Nikaliyofotokoza zecitika pavuli pake, lekani nikufotokozeleni mweneyambila utumiki wanthawi zonse.

Nevyalika mu 1942 pa cisumbu ca Caribbean, m’calo ca Curaçao. Atata enze a ku Suriname koma eluta ku malo aŵa cifukwa ca nchito. Ove enze m’mozi mwa ŵanthu oyamba kunkhala Mboni ku Curaçao, vyaka vitontho nikaliyovyalika. a Enzophunzila nase Baibo wiki iliyonse olo kuti nthawi ziyakine tenzofuna lini kuphunzila. Penenze na vyaka 14, atata eganiza kuti banja yasu yonse iwelele ku Suriname na colinga cakuti akasamalile amai ŵao amene enze acikulile.

Petenze ku Suriname, neyamba kukatizhyana na akwasu na azilongosi acilumbwana mumpingo amene enze acangu potumikila Yehova. Ove enze akulu na vyaka vitontho pali neo ndipo enzotumikila monga apainiya anthawi zonse. Nthawi zonse akayamba kufotokoza zeenzokumana nazo mu utumiki, nenzoona kuti enzosangalala. Pavuli pa misonkhano ya mpingo, neo na ayangu tenzolaŵizhyana nkhani za m’Baibo ndipo nthawi ziyakine tenzonkhala panja apo n’kuti tulolesha nyenyezi. Ashamwali aŵa eniyavya kuzindikila kuti zenenzofuna mu umoyo wangu ni kuseŵenzela Yehova. Tetyo penekwanisha vyaka 16 nebatizika, ndipo penekwanisha vyaka 18 neyamba upainiya wanthawi zonse.

Penenze mpainiya nephunzila zinthu zinyinji ngako. Zinthu zenephunzila zaniyavya pa nthawi yonse yanankhala nucita utumiki wanthawi zonse. Mwacisanzo, cinthu coyamba cenephunzila n’cakuti ni cinthu cofunika ngako kuphunzisako ayakine. Peneyamba upainiya, m’mishonale muyakine wa zina yakuti Willem van Seijl enkhala shamwali wangu. b Yove eniphunzisa zinthu zinyinji ngako zokhuza mosamalilila maudindo m’gulu  ya Yehova. Pa nthawi iyi, nenzoziŵa lini kuti nenzofunikila kuphunzisiwa zinthu zinyinji teti. Caka cokonkhapo neikiwa kunkhala mpainiya wapadela ndipo pavuli pake, neyamba kusogolela tumagulu twenze mkati mwa nkhalango ya Suriname. Nuyamikila ngako zinthu zeciniphunzisa akwasu. Kuyambila nthawi yamene iyo, nankhala nuyesayesa kutolela cisanzo cao mwa kupatula nthawi yophunzisako ayakine.

Cinthu caciŵili cenephunzila ni kufunika konkhala na umoyo wosalila zinyinji koma soti kupanga bwino bajeti. Koyambilila kwa mwezi ulionse, neo na mkwasu wamene nenzocita naye upainiya tenzopanga bajeti ya zinthu zamene tenzofunikila m’mwezi wamene uyo. Pavuli pake, m’mozi wa seo enzoyenda ulwendo utali kuyogula zinthu izi ku tauni. Tenzofunika kuseŵenzesha bwino ndalama zetenzopasiwa kuti zikwanishe kutiyavya m’mwezi wamene uyo. Zenze teti cifukwa ngati vinthu vetenzofunikila vasila apo n’kuti tili mkati mwa nkhalango, ni ŵanthu atontho enzokwanisha kutiyavya. Nuyamikila ngako kuti nephunzila kunkhala na umoyo wosalila zinyinji nikali mtontho. Izi zeniyavya kuika maganizo ŵangu pa kutumikila Yehova kwa umoyo wangu wonse.

Cinthu cacitatu cenephunzila ni kuona mapindu yonkhalapo cifukwa cophunzisa ŵanthu m’cilaŵilo cao. Penenzokula, nenzoziŵa tyala kulaŵila Cidachi, Cizungu, Cipapiamento na Cisranantongo (camene cuziŵika soti kuti Cisranani) camene ni cilaŵilo coziŵika ngako ku Suriname. Koma mu nkhalango neona kuti ŵanthu enzosangalala kumvwishila uthenga uweme ngati tuseŵenzesha cilaŵilo cao. Nevutika kuphunzila vilaŵilo ivi monga Cisaramacani. Olo n’tetyo, n’ne wosangalala kuti nekwanisha kuphunzila vilaŵilo ivi. Kwa vyaka vinyinji nekwanisha kuphunzisa ŵanthu cendi cifukwa cakuti nenzoziŵa kulaŵila cilaŵilo cao.

Olo n’tetyo, nthawi ziyakine nenzolaŵila vinthu vomvwisha nsoni pophunzila vilaŵilo ivi. Mwacisanzo, pa nthawi iyakine nenzofuna kukonsha wophunzila wangu wamene enzolaŵila Cisaramacani mweenzomvwila cifukwa cakuti enze na vuto ya m’mala. Tetyo, m’malo momukonsha kuti, ‘Umvwako tyani?’ Nemukonsha kuti, ‘Kansi uli na vumo?’ Mosakaikila, izi zemucitisha nsoni. Olo kuti nenzolakwisa zinthu pophunzila vilaŵilo ivi, nenzoyesayesa kulaŵila cilaŵilo ceenzoseŵenzesha ŵanthu a m’gao yangu.

Mu 1970, neikiwa kunkhala woyanganila dela. M’caka camene ico, nenkhala na mwai woonesha vithunzithunzi voonesha “Likulu ya Mboni za Yehova ya Pacalo Conse” ku magulu ya ŵanthu a m’nkhalango. Kuti tikwanishe kucita izi, neo na akwasu ayakine tenzoyenda maulwendo a pa m’mana mkati mwa nkhalango poseŵenzesha boti. M’boti, tenzonyamula jenileta, tanki ya mafuta, malambi na pulojekita. Tikafwika ku malo kwetenzokuya, tenzonyamula zinthu izi notwala ku malo yetenzoluta kuyotambilako pulogilamu iyi. Olo n’tetyo, canukumbukila ngako cokhuza maulwendo aŵa, n’cakuti ŵanthu enzosangalala kutamba mapulogilamu aŵa. Nenzosangalala ngako kuyavya ŵanthu kuphunzila za Yehova koma soti gulu yake ya pacalo. Kuona mwamene makonzedwe aya yeyavyila ŵanthu  kuvwendela pafupi na Yehova, kwenicitisha kunkhala wosangalala ngako.

Olo kuti nenzoona ubwino wotumikila monga mbeta, nenzofuna mphela kulungula. Tetyo, neyamba kusenga Yehova kuti anipase munakazi wamene angakwanishe kupilila mavuto yenenzokumana nayo pocita utumiki wanthawi zonse mu nkhalango. Pavuli pa caka cimozi, nenkhala pa cisumbali na kalongosi Ethel wamene enze mpainiya wapadela ndipo enze na mzimu wozitwala. Kuyambila peenze mtontho, yove enzofunishisha kutolela cisanzo ca mtumwi Paulo mwa kucita zinyinji potumikila Yehova. Telungulana mu 1971, ndipo teyamba kutumikila m’dela monga banja.

Kalongosi Ethel ekulila m’banja yosauka. Tetyo, cenze cosavuta kupilila petenzocita nchito ya dela m’nkhalango. Mwacisanzo, ngati taluta kuyoyendela mipingo m’nkhalango, tenzonyamula zinthu zitontho. Nthawi ziyakine tenzowasha nosambila ku m’mana. Ndipo tenzokulya vakulya vilivonse vaangatipase monga iguanasi, piranhasi olo nyama iliyonse yaangakate msanga olo cakulya ciliconse caangakate mu m’mana. Ngati paliye mbale, tenzolyela pa matepo ya vikonde ndipo ngati paliye masipuni, tenzokulya na manja. Neo na Ethel tuona kuti kunkhala ozitwala potumikila Yehova kwatiyavya kuti tinkhale okatizhyana ngako. (Mla. 4:12) Tetyo tingalinganizhye lini zokumana nazo izi na cinthu ciliconse m’calo ici.

Siku iyakine petenzofuma kuyoona akwasu m’nkhalango, tekumana na cokumana naco canafotokoza koyambilila kwa nkhani ino. Boti peyeloŵa m’manzi tonse tembila. Koma pofwana kuti tenze na vozitetezela kuti tisambile, nthawi itontho tetumphuka ndipo tiliyocoke m’boti. Koma m’boti mwasu mwenze mwezula manzi. Tetyo, tetaya vakulya venze m’mapoto noyamba kuseŵenzesha mapoto popungula manzi yenze m’boti.

 Cifukwa cakuti tenzeve cakulya ciliconse, teyamba kukata nsomba mu m’mana. Koma tiliyokateko nsomba iliyonse. Tetyo, tepemphela kwa Yehova nomusenga kuti atipase cakulya ca siku yamene iyo. Pavuli popemphela, mkwasu eponya cokashila nsomba pa m’mana ndipo ekasha cinsomba cikulu camene tonse 5 tekwanila kulya nokuta.

Pavuli potumikila m’dela kwa vyaka 5, neo na Ethel telandila daliso yosayembekezeleka. Ethel enze na vumo. Nesangalala ngako olo kuti nenzoziŵa lini mwamene izi zenze kuzokhuzila sogolo yasu. Neo na Ethel tenzofuna kunkhala mu utumiki wanthawi zonse kwa umoyo wasu wonse. Mu 1976, mwana wasu woyamba Ethniël evyalika. Ndipo pavuli pa vyaka viŵili na hafu, mwana wasu waciŵili Giovanni evyalika.

Pofwana kuti pa nthawi iyi ku Suriname kwenze ofalisa atontho, ofesi ya msambo yenilola kuti nipitilizhye kutumikila monga woyanganila dela olo kuti tenze na ŵana. Ŵana ŵasu peenze atontho, nenzoyanganila madela yamene yenze na mipingo itontho. Izi zenzoniyavya kuti mawiki ayakine m’mwezi, nikotumikila monga woyanganila dela, ndipo nthawi yosala m’mwezi wamene uyo nikotumikila monga mpainiya mumpingo mwasu. Ngati nuyendela mipingo ya pafupi, Ethel na ŵana ŵasu enzokonkha. Koma ngati nuyendela mipingo ya mu nkhalango nenzoluta neka.

Nenzofunika kulinganizhya bwino zinthu kuti nikwanishe maudindo ŵangu. Nenzooneshesha kuti banja yasu yucita kulambila kwa pa banja wiki iliyonse. Ndipo ngati naluta kuyoyendela mipingo mu nkhalango Ethel niye enzocitisha kulambila kwa pa banja. Nthawi zinyinji tenzoyesayesa kucitila zinthu pamozi monga banja. Ndipo nthawi ziyakine tenzocita zosangulusha na ŵana ŵasu monga kuchaya bola noluta kuyoona malo. Kanyinji-kanyinji, nenzocelwa kulala cifukwa nenzonkhala wotangwanika kukonzekela nkhani. Pofwana kuti Ethel ni mkazi wabwino monga wotomolewa pa Miyambo 31:15, enzouka m’mamawa kukonza cakulya na colinga cakuti ticitile pamozi lemba ya siku monga banja, ŵana ŵasu akaliyoluta ku sukulu. Nuyamikila ngako kunkhala na munakazi wolitwala wamene waniyavya ngako kukwanilisha maudindo ŵangu a m’Malemba.

Monga makolo, tecita zilizonse zatingakwanishe pofuna kuyavya ŵana ŵasu kuti akokonda Yehova koma soti utumiki. Tenzofuna kuti akakula akasankhe kucita utumiki wanthawi zonse, osati cifukwa cakuti niye zetenzofuna seo koma  kuti asankhe ŵeka. Tenzoŵafotokozela madaliso yaangapeze ngati asankha kucita utumiki wanthawi zonse. Ndipo tenzoŵafotokozela mavuto yetenzokumana nayo pocita utumiki wanthawi zonse koma soti mwamene Yehova etiyavyila monga banja. Kuyangizhyila apo, tenzooneshesha kuti ŵana ŵasu onkhala na ashamwali amene okonda Yehova.

Yehova enzotipasa zonse zetenzofunikila pa banja yasu. Olo n’tetyo, nenzoyesayesa kucita mbali yangu. Zenephunzila penenzotumikila monga mpainiya wapadela penenze mbeta, zeniyavya kuziŵa bwino mopangila bajeti. Olo kuti tenzoyesayesa kucita mbali yasu kuti tinkhale na zofunikila za pa umoyo, nthawi ziyakine tenzonkhala lini na zokwanila. Pa nthawi zoteti, nukhulupilila kuti Yehova enzocitapo kanthu kuti atiyavye. Mwacisanzo, cakosilizhyila kwa vyaka va m’ma 1980 koma soti cakoyambilila kwa vyaka va m’ma 1990, ku Suriname kwenzocitika vipolowe. M’vyaka ivi, nthawi ziyakine cenzonkhala covuta kupeza zinthu zofunikila pa umoyo. Olo n’tetyo, Yehova enzotipasa zetenzofunikila.​—Mat. 6:32.

Mu umoyo wasu wonse, Yehova wapitilizhya kutisamalila ndipo watiyavya kunkhala okhutila koma soti acimwemwe. Ŵana ŵasu atiyavya soti kunkhala acimwemwe. Ndipo tuyamikila ngako kuti taŵayavya kuti asankhe kutumikila Yehova. Nise osangalala ngako kuti nao esankha kucita utumiki wanthawi zonse kwa umoyo wao wonse. Onse aŵili, Ethniël na Giovanni eloŵa masukulu a m’gulu yasu ndipo lomba otumikila pa ofesi ya msambo ku Suriname pamozi na azinakazi ŵao.

Olo kuti lomba takulukazhya, neo na Ethel tikalutumikila Yehova monga apainiya apadela. Tunkhala otangwanika cakuti na lomba nikaliyopeza nthawi yakuti niphunzile kunyaya. Koma nuziimba lini mlandu. Nikalolesha kuvuli, nuona kuti cosankha ciweme ngako cenepanga pa umoyo wangu ni kusankha kucita utumiki wanthawi zonse nikali wacilumbwana.