Papa ye a mpelegiyeng ye ba reng ke John Mills o kolobetsiwwe ka 1913 ku New York City a na le 25 ya mongwaga. Polabolo ya mo a kolobetsiwa ke mo yi beya ke Ngwaneru Russell. Ka nthagonyana ga hone, Papa o yye a rurela Trinidad, ke mokane a šada le Constance Farmer, wa gore ke mo go le motšhomayedi wa go karakara ga tso tsa Modimo. Papa o yye a gelepa monghanage William R. Brown gore a šupetse batho “Photo Drama of Creation.” Ba makiye tsotsone go segela ka 1923 mo ba ga Brown ba ba romela Bodikela bya Afrikha. Mmane le Papa, ba gore ka babedi ga bona ke mo ba tlotsiwwe, ba yye ba fo ya mahlong ba bereka ba le Trinidad.

Bananyana hala gaye ke mo re le nkokwane (9), ngwana wa mathomo ke mo ba mo reyye lebitso la gore ke Rutherford ba kopisele la yela ne go le phresidente ya Watch Tower Bible and Tract Society ka nako yonone. Mo nna ke belegiwa ka di 30 tsa Dizembha 1922, ba nreyye lebitso la Clayton J. Woodworth wa gore ne a bereka go ngwala The Golden Age (ya gore gana byalo ke Phafoga!). Babelegi ba rune ba re kenisiye sekolo ka mokana ga rune mara ke mo ba kikitela ka matla tso tsa Modimo. Mmane ke mo a di kgona go maka motho gore a tshepe taba yo yi bolabolang ke Mangwalo. Papa ke mo a kwana natso ka matla tsa go re botsa ditori tsa ka Baebeleng, a kene a timaka motho yenene gore taba yone yi phile.

Tso ba di makiyeng di yye tsa ba le maphomela ya gabutši. Ga sehlano sa bašomanyana ba bona, ka bararo ba rune re tšwa Sekolong sa Gilead. Bo sesi ba rune ka bararo ba phayonne mengwaga ya go tlala hala Trinidad le Tobago. Babelegi ba rune ba re tšhutisiye gabutši fote le bona ke mo ba titshwere gabutši, sosone se makiye gore re dule re le ka “ntlong ya Jehova.” Tsotsone di re tiyisiye fote di re gelepiye gore re dule re gadimela ‘ka morutudung wa Modimo wa rune.’—Pis. 92:13.

Mutši wa geru go yye gwa ba wa batho ba go kwana ka matla le tšhomo. Mašupatsela ne ma gahlanela gona fote ga go tlala ke mo ba bolabola ka Ngwaneru George Young, wa gore ke mo go le morumiwa  wa go tšwa Canada ye ne a vakašele Trinidad. Babelegi baka ke mo ba di jabolela ka matla go bolabola ka ba ga Brown bo ba yyeng ba bereka nabo, ba gore ka nako yonone ke mo ba le Bodikela bya Afrika. Tsotsone di yye tsa ntšhofa gore ke thomise go ya tšhomong ke sa na le lesome la mengwaga.

Dimakazini tsa rune ne di fisa ka nakwela, di pawolanya bodumedi bya matsaka, bo ba dibhizinisi ba go ba le dipawu le bo ba tsa dipolotiki. Baruti ba yye ba kwata ka matla ke mokane ka 1936, ba kutšetsela ye ke mo a lawola Trinidad ka nako yonone gore a thibelele dipuku ka mokana ga tsona tsa Watch Tower. Ke mo re wutametsa dipuku mara re ya mahlong re di sipidisa go segela di fela. Ke mo re maka tsa go sepela re le sekwata, batho ba re bona re tlele re kene re tšhomayela re boya re sepela ka dibhayisikila re tlele, re berekisa diphephane le mabhokisi ya re ma ngwadiyeng ditaba. Re yye ra tšhomayela dipolekeng tsa kgole tsa Trinidad re na le mogoba wa ba bangwana ba gore ke mo ba berekisa koloyi ya gore yi na le mbhošongho ba go tšwa toropong ya Tunapuna. Ke mo go jabodisa! Dilo tso ka mokana ga tsona di makiye gore ke tlalele ka matla ga tso tsa Modimo ka napa ka kolobetsiwa ke na le 16 ya mengwaga.

Ka mokgo ke gudisiwweng ka gona le tso ke yyeng ka gahlana natso mo nkene ke gola di makiye gore ke nabele go ba morumiwa. Ke mo ke sa na ke di nabela tsotsone le nakwela ke ya Aruba ka 1944, ke ye bereka le Ngwaneru Edmund W. Cummings. Ka 1945, re yye ra jabola ka matla mo re bona lesome la batho ba tla Segopotsong. Ka mongwaga wa go latela, re yye ra ba le phutego ya mathomo gana hone polekeng yone ya gore yi dukulugele ke lewatle.

Go se botala, ke yye ka tšhomayelela Oris Williamas, wa gore ke mo ke bereka naye. Oris ke mo a di phigisa ka matla tso ke di bolabolang, a yemelela tso yene a di tšhutisiwweng. Mara o yye a šinya a dumela go tšhutisiwa Baebele, a di bona gore gabutšibutši Lentsu lowa la Modimo le tšhutisa ying ke mokane a kolobetsiwa ka di 5 tsa Januware 1947. Mo nako yi kene yi ya, re yye ra kwana ke mokane ra šada. Oris o thomisiye go phayona ka Novembha 1950. Lephelo ke mo le natefa ka matla mo ke na le Oris.

Ka 1955, ba yye ba re bitsa gore re tle Sekolong sa Gilead. Gore re thogo ya sekolong, nna le Oris re yye ra lesetsa mmereko, ra rekisa ntlo ya rune le dilo tso ne re le natso, ke mokane ra tloga Aruba. Ka di 29 tsa Julaye 1956, re yye ra fetsa sekolong sa bo 27 sa Gilead, ke mokane ba re re ye Nigeria.

Mo Oris a gopola tsa ku nthago o re: “Moya wa Jehova o kgona go gelepa motho gore a thogo tlwayela lephelo la go ya tlase le kgakala la go ba morumiwa. Nna ke mo ke sa tshwane le monna waka, tso tsa go ba morumiwa ke mo ke sa di nyake. Ke mo ke fo tinyakela go ba le mutši ke mokane ke tigudisele bana. Ke tšhentšhiye monagano mo ke bona gore ditaba tsowa tsa go bafala go nyaka di tšhomayediwe ka go yakgoswa. Tso tsa go ba morumiwa ke mo se ke kwana natso ka matla mo re tloga Gilead. Mola re ye kalama sekepe, ngwaneru Worth Thornton, wa go bereka ofisi le Ngwaneru Knorr, o yye a tla a tl’le re tatayiseng le go re botsa gore re ye gabutši! Ka nako yonone a napa a re botsa gore re ye bereka Bethele! Ka re: ‘Ye barena!’ Ke mo ke makele. Mara ke yye ka yakgoswa ke tlwayela Bethele fote ya njabodisa ka matla, ke berekiye mebereko ya mehlobohlobo gana hone. Mara wa gore ke mo ke wo nyaka ka matla ke wa go fetola difowunu le go yamogela batho. Batho ba njabodisa ka matla byalo mmereko wowa wo makiye gore ke nape ke tšibana gabutši le magageru ya Nigeria. Batho ba go tlala ke mo ba segela ba bhunyele, ba tinnwe, ba wonngwe meetši fote ba kwa ke tlala. Ke mo di njabodisa ka matla go ba yamogela le go ba tiyisa. Dilo tsowa ka mokana ga tsona ke mo ke di makela Jehova, ke mo di maka gore ke kwe ke kgotsofele fote ke jabodiye ka matla.” Nnete ke gore mmereko wo mongwana le wo mongwana wo ne ba re neya wona ke mo o re jabodisa ka matla.

Ka 1961 ke mo re gahlanne nje re f’lo dula le mašaga ya geru ku Trinidad, gana hone Ngwaneru Brown a re hlayisela tso a yyeng a gahlana natso ku Afrikha. Ke mokane ka ba botsa gore dilo di sepela gabutši ka matla Nigeria. Ngwaneru Brown a ng’haka ke mokane a re ga Papa: “Johnny, wene a wo soko ya Afrikha, mara Woodworth o yye!” Papa mo a fetola a re: “Napa o ngangarela, Worth! Napa o ngangarela!” Tso ke di kwileng di bolabola ke banna bowa ba gore ke botala ba le ka ho phutegong di ntiyisiye, tsa napa di maka gore ke ye mahlong ke tlalele ka matla ga tso tsa Modimo.

Ka 1962, ba yye ba mpitsa gore ke tle tlelaseng ya bo 37 ya Gilead ya gore ke mo yi tseya lesome la dikgwedi. Ngwaneru Wilfred Gooch wa gore ka nako  yonone ke mo a wokamela Nigeria, o yye a kena tlelase ya bo 38 ya Gilead ke mokane mo a fetsa ba mo romela England. Byalo ba re nna ke šale ke wokamele lekala la Nigeria. Ke yye ka kopisela ga Ngwaneru Brown, ke sipidiye ka matla, ka tšibana ka matla le magageru ya ku Nigeria fote ke mo ke ba nyaka ka matla. Le mo yi le gore ke mo ba tihlopegela, majabolelo ya bona le go tikwa ba yenele ka tso ba nang le tsona di napiye di šupetsa gabutši gore lephelo a yi go ba le tšheleta ya go tlala kela dilo tsa majabajaba. Le mo seyemo sa bona se le ka mokgonone, ke mo di jabodisa go ba bona megahlanong ba yediye ba lebelelega fote ba hlompega. Mo go yiwa megahlanong ye megolo, ba go tlala ke mo ba tla ka dilori le di-bolekajas * (dibhasi tsa go bulega ka mo mathoko tsa go makiwa gana hone). Dibhasi tsone ga go tlala ke mo di ngwalangwadiwwe. Ye nngwana ke mo yi re: “Mathoti ya manyana ya meetši ma maka lewatle le legolo.”

Taba yowa ke nnete! So ye mongwana le ye mongwana a se makang se ya gelepa; le rune re gelepiye. Ka 1974, Nigeria ke mo go le naga ya mathomo ya go ba le 100 000 ya batšhomayedi mo re sa bale United States. Mmereko wa rune ke mo wo sepela gabutši ka matla!

Mo ba kene ba yeketsega, ntwa ke mo yi tsugiye Nigeria go tlugisela ka 1967 go segela ka 1970. Go yye gwa feta dikgwedi tsa go tlala lekala la Nigeria le sa kgone go bolabodisana le magageru ya ku Biafran, thoko ga Noka ya Niger. Ke mo di ro re tšhofa go ba yisela dipuku tsa mokgahlo. Ka mokgonola ke hlayyeng mathomisong, go rapela le go tshepa Jehova go re gelepiye gore re thogo tshila noka yowa gatleletlele.

Ke sa gopola gabutši gore ke mo go tšhabisa byang go tshila noka ya Niger, ke mo go na le masole ya go dula ma wonngwe go bolaya, malwele le tse dingwana tsa go befa. Ke mo go thathafa go feta mone masoleng o sa tšibi gore go nyoko makega ying fote go tshosa ka matla mo se re nyoko kena Biafran mo masole ma thibiyeng ka matla. Tšatši le lengwana, ke yye ka tshila Noka ya Niger bošego yi kene yi tlele ke kalamme sekepenyana, ka tloga Asaba ka ye segela Onitsha gore ke ye tiyisa magageru ya ma wokamelang ku Enugu. Ka letšatši le lengwana ke yye ka vakašela bagolo ba hala Aba ke ye ba tiyiseng, ga poleke yone ke mo ba rakela batho go tšhuba malampa bošego gore manaba ya bona ma sa ba bone. Ku Port Hardcourt, mogahlano wa rune o yye wa tšhetšhisa wo fela ka thapelo mo masole ya mangwana ma segela toropong ya Biafran.

Megahlano yone yi gelepiye magageru gore ba sa lebale gore Jehova o ba nyaka ka matla le go ba tiyisa gore ba sa kenakene tsa dipolotiki le gore ba dule ba mamarelanne. Magageru ya ku Nigeria ma di kgonne go hlula dinako tsone tsa go sasamela. Go mamarelana ga bona ga Sekreste a gwa šehla, ba yye ba šupetsana ka matla gore baa kwana le mo go na le dintwa tsa go hlawolana. Di njabodisa ka matla gore ke yye ka ba nabo mo ba kene ba tlela ke dilo tsa mošaga wonone!

Ke tšhutiye tsa go tlala mo ke thušana le Ngwaneru Milton G. Henschel wa gore ke mo go le yene a gapang Mogahlano wo Mogolo wa Batho ba Mafase ya Mehlobohlobo ka 1969 wa hlogotaba ya gore “Go Beba Lefaseng” ku Setediyamo sa Yankee New York. Ke mo di le gabutši ka matla ka gore ka 1970 re yye ra ba le Mogahlano wo Mogolo wa Batho ba Mafase ya Mehlobohlobo hala Lagos ya Nigeria wa hlogotaba ya gore “Batho ba go Tilokela.” Ke mo go se botala dintwa di fediye, byalo mogahlano wowa wo f’lo sepela gabutši go šupetsa gore ke mo go fo ba letsogo la Jehova. Ke mo go gahlanne batho ba go bolabola 17 ya mebolabolo, bo ba kgonneng go tla mogahlanong ke 121 128 ya bona. Ngwaneru Knorr, Ngwaneru Henschel le ba bangwana ba gore ke mo ba vakaša ba go tšwa United States le England ba segele mogahlanong ka dielebhreyi tsa gore di ro hiriwa, fote ba bonne batho ba go tlala ka matla ba kolobetsiwa go tlugisela ka Pentekoste—go kolobetsiwwe 3 775 ya malata ya nyuwane! Di buyye ka matla gore mogahlano wowa wo gahlane. Batšhomayedi ke mo ba tlele, ke mo ba sa tlalanyana, ke mo ba tlele ka matla!

Ke fetsiye mengwaga ya go teya ka ku ga 30 ke le Nigeria, ke di jabolele ka matla go fela ke bereka ke le mopotulugi wa diphutego le mopotulugi wa makala ya Bodikela bya Afrikha. Morumiwa ye mongwana le ye mongwana ke mo a jabola ka matla mo re ye bolabola naye a ntoši, re mo tiyisa! Di njabodisiye ka matla go ba botsa gore a baa lebadiwa! Ga mmereko wowa, ke tšhutiye gore mo motho ye mongwana le ye mongwana a di bona gore re hlupega ka yene, o kwa a tiyelela, wa hlohlotela fote tsotsone di maka gore mokgahlo wa Jehova o dule o mamarelanne.

 Re gelepiye ke Jehova gore re thogo feta ga dilo tsa go baba tso di ka leya ke dintwa le malwele. Ke mo di fo ba lekgwaying gore re rufa ke Jehova. Oris o yitseri:

“Ka babedi ga rune malariya ma re kenne gatletlele. Tšatsi le lengwana, Worth o yye a ya sepetlele sa Lagos a yidibele. Ba yye ba mpotsa gore di ka makega gore a hlokofale, mara ke leboga gore o yye a phila! Mo a tsoga, o yye a tšhomayelela nesi ya monna yo ne yi mo pasopa, a yi botsa ka Mmušo wa Modimo. Ka nthagonyana, ke yye ka boyela le Worth re ye vakašela nesi yowa ya ge, ya ga Nwambiwe, re ye yi tšhutisa Baebele. Monna yewa o yye a jabolela nnete ka matla ke mokane ka nthago gwa ba mogolo ku Aba. Le nna ke gelepiye ba go tlala gore ba tšibe nnete, le Mamoseleme ya gore ke mo ma kenne ka hlogo ma yye ma feleletsa go le malata ya Jehova. Mara so se re jabodisiyeng ka matla ke go tšiba setšo sa batho ba Nigeria le go kwana ka matla le batho bowa, ka mokgo ba makang dilo le mmolabolo wa bona.

Se sengwana so re se tšhutiyeng ke sowa: Ka taba la gore ke mo re nyaka gore mmereko wa rune ga poleke yo ne re rurele ga yona wo sepele gabutši, ke mo di nyaka re tšhute go kwana ka matla le magageru le mo ditšo tsa rune di sa tshwane le ka gonyana.

Ka nthago ga gore re bereke Bethele ya Nigeria, ka 1987 ba re neyye mmereko wo mongwana wa gore re ye bereka go le rune barumiwa polekeng ya go bafala ya go dukuluga ke lewatle hala St Lucia ya Caribbean. Mmereko wowa re wo jabolele ka matla, mara re gahlanne le dintshetshere tsa mohlobohlobo. Ku re tšwang gona Afrikha, ke mo re di tlwayele tsa go kraya monna a šadiye le basadi ba go tlala, mara mowa St. Lucia, batho ba go tlala ba fo tseyana ba sa šada ka molawo. Mara Lentsu la Modimo la gore le kgona go maka dilo tse dikgolo, le gelepiye ba go tlala bo ne re tšhuta nabo Baebele gore ba lukise.

Mo matšhika ya rune ma kene ma pomega, Mogoba wa go Lawola wo yye wa re bitsa ka 2005 gore re tle berekele ntlong ye kgolo ya lefase ka mokana ga lona hala Brooklyn, New York, U.S.A. Ke sa na ke leboga Jehova ka moka matšatši gore o yye a nneya Oris. Lenaba la rune, likgu, le yye la mo hlula ka 2015, ke yye ka kwa go baba ka matla la go sa hlayisege. Ke mo go le motho wa go loka ka matla, mosadi waka ye ke mo nyakang ka matla. Ke duli naye re kene re kwana ka matla ka 68 ya mengwaga. Re krayye gore mo re nyaka go jabola, lenyalong kela ka phutegong, di nyaka re hlompe bohlogo, re tshwarelane ka dipelo ka moka, re tinyanafatse le go ya mahlong re kene re maka dilo tso re di tšhutisang ke moya wa go hlawolega.

Nakwela re gahlana le dilo tsa go baba, go gongwana di fo nyarela re sa nagana, ke mo re kgopela Jehova gore a re gelepe re sa šepisi. Mo nako yo kene yi ya, dilo di yye tsa fo wolologa—mara tsa go bafala ka matla di sa le ku mahlong!—Jes. 60:17; 2 Makor. 13:11.

Ku Trinidad le ku Tobago, Jehova o rufiye mmereko wa babelegi baka le ba bangwana ka taba la gore a yi botala re di bonne gore gana byalo go na le 9 892 ya magageru bo ba tšhutiyeng nnete. Ku Aruba, ba go tlala ba berekiye ka matla go tiyisa phutego yo ke yyeng ka gahlanela ga yona. Gana byalo gana hala ga poleke yone ya go dukuluga ke lewatle, go na le 14 ya diphutego fote di kene di ya mahlong di ya gola. Ku Nigeria, batšhomayedi ba yeketsegiye, gana byalo ba segela ga 381 398. Ke mokane ku ga poleke ya go dukuluga ke lewatle ya St. Lucia, go na le 783 ya magageru bo ba berekelang Jehova.

Gana byalo ke fitiye 90 ya mengwaga. Mo Pisalema 92:14 yi bolabola ka bo ba gašiyeng mutšing wa Jehova yi re: ‘Le mo se ba gudiye, di nyoko ba sepelela gabutši, ba nyoko fo ya mahlong ba na le matšhika fote ba kene ba tiyelele.’ Ke leboga ka matla gore ke yye ka berekela Jehova. Mutši wa Sekreste wo ke goleleng ga wona wo ntšhofiye gore ke berekele Jehova ka pelo ka moka. Jehova o šupetsiye gore o nnyaka ka matla, a šinya a maka gore ke ‘hlohlotele morutudung wa Modimo [waka].’—Pis. 92:13.