1. Kansi ni munthu wotyani watingakhulupilile?

 MUNTHU wokhulupilika oyesayesa kusunga malonjezo ndipo pa nthawi imozimozi olaŵila cendi. (Sal. 15:4) Izi zucitisha kuti ŵanthu akomudalila. Tufuna kuti akwasu na azilongosi akotikhulupilila. Koma kansi tingacitenji kuti akotikhulupilila?

2. Kansi tingaoneshe tyani kuti nise okhulupilika?

² Tingakakamizhye lini ŵanthu kuti akotikhulupilila. M’malo mwake, tufunika kucita zinthu zamene zingaŵacitishe kuti akotikhulupilila. Kukhulupilika kuli monga ni ndalama. Kuti tipeze ndalama tufunika kucita khama, koma kuziononga kuvuta lini. Molingana na izi, tufunika kucita khama kuti ŵanthu akotikhulupilila. Yehova wankhala ocita zinthu zamene zutipangisha kuti tikomukhulupilila. Ndipo tumukhulupilila cifukwa “nchito zake zonse n’zokhulupilika.” (Sal. 33:4) Yove ofuna kuti tikotolela cisanzo cake. (Aef. 5:1) Lomba, tiyeni tilaŵizhyane visanzo va atumiki a Yehova okhulupilika amene etolela cisanzo cake noonesha mwa zocita zao kuti enze okhulupilika. Tilaŵizhyane soti minkhalidwe 5 yamene ingacitishe ŵanthu ayakine kuti akotikhulupilila.

3-4. Kansi mneneli Danieli eonesha tyani kuti enze wokhulupilika, ndipo cisanzo cake cuticitisha kuzikonsha makonsho otyani?

³ Mneneli Danieli ni cisanzo cabwino ngako pa nkhani yonkhala okhulupilika. Olo kuti enze etolewa kuluta ku ukapolo ku Babulo, eonesha kuti enze wokhulupilika. Ecita izi makamaka  pa nthawi yamene moyavyiwa na Yehova emasulila maloto ya Mfumu Nebukadinezara wa ku Babulo. Pa nthawi iyakine, Danieli euzhya mfumu kuti Yehova enzokondwela lini nayo. Kuti acite izi, enzofunika kunkhala wotang’a mtima cifukwa Nebukadinezara enze waukali. (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Vyaka vinyinji pavuli pake, Danieli eonesha soti kuti enze munthu wokhulupilika mwa kumasulila mau yamene yenze yelembewa pa cipupa mu ng’anda ya mfumu ku Babulo. (Dan. 5:5, 25-29) Pavuli pake, Dariyo Mmedi na nduna zake, nao ezindikila kuti Danieli “enze na luso yodabwisa.” Ove elaŵila kuti Danieli “enze munthu wokhulupilika ndipo enzonyalanyaza lini kanthu kalikonse olo kucita cinyengo.” (Dan. 6:3, 4) Kulaŵila cendi, olo olamulila amene enzolambila lini Yehova ekwanisha kuzindikila kuti Danieli enze munthu wokhulupilika.

⁴ Patusinkhasinkha pa cisanzo ca Danieli, tingacite bwino kuzikonsha kuti: ‘Kansi ŵanthu amene ni Mboni lini oniziŵa kuti n’ne munthu wotyani? Kansi oniziŵa kuti n’ne munthu wodalilika cakuti anganikhulupilile?’ Ndaŵa yanji tufunika kupeza mayankho ya makonsho aya? N’cifukwa cakuti ngati tuonesha kuti nise okhulupilika, tutwala ulemelelo kwa Yehova.

5. Ndaŵa yanji Hananiya enzoziŵika kuti enze munthu wokhulupilika?

⁵ Mu 455 B.C.E., pavuli pakuti Nehemiya wamanga soti mpanda wa Yerusalemu, yove esankha analume odalilika na colinga cakuti akoyanganila mzinda wao. M’mozi mwa ŵanthu ŵecisankha enze kalonga wa m’Ng’anda  ya Citetezo Camphamvu, Hananiya. Baibo yulaŵila kuti Hananiya enze “munthu wodalilika ndipo enzoyopa ngako Mulungu kupambana ŵanthu anyinji.” (Neh. 7:2) Hananiya enzokonda Yehova ndipo enzoyopa kumukhumudwisha. Tetyo, enzocita khama kukwanilisha utumiki ulionse wecipasiwa. Ngati nase tuonesha minkhalidwe yoteti, zitiyavye kuti tinkhale odalilika patutumikila Mulungu.

6. Kansi Tukiko eonesha tyani kuti enze shamwali wokhulupilika wa Paulo?

⁶ Ganizilani cisanzo ca Tukiko wamene enze shamwali wokhulupilika wa mtumwi Paulo. Paulo peenze womangiwa, enzodalila Tukiko, ndipo elaŵila kuti enze “mtumiki wokhulupilika.” (Aef. 6:21, 22) Yove enzokhulupilila ngako Tukiko osati tyala cifukwa cakuti enze wokhulupilika potwala makalata kuli Akhristu a ku Efeso na Kolose, koma cifukwa cakuti enzoŵalimbikisha noŵatonthoza. Cisanzo ca Tukiko cutikumbusha za analume okhulupilika koma soti odalilika amene otisamalila mwauzimu masiku ŵano.​—Akol. 4:7-9.

7. Kansi tingaphunzile cinji kuli akulu na atumiki othandiza pa nkhani yonkhala okhulupilika?

⁷ Masiku ŵano, tuyamikila ngako kuti tili na akulu koma soti atumiki othandiza amene ni okhulupilika. Molingana na Danieli, Hananiya na Tukiko, ove oyesayesa kukwanilisha maudindo ŵao mokhulupilika. Mwacisanzo, pa misonkhano ya mkati mwa wiki, ooneshesha kuti akwasu na azilongosi amene ali na mbali aziŵishiwa. Ndipo oyamikila ngako ngati akwasu na azilongosi aŵa akwanilisha mbali zecipasiwa. Pa misonkhano ya pa Sondo, tuyopa lini kuitila ophunzila Baibo ŵasu poganiza kuti payakine paliye wati akalaŵile nkhani ya onse. Kuyangizhyila apo, akulu ooneshesha kuti tili na zofalisa zonse zatufunikila kuseŵenzesha mu utumiki. Tuyamikila ngako Yehova cifukwa ca akwasu aŵa amene otisamalila bwino ngako. Lomba kansi tingaoneshe tyani kuti nise okhulupilika?

8. Kansi tingaoneshe tyani kuti tulemekeza nkhani za cisinsi za ŵanthu ayakine? (Miyambo 11:13)

⁸ Tuŵakonda ngako akwasu na azilongosi ndipo tusamala za ove. Olo n’tetyo, tufunika kulemekeza nkhani zao za cisinsi. Akhristu ayakine a m’vyaka 100 voyambilila, enzokonda “kutonzhya na kuloŵelela m’nkhani zaasaziŵa za ŵanthu ayakine.” (1 Tim. 5:13) Kulaŵila cendi, tufunika lini kutolela cisanzo cao. Koma kansi tingacitenji ngati muyakine watiuzhya nkhani ya cisinsi, ndipo watiuzhya kuti tisauzhyeko ŵanthu ayakine? Mwacisanzo, kalongosi angatiuzhye nkhani ya cisinsi yokhuza thanzi yake olo vuto iyakine yakukumana nayo ndipo angatisenge kuti tisauzhyeko ayakine. Zoteti zikacitika, tufunika kulemekeza nkhani zao za cisinsi mwa kusauzhyako ayakine. b (Ŵelengani Miyambo 11:13.) Lomba, tiyeni tilaŵizhyane mbali ziyakine pamene tingafunike kusunga cisinsi.

9. Kansi aliyense m’banja angaoneshe tyani kuti ni wokhulupilika?

⁹ M’banja. Aliyense m’banja ali na udindo wosunga cisinsi cokhuza banja yao. Mwacisanzo, ngati munakazi ali na ciyoŵelezi cocita zinthu ziyakine zomvwisha nsoni, mulume wake ofunika kupewa kuuzhyako ŵanthu ayakine. Ocita izi cifukwa cakuti omukonda mkazi wake ndipo ofuna lini kumukhumudwisha. (Aef. 5:33) Makolo ofunika soti kuzindikila kuti nao acilumbwana ofuna kulemekezewa. Tetyo, makolo ofunika kupewa kuuzhya ŵanthu  ayakine zinthu zakulakwisa ŵana ŵao. (Akol. 3:21) Nao ŵana angaoneshe kuti ni anzelu mwa kupewa kuuzhyako ŵanthu ayakine zinthu za cisinsi zokhuza banja yao. (Deut. 5:16) Ngati aliyense m’banja ocita khama kucita mbali yake pa nkhani yosunga cisinsi, niye kuti banja yao yunkhala yokatizhyana ngako.

10. Kansi tingaoneshe tyani kuti nise ashamwali ŵeneŵene? (Miyambo 17:17)

¹⁰ Mukocita zinthu zamene zingacitishe ashamwali ŵanu kukukhulupililani. Mwacibadwa, tukonda kuuzhyako ashamwali ŵasu mwatumvwila. Koma nthawi ziyakine cunkhala covuta kuti timasuke noŵafotokozela mwatumvwila. Kuyangizhyila apo, cukonda kunkhala cokhumudwisha ngako ngati tazindikila kuti munthu weteuzhyako nkhani ya cisinsi wauzhyako ayakine. Koma tuyamikila ngako kuti tili na ashamwali amene ni odalilika ndipo okwanisha kusunga cisinsi. Ove oonesha kuti ni ‘ashamwali ŵeneŵene.’​—Ŵelengani Miyambo 17:17.

11. (a) Kansi akulu na azinakazi ŵao oonesha tyani kuti tingaŵadalile pa nkhani yosunga cisinsi? (b) Kansi tuphunzilapo cinji pa cisanzo ca mkulu wamene osunga cisinsi cokhuza ŵanthu ayakine mumpingo mwa kusauzhyako abanja ŵake? (Onani cithunzithunzi.)

¹¹ Mumpingo. Akulu amene osunga cisinsi ali monga ni ‘malo ofisamilapo cimphepo camkuntho koma soti citetezo kuli akwasu na azilongosi.’ (Yes. 32:2) Tuŵakhulupilila cifukwa tuziŵa kuti angauzhyeko lini ayakine nkhani za cisinsi zataŵauzhya. Tupewa kuŵakonsha nkhani za cisinsi zamene zutikhuza lini. Kuyangizhyila apo, tuŵayamikila ngako azinakazi ŵa akulu cifukwa cakuti okakamizhya lini azilume ŵao kuti aŵauzhye nkhani za cisinsi zokhuza ŵanthu ayakine. Kulaŵila cendi, ni daliso ikulu ngako kunkhala na akulu amene oyesayesa kusunga cisinsi. Kalongosi muyakine wamene ni mkazi wa mkulu, elaŵila kuti: “Nuyamikila ngako kuti alume ŵangu oyesayesa kusunga cisinsi mwa kusaniuzhya nkhani iliyonse ya cisinsi yokhuza akwasu na azilongosi ŵecionana  nao pocita maulwendo aubusa. Nuyamikila cifukwa izi zucitisha kuti osati nikocita nkhaŵa na nkhani zamene zunikhuza lini. Zuniyavya soti kuti nikoona akwasu na azilongosi moyenelela koma soti kuti nikolaŵila nao mwaufulu. Kuyangizhyila apo, nukhulupilila kuti nkhani ya cisinsi olo vuto yaningauzhye alume ŵangu, angauzhyeko lini ayakine.” Kulaŵila cendi, tonse tufuna kuti ŵanthu ayakine akotikhulupilila. Koma kansi ni minkhalidwe yotyani ingatiyavye kukwanilisha colinga ici? Lomba, tilaŵizhyane minkhalidwe 5 yamene iyi.

12. Ndaŵa yanji tingalaŵile kuti cikondi cutiyavya kunkhala okhulupilika? Fotokozani cisanzo.

¹² Cikondi cutiyavya kunkhala okhulupilika. Yesu efotokoza malamulo aŵili akulu-akulu amene ni kukonda Yehova koma soti ŵanthu ayakine. (Mat. 22:37-39) Kukonda Yehova kutisonkhezela kuti tikotolela cisanzo cake pa nkhani yonkhala okhulupilika. Mwacisanzo, cifukwa cakuti tukonda akwasu na azilongosi, tuyesayesa kusunga nkhani za cisinsi zaangatiuzhye. Tupewa soti kuulula nkhani za cisinsi zokhuza ove zamene zingaŵaikishe m’mavuto olo kuŵacitisha nsoni.​—Yoh. 15:12.

13. Kansi ni motyani mwamene nkhalidwe ya kulicefya ingatiyavyile kunkhala okhulupilika?

¹³ Kulicefya kutiyavya kunkhala okhulupilika. Mkhristu wamene ni wolicefya, opewa kufuna kunkhala woyamba kuuzhya ayakine zokhuza nkhani iyakine. (Afil. 2:3) Opewa soti kucitisha ŵanthu ayakine kuganiza kuti yove oziŵa nkhani iyakine ya cisinsi. Kulicefya kutiyavya soti kuti osati tikouzhya ŵanthu ayakine zokhuza nkhani zamene Baibo olo zofalisa zasu zulaŵilapo lini mwacindunji.

14. Kansi kunkhala ozindikila kutiyavya tyani kunkhala okhulupilika?

¹⁴ Kuzindikila kungayavye Mkhristu kuziŵa nthawi “yonkhala celele na yolaŵila.” (Mla. 3:7) Pali mwambi uyakine wamene ulaŵila kuti “Kulaŵila kuli monga ni siliva koma kunkhala celele kuli monga ni golide”. Izi zuonesha kuti nthawi ziyakine ni cinthu cabwino ngako kunkhala celele. Niye cifukwa cake lemba ya Miyambo 11:12 yulaŵila kuti: “Munthu wozindikila bwino onkhala celele.” Ganizilani cisanzo ici. Mkwasu muyakine wamene watumikila monga mkulu kwa nthawi itali esengewa kuti akoyavya mipingo iyakine yamene yukumana na mavuto. Ponena za mkwasu uyu, mkulu muyakine elaŵila kuti: “Yove onkhala wosamala ngako kuti asaulule nkhani za cisinsi zokhuza mipingo iyakine.” Nkhalidwe yozindikila ya mkulu uyu yecitisha kuti akulu a mumpingo mwao akomulemekeza. Ove ali na cidalilo cakuti angaulule lini nkhani za cisinsi zokhuza mpingo wao ku mipingo iyakine.

15. Fotokozani cisanzo cuonesha kuti kuona mtima kungacitishe ayakine kuti akotikhulupilila.

¹⁵ Kuona mtima ni nkhalidwe iyakine yatufunikila kuti tinkhale okhulupilika. Tukhulupilila munthu woona mtima cifukwa tuziŵa kuti nthawi zonse olaŵila zacendi. (Aef. 4:25; Aheb. 13:18) Mwacisanzo, ngati mufuna kukulisha luso yanu yophunzisa, mungasenge munthu muyakine kuti amvwishile nkhani yanu. Pavuli pake, mungamusenge kuti akupaseni malangizo yamene yangakuyavyeni kuti mukulishe luso yanu. Kansi ni munthu wotyani wamungakonde kuti akupaseni malangizo? Kansi ni ula angakuuzhyeni zamungafune kumvwa olo ula wamene mwacikondi olaŵila cendi na colinga cakuti muongolele? N’zoonekelatu kuti mungakonde munthu wamene angakuuzhyeni moona mtima. Baibo  yulaŵila kuti: “Kuzuzula munthu mosafisa mau kuli bwino, kupambana kumukonda koma osamuonesha cikondi camene ico. Vilonda vocitishiwa na munthu wokukonda vunkhala vokhulupilika.” (Miy. 27:5, 6) Olo kuti poyamba tingasangalale lini na zaangatiuzhye, zinthu zaangatiuzhye moona mtima zingatipindulishe ngako.

16. Kansi lemba ya Miyambo 10:19 yuonesha tyani kufunika konkhala ozilesha?

¹⁶ Kuzilesha ni kofunika ngako ngati tufuna kuti ayakine akotikhulupilila. Nkhalidwe iyi yutiyavya kunkhala celele ngati tayesewa kuti tiulule nkhani iyakine yamene ni ya cisinsi. (Ŵelengani Miyambo 10:19.) Nthawi ziyakine tingavutike kuonesha nkhalidwe yozilesha patuseŵenzesha malo otandalila a pa intaneti. Ngati tingasamale lini, mosaziŵa tingaulule nkhani ya cisinsi ku gulu ikulu ya ŵanthu. Zoteti zikacitika, tunkhala tiliye mphamvu yoongolela mwamene ŵanthu angaseŵenzeshele nkhani iyi. Ndipo tingapewe lini mavuto yangawele cifukwa cocita izi. Kuzilesha kungatiyavye soti kunkhala celele ngati osusha oyesayesa kutikakamizhya kuti tiulule nkhani zamene zingaike akwasu na azilongosi m’mavuto. Zoteti zingacitike ngati tufufuziwa na apolisi m’vyalo mwamene nchito yasu ni yoleshewa. Tetyo pa zocitika zoteti koma soti ziyakine, tufunika ‘kumanga pakamwa pasu.’ (Sal. 39:1) Tufunika kunkhala okhulupilika pocita zinthu na ŵanthu onse mosasamala kanthu kuti ni a m’banja mwasu, ashamwali ŵasu, akwasu na azilongosi olo ŵanthu ayakine. Kuti tinkhale okhulupilika, tufunika soti kunkhala ozilesha.

17. Kansi tufunika kucitanji kuti tikokhulupililana mumpingo?

¹⁷ Tuyamikila ngako Yehova cifukwa etileta m’gulu yake mwamene muli akwasu na azilongosi amene ni acikondi koma soti okhulupilika. Tonse tili na udindo woonesha kuti nise okhulupilika kuli akwasu na azilongosi. Ndipo aliyense payeka ofunika kucita khama kukulisha nkhalidwe ya cikondi, kulicefya, kuzindikila, kuona mtima koma soti kuzilesha. Ngati tucita izi, ziyavye kuti tikokhulupililana mumpingo. Tetyo, tufunika kutolela cisanzo ca Mulungu wasu Yehova nopitilizhya kucita khama kuti tioneshe kuti nise okhulupilika.