1. Kansi ŵanthu anyinji oilandila tyani nzelu yofumila m’Baibo? (Miyambo 1:20, 21).

 M’VYALO vinyinji, akwasu na azilongosi okonda kucita ulaliki wapatuŵa. Ngati namwe mwecitako kale ulaliki uyu, mosakaikila mweganizilako za mau opezeka m’buku ya Miyambo, akuti: “Nzelu yeneyene yukuwa m’malo osiyanasiyana a mzinda” kuti ŵanthu amvwe. (Ŵelengani Miyambo 1:20, 21.) M’Baibo na m’zofalisa zasu tupezamo “nzelu yeneyene” yamene ni nzelu yofumila kwa Yehova. Nzelu iyi niye yakufunikila ŵanthu kuti akapeze moyo wosasila. Tusangalala ngako ngati munthu muyakine wavomela kutola zofalisa zasu. Koma ni ŵanthu lini onse amene ovomela zofalisa zasu. Ayakine ofuna lini kuphunzila zayulaŵila Baibo ndipo ayakine otiseka poganiza kuti Baibo ni buku yakale na kuti ingaŵayavye lini. Ove oona kuti ŵanthu amene oseŵenzesha mfundo za m’Baibo aliye cifundo ndipo ozilungamisha. Olo n’tetyo, mwacikondi Yehova opitilizhya kupeleka nzelu yake yeneyene ku ŵanthu onse. Kansi ocita tyani zamene izi?

2. Kansi nzelu yeneyene tingaipeze kuni, ndipo ŵanthu anyinji asankha kucita cinji?

² Njila imozi yakuseŵenzesha Yehova pofuna kuyavya ŵanthu kuziŵa nzelu yeneyene ni kupitila m’Mau ŵake, Baibo. Pafupifupi munthu aliyense ali nayo buku iyi. Tili soti na zofalisa zozikiwa pa Baibo zamene zupezeka m’vilaŵilo vopitilila pa 1,000. Tuyamikila ngako Yehova cifukwa ca makonzedwe aŵa. Koma ŵanthu anyinji okana kuseŵenzesha nzelu yeneyene. Popanga zosankha, ove oyendela maganizo ŵao olo kukonkha maganizo ya ŵanthu ayakine. Tetyo, cifukwa cakuti tukonkha  mfundo za m’Baibo, ove otiona kunkhala ŵanthu atyalatyala. Nkhani ino ifotokoze cifukwa cake ŵanthu ocita zinthu m’njila yoteti. Koma coyamba, tiyeni tilaŵizhyane mwatingapezele nzelu yeneyene yofumila kwa Yehova.

3. Kansi tingacitenji kuti tinkhale ŵanthu anzelu?

³ Mau akuti nzelu otanthauza kuseŵenzesha zatuziŵa popanga zosankha zabwino. Olo n’tetyo, nzelu yeneyene yuyangizhyilapo zinyinji. Baibo yulaŵila kuti: “Kuyopa Yehova niye ciyambi ca nzelu, kuziŵa Mtuŵa Ngako niye kumvwisha zinthu.” (Miy. 9:10) Tetyo popanga cosankha cofunika ngako, tufunika kuziŵa maganizo a Yehova pa nkhani yamene iyo. Tingacite izi mwa kuphunzila Baibo koma soti zofalisa zozikiwa pa Baibo. Ngati tucita izi, tioneshe kuti tuyendela nzelu yeneyene.​—Miy. 2:5-7.

4. Ndaŵa yanji Yehova niye tyala angatipase nzelu yeneyene?

⁴ Yehova niye tyala angatipase nzelu yeneyene. (Aro. 16:27) Talaŵila teti pa vifukwa vitatu ivi. Coyamba, yove ni Nyamalenga ndipo oziŵa bwino zinthu zecilenga. (Sal. 104:24) Caciŵili, zinthu zonse zakucita Yehova zuonesha kuti ali na nzelu. (Aro. 11:33) Ndipo cacitatu, nzelu za Yehova zutipindulisha nthawi zonse ngati tuziseŵenzesha. (Miy. 2:10-12) Ngati tufuna kunkhala anzelu, tufunika kuvomelezhya mfundo izi, nolola kuti zikotisogolela popanga zosankha koma soti pa zocita zasu.

5. Kansi ponkhala zofumapo zotyani ngati ŵanthu oseŵenzesha lini nzelu zofumila kwa Yehova?

⁵ Ŵanthu anyinji ŵatupeza mu utumiki ovomelezhya kuti vinthu va m’cilengedwe vepangiwa m’njila yodabwisa ngako. Koma okamba kuti kuliye Nyamalenga. Ayakine ŵatupeza okhulupilila Mulungu, koma oona kuti mfundo za m’Baibo ni zacikale ndipo oyendela nzelu zao. Kansi pankhala zofumapo zotyani? Kansi zinthu m’calo zili bwino cifukwa cakuti ŵanthu odalila nzelu zao m’malo mwa nzelu za Mulungu? Kansi ali na cimwemwe cenecene olo ciyembekezo cokhuza zinthu za msogolo? Zatuona zusimikizhyila mau acendi aŵa akuti: “Paliye nzelu kapena kuzindikila olo malangizo alionse osushana na Yehova.” (Miy. 21:30) Izi zutisonkhezela kuti tikosenga Yehova kuti atipase nzelu yeneyene. Koma n’zomvwisha cisoni kuti ŵanthu anyinji ocita lini izi. Ndaŵa yanji?

6. Molingana na Miyambo 1:22-25, kansi ni ŵanthu otyani amene okana kumvwishila nzelu yeneyene?

⁶ Ŵanthu anyinji okana kumvwishila nzelu yeneyene, ngati “yukuwa mu mseu.” Molingana na zayulaŵila Baibo, pali magulu atatu a ŵanthu amene okana kumvwishila nzelu yeneyene. Ŵanthu aŵa ni “osaziŵa zinthu,” “onyoza” na “opusa.” (Ŵelengani Miyambo 1:22-25.) Lomba, tiyeni tilaŵizhyane mosamala cifukwa cake ŵanthu aŵa okana nzelu yofumila kwa Mulungu na mwatingapewele kutolela cisanzo cao.

7. Ndaŵa yanji ŵanthu ayakine osankha kunkhala “osaziŵa zinthu”?

⁷ Ŵanthu “osaziŵa zinthu” ni ŵala amene okhulupilila ciliconse cangauzhyiwe, ndipo ocelwa lini kusoŵeshewa. (Miy. 14:15) Kanyinji-kanyinji, tukumana na ŵanthu oteti mu utumiki. Mwacisanzo, ganizilani za ŵanthu anyinji amene asoŵeshewa na asogoleli avipembezo koma soti azandale. Ayakine odabwa ngako akazindikila kuti azisogoleli aŵa eŵasoŵesha. Koma ŵala otomolewa pa Miyambo  1:22 ocitosankha kunkhala osaziŵa zinthu cifukwa akumvwa bwino kunkhala teti. (Yer. 5:31) Ove oyendela maganizo ŵao ndipo ofuna lini kuphunzila Baibo olo kukonkha malamulo ŵake. Anyinji akumvwa monga ni mwakumvwila mzimai muyakine wacipembezo wa ku Quebec, Canada wamene euzhya wa Mboni muyakine kuti, “Ngati abusa ŵasu otisoŵesha, ni zao izo.” Kulaŵila cendi, tufuna lini kutolela cisanzo ca ŵanthu amene mwadala osankha kunkhala osaziŵa zinthu.​—Miy. 1:32, 27:12.

8. N’cinji cingatiyavye kuti tinkhale anzelu?

⁸ Pa cifukwa cabwino, Baibo yutilimbikisha kuti tufunika ‘kunkhala akulu msinkhu pa luso yozindikila’ nopewa kunkhala ŵanthu osaziŵa zinthu. (1 Akor. 14:20) Tupeza nzelu izi mwa kuseŵenzesha mfundo za m’Baibo mu umoyo wasu. Ngati tucita izi, tione mwamene mfundo za m’Baibo zingatiyavyile kupewa mavuto nopanga zosankha zanzelu. Tetyo, tufunika kuzifufuza kuti tione mwatupangila zosankha. Mwacisanzo, ngati mwankhala muphunzila Baibo koma soti kupezeka pa misonkhano kwa kanthawi, mungacite bwino kuzikonsha kuti, ‘Kansi n’cinji cunilesha kubatizika?’ Ngati tebatizika kale, kansi tupita pasogolo monga alaliki koma soti aphunzisi a Uthenga wabwino? Kansi zosankha zasu zuonesha kuti tusogolelewa na mfundo za m’Baibo? Kansi tuonesha minkhalidwe yacikhristu pocita zinthu na ŵanthu ayakine? Ngati taona kuti pali patufunika kuongolela, tingacite bwino kuganizila mfundo za Yehova zamene zucitisha ‘munthu wosaziŵa zinthu kunkhala wanzelu.’​—Sal. 19:7.

9. Kansi ŵanthu “onyoza” oonesha tyani kuti okana nzelu yofumila kwa Mulungu?

⁹ Gulu yaciŵili ya ŵanthu amene okana nzelu yofumila kwa Mulungu ni ya “onyoza.” Nthawi ziyakine tukumana na ŵanthu oteti patucita nchito yolalikila. Ove osangalala kunyoza ŵanthu ayakine. (Sal. 123:4) Baibo yelaŵililatu kuti m’masiku osilizhya kukankhale ŵanthu onyoza. (2 Pet. 3:3, 4) Molingana na azipongozi a munthu wolungama Loti, ŵanthu ayakine masiku ŵano omvwila lini macenjezo ofumila kwa Mulungu. (Gen. 19:14) Anyinji oseka ŵala amene oseŵenzesha mfundo za m’Baibo mu umoyo wao. Ŵanthu onyoza osonkhezelewa na ‘vilakolako vao pocita zinthu zonyoza Mulungu.’ (Yuda 7, 17, 18) Baibo yufotokoza kuti zocita za ŵanthu onyoza zulingana na za ampatuko koma soti ŵanthu ayakine amene okana Yehova.

10. Molingana na lemba ya Salimo 1:1, kansi tingapewe tyani kutolela zocita za ŵanthu onyoza?

¹⁰ Kansi tingaziteteze tyani kuti tisatolele zocita za ŵanthu onyoza? Njila imozi mwatingacitile izi, ni mwa kupewa kukatizhyana nao. (Ŵelengani Salimo 1:1.) Izi zutanthauza kuti tufunika lini kumvwishila olo kuŵelenga ciliconse cofumila kuli ŵanthu osusha. Ngati tingasamale lini, patontho-patontho tingayambe kutolela mzimu wamene uyu noyamba kukaikila Yehova koma soti malangizo yakutipasa kupitila m’gulu yake. Kuti tikwanishe kupewa izi, tingacite bwino kuzikonsha kuti, ‘Kansi nukonda kudandaula ngati talandila malangizo olo kamvwidwe kalomba? Kansi nukonda kupeza vifukwa ŵanthu amene osogolela?’ Ngati tuyesayesa kupewa kucita izi, tikondweleshe Yehova.​—Miy. 3:34, 35.

11. Kansi ŵanthu “opusa” oziona tyani mfundo zolungama za Yehova?

¹¹ Gulu yacitatu ya ŵanthu amene okana nzelu yofumila kwa Mulungu ni ya “opusa.” Ove ni opusa cifukwa okana kuyendela malamulo a Mulungu. M’malo mwake, osankha kucita zinthu zamene oona kuti ni zoyenela m’menso mwao. (Miy. 12:15) Ove okana  Yehova wamene ni Mwineco wa nzelu. (Sal. 53:1) Tetyo, tikakumana nao mu utumiki, otinyoza cifukwa cakuti tukonkha mfundo za Yehova. Ŵanthu oteti angatiyavye lini kunkhala na umoyo watanthauzo. Niye cifukwa cake Baibo yulaŵila kuti: “Nzelu yeneyene n’cinthu capatali kuli munthu wopusa, yove osegula lini pakamwa pake pa m’lyango wa mzinda.” (Miy. 24:7) Ŵanthu opusa aliye mau alionse anzelu yaangatiuzhye. Niye cifukwa cake Yehova otiuzhya kuti tufunika ‘kucoka pamenso pa munthu wopusa.’​—Miy. 14:7.

12. N’cinji cingatiyavye kupewa kucita zinthu monga ni ŵanthu opusa?

¹² Mosiyana na ŵanthu amene okana nzelu yofumila kwa Mulungu, seo tukonda kaganizidwe ka Yehova kuyangizhyilapo malamulo ŵake onse. Tingatang’ishe cikondi ici mwa kulinganizhya zofumapo zunkhalapo ngati munthu omvwila Yehova olo omumvwila lini. Tingacite izi mwa kuona mavuto yakukumana nayo ŵanthu amene okana nzelu yofumila kwa Yehova koma soti madaliso yakupeza ŵala amene omvwila Yehova.​—Sal. 32:8, 10.

13. Kansi Yehova okakamizhya ŵanthu kumvwila malangizo ŵake anzelu?

¹³ Yehova oyavya ŵanthu onse kuziŵa nzelu yake, koma okakamizhya lini aliyense kuiseŵenzesha. Olo n’tetyo, yove otiuzhya mavuto yakukumana nayo ŵala amene okana kuseŵenzesha nzelu yake. (Miy. 1:29-32) Ŵanthu amene okana kumvwila Yehova okumana na mavuto ndipo kusogolo akaŵaononge. Mosiyana na izi, ŵala amene omvwila malangizo anzelu ofumila kuli Yehova noyaseŵenzesha mu umoyo wao, olonjezewa kuti: “Munthu wamene onimvwila akankhale mwa bata ndipo akasokonezeke lini cifukwa coyopa soka.”​—Miy. 1:33.

14-15. Kansi tuphunzilapo cinji pa lemba ya Miyambo 4:23?

¹⁴ Ngati nthawi zonse tuseŵenzesha nzelu yofumila kwa Mulungu, tupindula ngako. Monga ni mwataonela, Yehova oyavya munthu aliyense kuziŵa nzelu yake. Mwacisanzo, m’buku yonse ya Miyambo, Yehova otipasa malangizo amene angatiyavye ngati tuyaseŵenzesha. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane malangizo 4 mwa malangizo anzelu opezeka m’buku ya Miyambo.

¹⁵ Mukoteteza mtima wanu wophiphilisila. Baibo yulaŵila kuti, “Pa zinthu zonse zaufunika kuteteza, uteteze mtima wako, cifukwa mumtima niye muli akasupe amoyo.” (Miy. 4:23) Ganizilani tyala zatucita kuti titeteze mtima wasu wenewene. Tukulya vakulya vopasa thanzi, kucita masoŵela otang’isha muŵili nopewa vinthu vamene vingationonge. Molingana na izi, kuti titeteze mtima wasu wophiphilisila tufunika kuŵelenga Mau a Mulungu siku iliyonse. Kuyangizhyila apo, tufunika kukonzekela misonkhano, kupezekapo,  kutolamo mbali mwa kuyankhapo koma soti kutolako mbali pa nchito yolalikila. Ndipo tupewa zinthu zamene zingasokoneze kaganizidwe kasu monga zosangulusha ziipa koma soti mayanjano aipa.

16. Kansi lemba ya Miyambo 23:4, 5 yutiyavya tyani masiku ŵano?

¹⁶ Mukonkhala okhutila na zinthu zamuli nazo. Baibo yulaŵila kuti: “Usaziŵeŵeshe na nchito kuti upeze cuma. . . . Menso yako yasalolesheshe pa cuma camene cunkhalisha lini, cifukwa cakuti cove cumela mangala monga ni ciwombankhanga ndipo cundalalila mululu.” (Miy. 23:4, 5) Cuma cunkhalisha lini. Olo n’tetyo, ŵanthu anyinji masiku ŵano, olemela koma soti osauka, oika ngako maganizo ŵao pa mwaangapezele ndalama. Izi zucitisha kuti aononge mbili yao, ushamwali wao koma soti thanzi yao. (Miy. 28:20, 1 Tim. 6:9, 10) Mosiyana na izi, nzelu yofumila kululu yutiyavya kuona ndalama m’njila yoyenelela. Izi zutiteteza kuti tisankhale acigolo ndipo zutiyavya kunkhala acimwemwe koma soti okhutila na zinthu zatili nazo.​—Mla. 7:12.

17. Kansi tingacitenji kuti tinkhale na “lilime ya ŵanthu anzelu” monga ni mwayufotokozela lemba ya Miyambo 12:18?

¹⁷ Mukoganiza mukaliyolaŵila. Ngati tingasamale lini, tingakhumudwishe ŵanthu ayakine na mau ŵasu. Baibo yulaŵila kuti: “Pali munthu wamene olaŵila mosaganizila na mau olasa monga ni cipula, koma lilime ya ŵanthu anzelu yupolesha.” (Miy. 12:18) Tunkhala pa ushamwali uweme na ŵanthu ayakine ngati tupewa kutonzhya pa zinthu zakulakwisa. (Miy. 20:19) Kuti mau ŵasu akotonthoza ŵanthu ayakine m’malo moŵakhumudwisha, tufunika nthawi zonse kuŵelenga nosinkhasinkha pa Mau a Mulungu. (Luka 6:45) Ngati tucita izi, mau ŵasu ankhale monga ni “cisime ca nzelu” camene cingasisimule ayakine.​—Miy. 18:4.

18. Kansi kuseŵenzesha malangizo opezeka pa Miyambo 24:6 kungatiyavye tyani patucita nchito yolalikila?

¹⁸ Mukokonkha malangizo ofumila ku gulu ya Mulungu. Baibo yupeleka malangizo anzelu aŵa: “Weo ukwanishe kuchaya nkhondo yako ngati ukonkha malangizo anzelu, ndipo aphungu akapaka ŵanthu opulumuka.”  (Miy. 24:6) Kansi vesi iyi ingatiyavye tyani kunkhala alaliki koma soti aphunzisi okata mtima? M’malo moyendela nzelu zasu patukata nchito yolalikila, tufunika kukonkha malangizo yatupasiwa kufumila ku gulu ya Mulungu. Tulandila malangizo aŵa pa misonkhano yacikhristu pamene akwasu na azilongosi opeleka nkhani zokata mtima. Kuyangizhyila apo, gulu ya Mulungu yutipasa zofalisa na mavidyo yamene yoyavya ŵanthu kumvwishisha zayulaŵila Baibo. Kansi muyesayesa kuphunzila moseŵenzeshela zida izi mokata mtima?

19. Kansi mukumvwa tyani cifukwa ca nzelu yakutipasa Yehova? (Miyambo 3:13-18)

¹⁹ Ŵelengani Miyambo 3:13-18. Tuyamikila ngako cifukwa ca nzelu yeneyene yupezeka m’Mau a Mulungu. Nzelu iyi yutiyavya kunkhala acimwemwe. M’nkhani ino, taphunzila visanzo va malangizo anzelu opezeka m’buku ya Miyambo. Olo n’tetyo, m’Baibo yonse muli malangizo anzelu amene angatipindulishe pa umoyo wasu. Tetyo, tiyeni tipitilizhye kuseŵenzesha malangizo ofumila kwa Yehova pa umoyo wasu. Olo kuti ŵanthu anyinji oona kuti nzelu yofumila kwa Mulungu ni yosathandiza, seo nise osimikizhya kuseŵenzesha nzelu iyi cifukwa tuziŵa kuti, “ŵala oikata mwamphamvu ni odala.”