Eee. Olo kuti Baibo ni buku lini ya sayansi, ikakambapo pa nkhani zokhuza sayansi, yukamba cendi. Onani visanzo voonesha kuti Baibo yugwilizana na sayansi koma soti kuti ili na mfundo zolondola zokhuza sayansi zamene n’zosiyana ngako na zeenzokhulupilila ŵanthu anyinji pa nthawi peyenzolembewa.

•   Cilengedwe conse cili na ciyambi. (Genesis 1:1) Mosiyana na izi, ŵanthu akale enzokhulupilila kuti cilengedwe ciliyocitolengewa koma cengonkhalako ceka kufumila ku msokonezo uyakine. Ababulo enzokhulupilila kuti milungu yamene yevyala cilengedwe yefumila ku nyanja ziŵili za munyu. Ndipo nthano ziyakine zuonesha kuti cilengedwe cefumila ku lungu iyakine ikulu.

•   Cilengedwe cukonkha malamulo a m’cilengedwe, osati mokonkha malamulo a milungu iyakine. (Yobu 38:33; Yeremiya 33:25) Ŵanthu m’calo cino ophunzisa zinthu zawenye zakuti ŵanthu angaziteteze lini ku zocita ziipa za milungu yawenye.

•   Calo cili m’malele. (Yobu 26:7) Ŵanthu akale enzokhulupilila kuti calo ni cafulati, ndipo cucilikiziŵa na nyama zikulu-zikulu monga njati olo fulu.

•   Manzi amene ali m’mimana ofumila ku manzi ya m’nyanja amene akacita fulele oluta kululu ndipo pavuli pake opona monga mvula, sinoo kapena matalala. (Yobu 36:27, 28; Mlaliki 1:7; Yesaya 55:10; Amosi 9:6) Agiriki akale enzokhulupilila kuti manzi amene ali m’mimana ofumila pansi pa nyanja ziyakine. Ndipo enzokhulupilila zamene izi mpaka m’vyaka va m’ma 1700.

•   Malupili okwanisha kuphulika kufumila pansi mu lito. Ndipo malupili ŵatuona enze pansi pa nyanja. (Salimo 104:6, 8) Mosiyana na izi, nthano zinyinji zukamba kuti malupili ecitopangiwa na milungu.

•   Kunkhala aukhondo kuteteza. Malamulo yecipasiwa Aisiraeli yenzoyangizhyilapo kusamba m’manja pavuli pokata citanda ca munthu wakufwa, kupatula ŵanthu olwala matenda oyambukila koma soti kutaya zonyansa za munthu moyenelela. (Levitiko 11:28; 13:1-5; Deuteronomo 23:13) Mosiyana na izi, Aiguputo enzoyavyizhya zinthu ziyakine ku zonyansa za munthu popanga mankhwala opaka munthu pa cilonda.

 Tikafufuza luweme m’Baibo, tupeza yankho yakuti yai. Pansi apa pali maganizo olakwika ŵali nao ŵanthu okhuza kulondola kwa Baibo pa nkhani ya sayansi:

 Maganizo olakwika: Baibo yukamba kuti cilengedwe conse celengewa m’masiku 6 a maawazi 24.

 Mfundo yacendi: Kulingana na zayukamba Baibo, nikale ngako Mulungu pecilenga cilengedwe conse. (Genesis 1:1) Koma soti, Baibo yufotokoza lini kutalimpha kwa nthawi yamene Mulungu elenga zinthu zonse, yamene yuitiwa kuti masiku mu Genesis capita 1. Ndipo Baibo yukamba kuti calo na kululu zelengewa mu ‘siku’ imozi.​—Genesis 2:4.

 Maganizo olakwika: Baibo yukamba kuti vomela velengewa zuŵa ikaliyopangiwa kuti iyavye vomela vamene ivi.—Genesis 1:11, 16.

 Mfundo yacendi: Baibo yuonesha kuti zuŵa ni imozi mwa nyenyezi zamene zeyambilila kulengewa vomela vikaliye. (Genesis 1:1) Kutuŵa kwefwika pacalo mkati mwa “siku” yoyamba yolenga. Pa “siku” yacitatu yolenga, kutuŵa kwamphamvu kwa zuŵa kwenze kokwanila kuti kucilikize vomela. (Genesis 1:3-5, 12, 13) Ndipo m’kuluta kwa nthawi, zuŵa niye peyeyamba kuonekela bwino-bwino pacalo.​—Genesis 1:16.

 Maganizo olakwika: Baibo yukamba kuti zuŵa yuzungulila calo conse.

 Mfundo yacendi: Mlaliki 1:5 yukamba kuti: “Zuŵa yufuma ndipo yuloŵa, ndipo yuwelela kamangu kuluta ku malo ŵake kuti ikafume soti.” Lemba iyi yufotokoza ngako mwayuyendela zuŵa ngati tuiona pano pacalo. Ŵanthu okonda kukamba kuti ‘zuŵa yafuma’ kapena ‘zuŵa yaloŵa’ pamene oziŵa kuti calo ndiye cuzungulila zuŵa.

 Maganizo olakwika: Baibo yukamba kuti calo ni cafulati.

 Mfundo yacendi: Baibo yuseŵenzesha mau yakuti “kosilizhyila kwa calo,” koma izi zutanthauza lini kuti calo ni cafulati, kapena kuti cili na posilila. (Machitidwe 1:8) Mau akuti “makona 4 a calo” ni ophiphilisila ndipo otanthauza calo conse. Masiku ŵano, munthu angakambe mbali 4 za kampasi mophiphilisila pokamba za calo conse.​—Yesaya 11:12; Luka 13:29.

 Maganizo olakwika: Baibo yukamba kuti utali wa kuzungulila kwa cinthu ni wolingana na utali wopitila pakati pa cinthu cozungulila tikacita taimusi 3. Koma namba yake yacendi ni 3.1416 pi (π).

 Mfundo yacendi: Pa lemba ya 1 Mafumu 7:23; koma soti 2 Mbiri 4:2 poonesha kuti palulu pa “tanki ya kopa” penze pakulu na mamita 10 ndipo “penzofunika nthambo itali mamita 30 kuti apime kuzungulila kwa tanki yamene iyo.” Viŵelengelo ivi vufunika kulembewa m’manamba okatana. (round off numbers). Zuoneka kuti kutalimpha kwa nthambo yopimila kuzungulila kwa tanki yenze yopimila mkati, pamene ciŵelengelo ca kutalimpha kwa pakamwa pa tanki cenze lini ca mkati.