ZAKUKONSHA ACILUMBWANA
Kansi Kutukwana N’kuipa Cendi?
“Nejaila kumvwa ŵanthu otukwana. Tetyo nuona lini vuto iliyonse.”—Christopher, 17
“Penenze mwana, nenzotukwana ngako ndipo nuona kuti munthu ocelwa lini kutolelako nkhalidwe iyi koma ni zovuta kuleka.”—Rebecca, 19.
Kuyankha makonsho
Kansi mukumvwa tyani ngati ŵanthu ayakine otukwana?
Nuonapo lini vuto iliyonse.
Zunikondwelesha lini koma nungozijaila tyala.
Nuipilwa nazo ngako.
Kansi mweo mutukwana kangati?
Nutukwana lini
Mwa apo na apo
Kaŵili-kaŵili
Kansi muona kuti nkhani yotukwana ni yofunika kuiganizila?
Patontho
Ngako
Kansi nkhani iyi ni yofunika tyani?
Kansi muona kuti kutukwana ni nkhani ikulu? Mwina mungayakhe kuti ‘Osati kwenekwene. M’calo cino muli mavuto akulu ngako kupambana kutukwana. Koma soti aliyense otukwana.’ Kansi izi n’zacendi?
Ziŵani kuti pali ŵanthu anyinji amene otukwana lini. Ŵanthu aŵa oziŵa mfundo ziyakine zaasaziŵa ŵanthu ayakine. Mwacisanzo:
Ngati tutukwana, tuonesha mwatilili. Talaŵila teti cifukwa zakulaŵila munthu zuonesha zili mumtima mwake. Tetyo, ngati tutukwana tingaoneshe kuti tuganizila lini mwaangamvwile ŵanthu ayakine. Kansi namwe niye mwamulili?
Baibo yukamba kuti: “Zufuma mkamwa zucokela mumtima.”—Mateyu 15:18.
Kutukwana kuli monga ni mphepo iipa. Ndaŵa yanji mweo olo ŵanthu ayakine mufunika lini kutukwana?
Kutukwana kungacitishe kuti ŵanthu ayakine aleke kukuonani kuti nimwe munthu wabwino. Buku iyakine yukamba kuti: “Zatulaŵila, zingacitishe kuti acibululu ŵasu na ayasu akunchito aleke kutilemekeza na kuti tikovutika kupeza nchito kapena kukwezewa panchito. Ngati tulaŵila lini zabwino, ŵanthu angafune lini kutandala nase, kumvwishila zatulaŵila koma soti tingapeze lini ayasu abwino.” Buku iyi yulaŵila soti kuti: “Mufunika kuzikonsha kuti, ‘Nikaleka kutukwana, kansi ningayambe kukatizhyana ngako na ŵanthu ayakine?’”—Cuss Control.
Baibo yukamba kuti: ‘Mau acipongwe acosewe mwa mweo.’—Aefeso 4:31.
Kulaŵila mau otukwana kuonesha lini kuti nimwe wocenjela. Dr. Alex Packer elemba m’buku yake kuti: “Ngati munthu okonda kulaŵila zotukwana, ŵanthu oŵeŵa naye.” Elaŵila soti kuti, “ngati ŵanthu otukwana ngako, olaŵila lini zinthu zanzelu kapena zoonesha kuti omvwila ayakine cisoni. Ndipo ngati munthu olaŵila lini zanzelu, pakapita nthawi onkhala lini soti na nzelu.”—How Rude.
Baibo yukamba kuti: “Mau alionse owola asacoke pakamwa panu.”—Aefeso 4:29.
Zamungacite
Nkhalani na colinga. Yesayesani kuti muleke kukamba mau otukwana pakaliyopita mwezi umozi. Ndipo mungalembe mwamucitila pa pepa olo pa kalenda. Koma pali soti zinthu ziyakine zingakuyavyeni kuti mukwanilishe colinga ici. Mwacisanzo:
Mukopewa zosangulusha zamene zulimbikisha kutukwana. Baibo yukamba kuti: “Kukatizhyana na ŵanthu aipa kuononga minkhalidwe yabwino.” (1 Akorinto 15:33) Ngati tuonelela mafilimu, kucita masoŵela a pakompyuta na kumvwishila nyimbo, zunkhala monga kuti tutandala na ŵanthu amene aŵa ocita vinthu viipa. Wacilumbwana muyakine wa vyaka 17, wa zina yakuti Kennethu, ekamba kuti: “Zunkhala zosavuta kuimba nao nyimbo yaukonda koma unyalanyaza mau otukwana amene ali m’nyimbo iyi. Ungacite izi cifukwa tyala cokonda mwavulilila vilimba va mu nyimbo iyi.”
Mukoonesha kuti muganiza monga munthu mkulu. Ŵanthu ayakine oganiza kuti ngati otukwana, niye kuti oonesha kuti ni akulu. Koma uyo ni wenye, cifukwa Baibo yunena kuti munthu mkulu wamene oganiza bwino, ‘ophunzisa mphamvu zake za kuzindikila kuti zikosiyanisha coyenela na cosayenela.’ (Aheberi 5:14) Ŵanthu oteti ocita lini vinthu vosayenela na colinga cofuna tyala “kuvutisha” ayakine.
Kulaŵila cendi, mau otukwana ali monga ni mphepo iipa ndipo oipisha maganizo a munthu oyalaŵila koma soti ŵala omvwishila. M’calo cino, ŵanthu anyinji ali kale na maganizo aipa. Tetyo tufunika lini kuipisha soti maganizo ya ŵanthu ayakine. Buku iyakine yatatomolako kale, yelaŵila kuti: “Mukocitako mbali yanu kuti musaipishe maganizo ya ŵanthu na mau otukwana.” Mukacitako mbali yanu, mumvwe bwino mumtima mwanu ndipo ŵanthu ayakine akosangalala namwe.”—Cuss Control
