m’nthawi zakale eoneshela nkhalidwe iyi ku ŵanthu ayakine. M’nkhani ino, tione zatingaphunzile pa cisanzo ca Rute, Naomi na Boazi.

^ par. 8 Kuti mumvwishishe bwino mfundo zafotokozewa m’nkhani ino, tukulimbikishani kuti muŵelenge capita 1 na 2 ya buku ya Rute.

^ par. 17 Taseŵenzesha cisanzo ca kalongosi cifukwa tukambilana nkhani ya Naomi. Koma mfundo zili m’nkhani ino, zingayavye soti akwasu.

^ par. 23 Kuti muziŵe zinyinji zokhuza zecicita Boazi monga woŵaombola, onani nkhani yakuti “Tsanzirani Chikhulupiriro Chawo—‘Anali Mkazi Wabwino Kwambiri,’” mu Nsanja ya Olonda ya Chichewa ya October 1, 2012, peji 20.