Mzimu utuŵa ni mphamvu yakuseŵenzesha Mulungu. (Mika 3:8; Luka 1:35) Poseŵenzesha mphamvu zake, Mulungu otuma mzimu wake kulikonse kwakufuna kuti ukakwanilishe colinga cake.​—Salimo 104:30; 139:7.

 M’Baibo, mau akuti “mzimu” emasuliliwa kucokela ku mau a Ciheberi akuti ruʹach na a m’Cigiriki akuti pneuʹma. Kanyinji-kanyinji, mau aŵa otanthauza mphamvu ya Mulungu olo mzimu utuŵa. (Genesis 1:2) Koma, Baibo yuseŵenzesha soti mau aŵa potanthauza zinthu ziyakine monga:

•   M’mphuye.​—Habakuku 2:19; Chivumbulutso 13:15.

•   Mphepo.​—Genesis 8:1; Yohane 3:8.

•   Mphamvu yamene yunkhala mu zinthu zonse zamoyo.​—Yobu 34:14, 15.

•   Kankhalidwe ka munthu olo zocita zake.​—Numeri 14:24.

•   Zolengewa zauzimu, kuyangizhyilapo Mulungu na angelo.​—1 Mafumu 22:21; Yohane 4:24.

 Matanthauzo onse aŵa okamba za zinthu zosaoneka na menso koma zupeleka umboni wa zinthu zucitika. Molingana na izi, mzimu wa Mulungu uli “monga ni mphepo yamene yuoneka lini koma ili na mphamvu.”​—An Expository Dictionary of New Testament Words, by W. E. Vine.

 Baibo yunena soti mzimu utuŵa kuti “kwanja” ya Mulungu olo “vikumo” va Mulungu. (Salimo 8:3; 19:1; Luka 11:20; linganizhyani na Mateyu 12:28.) Monga ni mwakuseŵenzeshela manja na vikumo m’misili waluso poseŵenza nchito, naye Mulungu wankhala oseŵenzesha mzimu wake kupanga zinthu monga:

•   Cilengedwe.​—Salimo 33:6; Yesaya 66:1, 2.

•   Baibo.​—2 Petulo 1:20, 21.

•   Zozizwisa zeenzocita atumiki ŵake a m’nthawi zakuvuli na cangu cao colalikila.​—Luka 4:18; Machitidwe 1:8; 1 Akorinto 12:4-11.

•   Minkhalidwe iweme yakuonesha ŵanthu omvwila malamulo ŵake.​—Agalatiya 5:22, 23.

Mzimu utuŵa ni munthu lini

 Poita mzimu utuŵa wa Mulungu kuti “manja,” “vikumo,” olo “m’mphuye,” Baibo yuoneshelatu kuti mzimu utuŵa ni munthu lini. (Ekisodo 15:8, 10) Manja ya m’misili waluso yangaseŵenze lini yeka paliye maganizo na muŵili wa m’misili uyu; molingana na izi, mzimu utuŵa wa Mulungu useŵenza tyala mwakufunila Mulungu. (Luka 11:13) Baibo yulinganizhya soti mzimu utuŵa wa Mulungu na manzi koma soti zinthu monga cikhulupililo na nzelu. Izi zonse zufotokoza mwaulili mzimu utuŵa.​—Yesaya 44:3; Machitidwe 6:5; 2 Akorinto 6:6.

 Baibo yukamba za zina ya Yehova Mulungu na Mwana wake, Yesu Khristu; koma, paliye paliponse pokamba za zina ya mzimu utuŵa. (Yesaya 42:8; Luka 1:31) Sitefano pecioneshewa mesomphenya mozizwisa, eona tyala ŵanthu aŵili, osati atatu. Baibo ikuti: “Ali wozaziwa na mzimu utuŵa, eloleshesha kululu noona ulemelelo wa Mulungu na wa Yesu wapanama kukwanja yamalendi ya Mulungu.” (Machitidwe 7:55) Apa mzimu utuŵa wenzoseŵenza monga mphamvu ya Mulungu, kucitisha Sitefano kuona mensomphenya.

 Maganizo olakwika: “Mzukwa mtuŵa,” olo mzimu utuŵa, ni munthu ndipo ni mbali ya Utatu, monga ni mwecilembela pa 1 Yohane 5:7, 8 mu Baibo ya King James.

 Mfundo yacendi: Baibo ya King James version pa 1 Yohane 5:7, 8 yuyangizhyilapo soti kuti “kululu, Atata, Mau, na Mzukwa mtuŵa: zonse izi, ni cinthu cimozi. Ndipo pali zinthu zitatu zucitila umboni pacalo.” Koma, ofufuza apeza kuti mau aŵa aliyolembewe na mtumwi Yohane. Tetyo, yofunika lini kupezeka m’Baibo. Professor Bruce M. Metzger elemba kuti: “Mau aŵa ni awenye ndipo ofunika lini kupezeka mu Cipangano Calomba.”​—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Maganizo olakwika: Baibo yulaŵila kuti mzimu utuŵa ni munthu, ndipo izi zuonesha kuti ni munthu cendi.

 Mfundo yacendi: N’cendi kuti Malemba nthawi ziyakine olaŵila za mzimu utuŵa monga munthu, koma izi zuonesha lini kuti mzimu utuŵa ni munthu. Baibo yuonesha soti nzelu, imfwa na ucimo kuti ni munthu. (Miyambo 1:20; Aroma 5:17, 21) Mwacisanzo, Baibo yukamba kuti nzelu zili na “nchito” na “ŵana,” ndipo ucimo ukambiwa kuti unyengelela, upaya ndipo nchito zake n’zacigolo.​—Mateyu 11:19; Luka 7:35; Aroma 7:8, 11.

 Molingana na izi, mtumwi Yohane pecikata mau a Yesu, eonesha kuti mzimu utuŵa ni munthu pecilaŵila kuti “mthandizi” wati ukacitile umboni, kuteteza, kulaŵila, kumvwa, kulengeza, kulemekeza nolandila. Eseŵenzesha mau yakuseŵenzesha ponena za munthu (pronouns) monga akuti “yove” pokamba za “mthandizi” uyu. (Yohane 16:7-15) Tetyo, elemba teti cifukwa mau a Cigiriki akuti “mthandizi” (pa·raʹkle·tos) ni mau oonesha zina (pronouns) ndipo molingana na malamulo ya kalembedwe ka Cigiriki, mau aŵa ofunika kuoneshewa monga kuti mulaŵila za munthu. Yohane peenzolaŵila za mzimu utuŵa poseŵenzesha mau a zina (pronouns) akuti pneuʹma, m’cenecene enzolaŵila za zina (pronoun) “it” yoonesha kuti ni cinthu ciyakine osati munthu.​—Yohane 14:16, 17.

 Maganizo olakwika: Mau akuti kubatizika m’zina ya mzimu utuŵa oonesha kuti mzimu utuŵa ni munthu.

 Mfundo yacendi: Baibo nthawi ziyakine yuseŵenzesha “zina” potanthauza mphamvu olo ulamulilo. (Deuteronomo 18:5, 19-22; Estere 8:10) Izi zulingana na mau yoseŵenzeshewa pa Cizungu yamene yokamba kuti “m’zina ya lamulo,” ndipo mau aŵa otanthauza lini kuti lamulo ni zina ya munthu. Munthu akabatizika “m’zina ya” mzimu utuŵa oonesha kuti ovomelezhya mphamvu na udindo wa mzimu utuŵa pokwanilisha cifunilo ca Mulungu.​—Mateyu 28:19.

 Maganizo olakwika: Atumwi a Yesu na ophunzila ayakine a m’vyaka 100 voyambilila enzokhulupilila kuti mzimu utuŵa ni munthu.

 Mfundo yacendi: Baibo olo mbili zukamba lini izi. Encyclopædia Britannica yukamba kuti: “Zakuti Mzimu Utuŵa wenze Munthu waumulungu . . . zefumila pa msonkhano wa Council of Constantinople mu caka ca 381.” Apo n’kuti papita vyaka 250 pavuli pakuti atumwi onse amwalila.