Kuonongeka kwa mphepo kungaononge zamoyo pacalo. Bungwe yuyanganila za umoyo pacalo conse ya World Health Organization, yekamba kuti ni ŵanthu tyala atontho pacalo amene oŵesa mphepo yabwino.

Kuonongeka kwa mphepo kungacitishe kulwala matenda okangisha kuŵesa bwino, kansa ya ku mapwapwa na matenda a mtima. Ŵanthu pafupifupi 7,000,000 akufwa imfwa yosayembekezeleka cifukwa coŵesa mphepo iipa caka ciliconse.

Calo cepangiwa m’njila yakuti cikokwanisha kupeleka mphepo yabwino koma soti yokwanila ku colengewa ciliconse pacalo. Koma izi zingakwanishike ngati ŵanthu osamalila pamalo pakunkhala. Ganizilani visanzo ivi.

• Tuziŵa kuti nkhalango zili na luso yotola mphepo iipa ya carbon dioxide ndipo zutipasa mphepo yabwino ya oxygen kuti tiŵese. Koma m’mbali mwa nyanja munkhala vimiti vamene vucita nchito yofunika ngako. Vimiti ivi vucosa mphepo yabwino ya oxygen ndipo vutola mphepo ya carbon dioxide maulwendo 5 kupambana zazingacite nkhalango.

• Calombapano, ofufuza apeza kuti matepo otambalala ooneka monga ni lwambe otola lini tyala mphepo yoitiwa kuti carbon dioxide m’mulengalenga koma oifwikila soti m’nthaka. Matepo a lwambe oitiwa kuti kelp onkhala na carbon dioxide yamene yuyavya kuti osati yakombila nakuti yakoyenda msenga utali pa manzi. Matepo aŵa akafwika kutali yophulika ndipo carbon dioxide yucoka nopitilizhya kuyenda pa nyanja. Zamene izi zucitisha kuti yankhalepo kwa vyaka vinyinji.

• Luso ya mphepo yozikonza yeka yeonekela bwino pa nthawi ya mlili wa Covid-19. Mu 2020, mafakitale yonse na mamotoka peyelekezhyako kucosa mphepo iipa, kamangu-kamangu mphepo yecinja. Molingana na “lipoti ya 2020 ya World Air Quality,” vyalo pafupifupi 80 pelesenti vecitila lipoti kuti venkhala na mphepo yabwino peyeyamba lock down.

Maboma apitilizhya kulimbikisha makampani kuti acepesheko kuononga mphepo. Nao a sayansi apitilizhya kupeza njila ziyakine zamene zingacepesheko kuonongewa kwa mphepo. Mwacisanzo, njila yoyamba ni yoseŵenzesha tudoyo kuti tucinje zinthu zoononga kunkhala zosaononga. Akaswili olimbikisha ŵanthu kuyenda na mendo olo na njinga m’malo moyenda na motoka. Oŵalimbikisha soti kupeza njila ziyakine kuti acepesheko kuseŵenzesha malaiti m’mang’anda mwao.

Koma pakali zinyinji zofunikila monga ni mwayukambila lipoti ya 2022 ya international agencies, kuyangizhyilapo World Health Organization na World Bank.

Lipoti ya mu 2020 yelaŵila kuti munthu m’mozi pa ŵanthu atatu alionse pacalo conse, oseŵenzesha njila zamene zuononga mphepo popika. M’madela anyinji, ni ŵanthu atontho tyala amene angakwanishe kunkhala na masitovu a gasi.

“Mulungu wacendi Yehova wamene elenga kululu. . . wamene enkhazikisha calo na zonse zili mwamene umo, wamene opeleka m’mphuye ku ŵanthu ali mwamene umo.”—Yesaya 42:5.

Mulungu elenga mphepo yatuŵesa na zonse zuyavya kuti mphepo inkhale yabwino, ali na mphamvu na cikondi pa ŵanthu. Tetyo tili na vifukwa vomvwika vokhulupililila kuti akacosepo vonse vuononga mphepo. Onani nkhani yakuti, “Mulungu Olonjeza Kuti Calo Cipulumuke.”